چکیده مقالات کنگره بزرگداشت آخوند خراسانی منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، چکیده مقالات کنگره بین‌المللی بزرگداشت یکصدمین سال ارتحال ملامحمدکاظم خراسانی مشهور به آخوند خراسانی به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شد.
این اثر در حدود یکصد و بیست چکیده مقاله ارسال شده به کنگره دو روزه بزرگداشت مقام آخوند خراسانی که از 23 تا 24 آذرماه در قم برگزار شده بود را در خود جای داده است که نخستین آن به مقاله آیت‌الله رضا استادی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با عنوان «سه گفتار، درباره آثار و آرای آخوند خراسانی» اختصاص دارد.
گفتار اول این مقاله به معرفی کتاب «الدراری اللامعات فی شرح القطرات والشذرات» اختصاص دارد که در طول چهار ماه نگاشته شده و در سال 1332 در بغداد از سوی خالصی‌زاده چاپ شده است؛ گفتار دوم نیز گزارشی است از برخورد شیخ محمد خالصی‌زاده با مرحوم صاحب عروه و گفتار سوم مقایسه‌ای است میان پنج مسأله از کتاب وقف صاحل کفایه و کتاب وقف صاحب عروه.
«تأثیر تحولات علمی و تاریخی بر رویکردهای آخوند خراسانی» عنوان مقاله دیگری است به قلم سیدمحمد اصغری که با طرح این سؤال که تحول در عرصه‌های مختلف، چه تأثیری در رویکردهای «آخوند خراسانی» داشت؟ ابتدا تحولات در عرصه‌های مختلف و آثار و نتایج این تحولات را در رویکردهای آخوند به گونه‌ای گذرا بررسی کرده است.
در بخشی از این مقاله آمده است: «هر چند ویرانی و تعطیل عقل پس از حمله مغول بسیار خسارت بار بود، اما با برآمدن صفویان و ظهور فیلسوفان بزرگی چون «صدرالمتألهین» و حضور فقیهانی چون «محقق کرکی» و «وحید بهبهانی» و همچنین پیروزی «اندیشه اصولی بر اخباری»، تثبیت «اجتهاد» و رویش نهاد «نیابت امام(ع)»، تأسیس مرجعیت کل و سازمان‌یابی روحانیت شیعه، وحدت «امامت» و رهبری با نهاد عظیم «مرجعیت» و تقلید از «مجتهد زنده» نقطه عطف بسیار بزرگی در تاریخ ایران و تشیع بود».
در مقاله «مشروطیت در فقه سیاسی آخوند خراسانی» نوشته نیز می‌خوانیم: «آخوند ملامحمدکاظم خراسانی برجسته‌ترین مجتهد دوره مشروطه است که برآیند تلاش‌های خستگی‌ناپذیرش، نوآوری‌های فراوانی در عرصه فقه سیاسی شیعه است. دیدگاه‌های او فقط استمرار نظرات فقهای سلف نیست، بلکه وی از طریق بازاندیشی در آموزه‌های به جا مانده از تراث گذشته، فصلی نو در اندیشه‌های سیاسی شیعه گشود؛ فصلی که با مقوله حقوق مردم پیوندی وثیق داشت».
روشن است که میان اندیشه و سنت، پیوند ناگسستنی وجود دارد؛ بر این اساس هیچ جماعت انسانی را نمی‌توان یافت مگر آنکه در چارچوب سنت‌های به جای مانده از نیاکان خود می‌اندیشد. این مسأله تا جایی است که اگر همین جماعت قرار باشد علیه سنت به ارث رسیده از نیاکان، اقدامی انجام دهند، راهی ندارد جز این‌که با امکانات همان سنت، نظمی نوین بنا کند.
مقاله «زندگی و شخصیت علمی و عملی آخوند خراسانی» اثر «اکبر اسدعلیزاده» بر آن است تا با تمرکز بر زندگی یکی از رهبران مؤثر در تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، یعنی آخوند خراسانی، تحرکات علمی و عملی مختلفی را که در آن صورت گرفته است، به نظاره بنشیند. ساختار این مقاله از چهار فصل تشکیل شده است. در فصل اول به سه محور «ولادت»، «دوران تحصیل» و «علت لقب» آخوند پرداخته شده است. فصل دوم به فعالیت‌های علمی آخوند اختصاص دارد. در این فصل به محورهایی همچون آخوند و علم اصول، مرجعیت، آثار علمی و شاگردان اشاره می‌شود.
فصل سوم به سیره سیاسی و فصل چهارم به سلوک اخلاقی و معنوی آخوند اختصاص دارد. در این فصل با اشاره به برهه‌های زندگی آخوند به برخی از محورهای اخلاقی نظیر «تواضع و فروتنی»، «بزرگواری و عظمت نفس»، «زهد و تقوا»، «توکل و اطمینان»، «عبادت و معنویت»، «کمک به نیازمندا» و «عفو و گذشت» اشاره شده است. در بخشی از فصل سوم نیز آمده است: «آخوند خراسانی به حسب وظیفه الهی، احساس تکلیف کرده و با تمام وجود برای دفاع از مظلوم و در هم کوبیدن ظالمان و ستمگران وارد مسایل سیاسی شد؛ ایشان در صحنه‌های سیاسی اجتماعی، مردی قاطع و نافذالکلام بود که براساس ایمان و باورهای استوار دینی خود حرکت می‌کرد».
«حجیت خبر واحد در عقاید و تفسیر با تأکید بر آرای آخوند خراسانی» عنوان مقاله دیگری به قلم «سیدمحمدعلی ایازی» است که با هدف طرح نظریات موافقان و مخالفان خبر واحد با تکیه بر آرای آخوند خراسانی در حجیت روایات در غیر اموری است که به جوارح و عمل یعنی حوزه فقه و شریعت نگاشته شده است.
در این مقاله آمده است: «آخوند خراسانی در طرح استدلال حجیت خبر واحد در احکام، عدم حجیت آن را در غیر احکام مبنا قرار می‌دهد تا نشان دهد که اگر دلیلی بر ممنوعیت خبر واحد رسیده و یا اگر به خبر عدل از باب تعبد تکیه شده، نمی‌تواند اثبات حجیت و کاشفیت از واقع را بکند، اتفاقا، محل ممنوعیت ناظر به عقاید بوده و یا دست کم، قدر متیقن آن اموری است که کاشفیت آن از واقع را نشان دهد.»
نگارنده در این نوشتار، طرح محل نزاع و مشخص کردن قلمرو بحث و نظریات موافق و مخالف، و به ویژه نظر این شخصیت محقق والامقام در تأیید نظر عدم حجیت خبر واحد و شرح مبانی و مشکلاتی که از ناحیه وسایط اخلال در کشف را فراهم می‌سازد و در شرح نظر برخی از شاگردان ایشان آمده، زوایای بحث را توضیح داده است.
گفتنی است، چکیده مقالات بزرگداشت آخوند خراسانی در قطع رقعی، دویست و شصت صفحه، یک هزار و چهارصد نسخه و به قیمت سه هزار و پانصد تومان از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. /920/ن601/ع