فصلنامه مهندس فرهنگی در گام هفتاد و پنجم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هفتاد و پنجمین شماره فصلنامه مهندس فرهنگی مجله علمی ـ تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ویژه بهار 1392 چاپ و روانه بازار نشر شد.
در این شماره از فصلنامه مهندس فرهنگی این عناوین را مطالعه می کنیم: «تحصیل امنیت اخلاقی و ارزشی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، «ضرورت ارائه تعریف بومی (اسلامی ـ ایرانی) از «سبک زندگی»، «تهاجم فرهنگی و تأثیر آن بر الگوی مصرف ایران»، «آسیب شناسی سکولار شدن حجاب با نگاهی به مسیرهای محتمل پیش روی جامعه»، «مدیریت دانش هوش فرهنگی در تعامل فرهنگهای ملی»، «قومی و سازمانی، بررسی و تبیین فرهنگ سازمانی ( شاهد تجربی: دانشگاه مازندران)»، «بررسی مردم شناختی تغییرات فرهنگی مسکن در کجور استان مازندران ...»، «تحولات نوین ارتباطات و رهیافتهای رسانهای ارتقای امنیت ملی و صیانت از هویت ملی»، «جهانی شدن، و ضرورت آموزش هدفمند در عرصه فناوری نوسن آموزشی، کار افرین آموزشی» و «فرهنگ کار افرینی، چالشها و راهکارها»
تحصیل امنیت اخلاقی و ارزشی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
حسین رفیع و سید جواد قربی
چکیده: با وقوع چالشهای اخلاقی و تهدیدات پیش روی ارزشهای نظام سیاسی حاکم،بحث امنیت و ارزشی اخلاقی در دهههای اخیر به یک پارادایم تیدیل شده است به گونهای که، یکی از دغدغههای اصلی دولتها، به خصوص نظامهای ایدئولوژیک و ارزشی است. از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران دارای اصول اخلاقی و ارزشی بسیاری است و روی مرزهای عقیدتی و اخلاقی اسلام استوار است، توجه به تأمین امنیت در حوزههای اخلاقی ارزشی بسیار حائز اهمیت است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همانند سایر اسناد فرادستی و بر مقولههای اخلاقی و ارزشی تأکید شده است؛ ولی آنچه در خور پژوهش و کنکاش علمی است و این پژوهش مترصد دستیابی به آن است، از قابلیتهای کاربردی فراوانی برخودار است. با مداقعه در متن قانون اساسی، این مهم حاصل میگردد که توجه به اخلاق و ارزشها در کنار تأمین امنیت در این قوای سه کانه مجریه، مقننه و قضائیه، موظف به تأمین امنیت اخلاقی و ارزشی برای شهروندان جامعه ایران اسلامی هستند. برای دستیابی به نتیایج پژوهش از روش اسنادی ـ تحلیلی بهره خواهیم گرفت.
ضرورت ارائه تعریف بومی (اسلامی ـ ایرانی) از «سبک زندگی»
محمد جواد ولیزاده
چکیده: ارائه تعریف دقیق و علمی از اصطلاخات مورد کرابرد در موضوعات اجتماعی همچون «سبک زندگی»، امری اجتناب ناپذیر و ضروری است. از طرفی، تمام تعاریف ذدر این خصوص، توسط نظریهپذیردازان اجتماعی غربی ارائه شده و صاحب نظران اسلامی ـ ایرانی نیز متأسفانه بدون ارائه تعریف بومی از سبک زندگی، مبنای تحقیقات خود را در این زمینه را بر تعاریف غربیها بنیان نهادهاند، در حالی که مفهوم اجتماعی «سبک زندگی» بین فرهنگ غربی و اسلامی، صرفا یک اشتراک لفظی است و مفهوم ماهوی و چیستی آن، که متنزع از نوع نگاه و تعریف هر فرهنگ بدن است، کاملا متفاوت از همدیگرند.
این تحقیق از نوع کتابخانهای بوده، با روش تحلیلی انجام شده است. نتایج نشان میدهد: ریشه و علت اصلی اختلاف ماهوی در تعریف از «چیستی» سبک زندگی در فرهنگ خودی و غرب، دو چیز است: 1. تضاد در جهان بینی و تفسیر از خود «زندگی»: تعریفی که فرهنگ اسلامی ـ ایرانی از «زندگی» و خوب وبد غرب است ککه بر مبنای مکتب امانیسم لذتگرای و هدف غایی بودن زندگی دنیوی استوار می دارد. 2. تضاد در فلسفه و هدف غایی: کارکردها، ویژگیها، زندگی، در دو فرهنگ مذکور، متفاوت در مواردی در تقابل با همدیگر است. لذا رجوع به نظرات متفکران غربی در این زمینه، نه لازم است، نه کافی و نه تلفیق شدنی و لزوما باید از نوع نگاه نشأت گرفته از جهانبینی خاص بودیم (اسلامی ـ ایرانی)، برای تعریف « سبک زندگی» بهره گرفته شود.
تهاجم فرهنگی و تأثیر آن بر الگوی مصرف ایران
محمدعلی مجلل چوبقلو ـ علی ابراهیمی و صمد قربانب چوپقلو
چکیده:عموما استدلال میشود هدف از تهاجم فرهنگی کنترل فرآیند تصمیمگیری و شیوه اطلاعرسانی و تغییر در نظام ارزشهاست که منجر به ایستلای سیاسی و اقتصادی آۀنهای میشود. این امر یکی از حربههای قدیمی دشمنان اسلام محسوب میشود که امروزه و در کشور ما، جمهوری اسلامی ایران نمود چشمگیری بافته است. به این ترتیب که استعمارگران با استفاده از برتری اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فناوری، به مبانی اندیشه و رفتارهای یک ملت هجوم میآورد و با تجدید، تضعیف و تحریف، زمینه حاکمیت اندیشه، ارزشهای و رفتارهای مطلوب خویش را فراهم میآورد.
در واقع جهانخواران و زورمداران، برای تسلط یافتن بر منابع ثروتهای کشورهای ضعیف، دست به هر اقدامی میزنند و از جمله تلاشهای ویرانگر و خانمانسوز ایشان، کوشش برای از بین بردن فرهنگ و آداب جامعه مورد هجوم و جایگزین کردن فرهنگ خود به جای آن است. وقتی فرهنگ جامعه تغیر کند، نگرش منابع انسانی که بزرگترین سرمایههای یک کشور هستند، به فاکتورهای آن سازمان تغییر خواهد کرد. در دیگاه جدیدی ممکن است تلاش و کارکردن در سلسله مراتب در اقتصاد یک کشور یکی از ارکان اصلی و چهار کارگزار اقتصادی است که تأثیر مستقیم در شاخصهای اقتصادی دارد و این عامل تحت تأثیر فرهنگ است و با تغببز نوع و الگوی مصرف، کل ساختار اقتصادی و چرخه اقتصادی تغییر میکند.
آسیب شناسی سکولار شدن حجاب با نگاهی به مسیرهای محتمل پیش روی جامعه
محمدرضا عرب بافرانی و نعیمه ملاحسینی
چکیده: سکولاریسم یا عرفی شدن، یکی از کمینهای دشمن پیش روی هر جامعهای است که مبنای جامعه مدرن را تشککیل میدهد. سکولاریسم بر ر.وری ساختارها جامه تاثیر گذاشته، عرصه ایدئولوژی و افکار، خوئدر را به عرصه سبک زندگی و ساختهای اجتماعی یک جامعه می رساند.
یکی از پرسشهای مطرح در سالهای اخیر این است مکه آیا سکولاریسم میتواند به جوامع اسلامی وارد شود یا خیر؟ سکولاریسم می تواند پایه های تمام جوامع را نشانه گرفته، به سنت، یا سکولاریسم مواجه شده است. هر یک از این دو خصیصه بر روند سکولاریسم در ایران مؤثرند. این مقاله، به معناهای مختلف سکولاریسم و اشکال و بروز آن در ایران پرداخته، یک جریان عمیق، در ساختهای جوامع اثر میگذارد. حجاب به عنوان یکی از نشانههای جامعه اسلامی میتواند به شدت مورد هجمه سکولار قرار بگیرد، لذا در مقاله حاضر پس از مطالعه اسنادی مفهوم سکولاریسم و بر شمردرن مصادیقی از سکولار شدن حجاب، از طریق پرسشگری از نخبگان تلاش د روندهای پیش روی سکولار شدن حجاب در جامعه دینی بررسی شود. در نهایت، سه سناریو برای مسیرهای پیشرو بیان شد که آنها بدترین و بهترین وضعیت پیشرو و وضعیت ادامه دهنده روندهای کنونی از منظر نخبگان مورد پرسش بیان شده است. محققان با دغدغه اعتلای سبک زندگی اسلامی مبتنی بر منویات مقام معظم رهبری، تلاش کردهاند موضع خاصی از این حوزه را مورد مداقه و بررسی قرار دهند که مبتنی بر نتایج به دست آمده پیشنهاد میشود برنامه جامع و کلان مطالعاتی، راهبردی روی موضوع سکولار شدن و نیز سکولار نشدذن حجاب انجام گیرد.
مدیریت دانش هوش فرهنگی در تعامل فرهنگهای ملی، قومی و سازمانی
سوسن علائی
چکیده: دانش هوش فرهنگی یکی ازمهم ترین ابعاد هوش فرهنگی است که به سطح شناخت ما از یک فرهنگ و اثر آن بر نحوه و رفتار انسانهای اطلاق میشود. دانش هوش فرهنگی موجب شناخت فرهنگهایی میشود که مدیران و رهبران در شرایط میان فرهنگی در رفتار خود و دیگران آغاز میشود و سپس به شناسایی قواعدی میپردازد که منشأ رفتار افراد در یک فرهنگ خاص است ـ این فرهنگ ممکن است متعلق به یک گروه قومی، یک فرهنگ سازمانی با خرده فرهنگ یک حزب، خاص یا یک گروه مذهبی باشد. ابعاد فرعی دانش هوش فرهنگی شامل شناخت نظامهای فرهنگی، هنجارها و ارزش های حاکم و در جوامع مختلف است. منظور از نظامهای فرهنگی، شیوه سازماندهی جوامع جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی مردم آن جامعه است. در این رفتار و رهبری مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن مهمترین نظامهای فرهنگی جوامع که شناخت آنها برای توسعه دانش هوش فرهنگی لازم است توصیف گردیده و و در نهایت پیامدهای رهبری با دانش هوش فرهنگی بیان شده است.
بررسی و تبیین فرهنگ سازمانی ( شاهد تجربی: دانشگاه مازندران)
حسنعلی آقاجانی
چکیده: امروزه یکی از شاخصههای کشورهای در حال توسعه را مسئله «فرهنگ» و به ویژه نقش نظام آموزش عالی در آن میدانند و با توجه به نقش غیر قابل انکار دانشگاه در بسط و توسعه فرهنگی جامعه هدف تحقیق حاتظر بررسی و تبیین فرهنگ سازمانی و در دانشگاه مازنداران بوده است. جامعه آماری 261 نفر از اعضای هئیت علمکی دانشگاه مازندران بودهاند مع از این تعداد 170 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. سپس بر اساس 117 پرسشنامه جمع آوری شده با اجزاء استاندارد و ضریب پایایی 88 درصد، به آزمون فرضیات چهارگانه پرداخته شده است. چهار متغیر ابعاد فرهنگی سازمانی دانشکگاه مازنداران، هرکدام به غیر از متغیر مفروضلت و باورهای فرهنگی مستقیم، و همه آنها بصورت غیر مستقیم و تعاملی، بر فرایند مذکور تأثیر کذار بودهاند. انجام هرگونه تغییر و تحول بنیادی در سازمان تنها از طریق شناخت فرهنگ آن سازمان امکانپذیر است، از این رو پیبشنهاد میشود که در دانشگاه مازنداران متغییرهای مفروضات و ب ورهای فرهنگی و الگوی رفتاری فرهنگی مدیریت گردند تا فرهنگ سازمانی به صورت مطلوب در دانشگاه تجلی پیدا کند.
بررسی مردم شناختی تغییرات فرهنگی مسکن در کجور استان مازندران (مطالعه موردی روستای لرگان)
محمد هادی منصوری و طاهره نجفی
چکیده: مقاله حاضر به بررسی عناصر فرهنگی در خانه روستایی میپردازد و خانه را به عنوان یکی از مولفههای اصلی سبک زندگی در زندگی روستای مطالعه میکند. در این مقاله، آثار مدرنتیه بر تحول فرهنگ خانه در زمینه چون: امروزی شدن، عقلانی شدن، شهری شدن و ر سانهای شدن بررس میشود. این مقاله پژوهشی است مردم شناسانه، که به بررسی تغییرات فرهنگی، در یکی از روستاهای توابع کجور (لرگان) میپردازد. در این مقاله، سعی شده است تا ضمن توصیف و تحلیلی مردم شناسی محله، به تغییراتی مه در اثر گسترش وسایل ارتباط جمعی و همچنیین ارتباطات اجتماعی روستانیان با ساکنان شهرهای و بخش مسکن و معماری از ابندای سال 58 تا به امروز روی داده، پرداخته شود. بررسی این تغییرات و تاثیرانت، اهدافق پژوهش را تشکیل میدهد. مهمترین یافتهها مقاله حاکی از این است که بین تغییرات فرهنگی و رضایتا ز مسکن با نقشه معماری، مقاومت مسکن، محل نگهداری دام در خارج از ساختمان، مصالح اصلی به کار رفته در ساخت مسکن، نوع بنای واحد مسکونی، نقشه و معماری؛ آشپزخانه، وسایل گرمایش و سرمایش منزل و مساحت کل زیر بنا، رابطه مستقیم معنادار وجود دارد و بین تغییرات فرهنگی با تغییر در الگوی مسکن روستایی، رابطه خطی معناداری برقرار است. مسکنهای روستایی برخلاف مسکنهای شهری، تنها محل سکونت و استراحت خانواده نیست، بلکه به اقتضای تبع کارکرد اقتصادی خانواده، مرکز نگهداری و پرورش دام و طیور ، تولید فراوردههای دامی، محل کراگاه صنایع دستی و نیز نگاهداری وسایل تولیدات و محصولات کشاورزی است.
تحولات نوین ارتباطات و رهیافتهای رسانهای ارتقای امنیت ملی و صیانت از هویت ملی
امیر دبیری مهر
چکیده: بینابین مطالعات رسانهای و ارتباطی از یکسو و مطالعات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی از سوی دیگر مباحث و موضوعات مهم و مستحدثهای وجود دارد که در ذیل مطالعات بین رشتهای قابل پژوهش و بررسی علمی و تحقیقاتی است. نوع و ابعاد این موضاعات به گونهای است که هریک از رشتههای مذکور بطور مستقل و منفک شده توان تحلیل جامع آنهاه را ندارد و پژوهشگران رشتهای هستند. برای مثال مفهمومی مانند امنیت ملی ذاتا در ذیل مطالعات سیاسی و بین المللی قابل پژوهش است و مفهومی مانند هویت ملی ذاتا در ذیل مطالعات فرهنگی و جامعه شناختی قابل بحث است و تحولات ارتباطی و رسانهای و اطلاعاتی نیز در ذیل علوم ارتباطات رصد و تحلیل میشود. اما چگونه میتوان رابطه و تعامل پیچیده و چند جانبه این سه مفهوم را با تکیه ب ر یکی از این شاخههای دانش تحلیل کرد؟ راهکار موثر پیش روی محققان، مطالعات بین رشتهای است. در این مقاله با اشاره به تحولات نوین عرصههای «ارتباطات و اطلاعات و رسانه» و پیامدهای گوناگون آن بر ساحت فرهنگی و ساسی و اجتماعی، در مفهوم امنیت ملی و هویت ملی و تاثیراتی که این دو از تحولات مورد اشاره میپذیرند مورد بازکاوی و پژوهش قرار میگیرند و به ویژه که امنیت ملی در عصر نوین در معرض تهدیدات نوینی قرار دارد و هویت ملی نیز در عصر جهانی شدن با تهدیدهای و آسیبهای متفاوتی روبروست. از منظر نگارنده میتوان فرصتهای و رهیافتهای رسانه ارتقای امنیت ملی و هویت ملی را با تاکید بیشتر بر هویت ملی در مدیریت رسانهای و در فرآیند تصمیمسازی و تصمیم گیری مورد تأمل نظری قرار داد.
جهانی شدن، و ضرورت آموزش هدفمند در عرصه فناوری نوین آموزشی
زهره خوش نشین
چکیده: جهانی شدن، فرایندی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است که میخواهد نظامی واحد از ارزشهای و معانی و فعالیتهای را جنبههای مختلف در سطح جهانی به وجود آورد و نوعی انسجام در ابعاد مختلف، از جمله تعلیم و تربیت فراهم کند؛ به گونهای که اهداف، برنامهها، جهتگیریها، شیوهها و محتوای تعلیم و تربیت به سمت نظام واحد جهانی در زمینه تعلیم و تربیت حرکت کند.
نمونه بارزی از عوامل موثر و ایجادگر تغییر و تحول در ساختارهای نظامهای نوین اموزشی در جوامع دو در قرن حاضر، حضور فناوری های نوین آموزش و یادگیری است و این فناوریها که به سوی اولویت دادن به محیط آموزشی مجاز بر واقعیت را داعی میکنند، اتخاذ تدابیر خاص فرهنگی از یک سو و کسب مهارتهای تعامنل موثر با فناوریهای را ضروری میسازد و در این مقاله به بررسی نکاتی در خصوص جهانی شدن و ارتباط آن با آموزش و پرورش، وضعیت کشورهای در تعامل با پدیده جهانی شدن و جایگاه و رویکرد کشورمان در قبال این پدیده میپردازیم و در نهایت، به دنبال یافتن پاسخی برا ی این پرسش هستیم که عملرک نهاد اموزش و رورش در سیر جهانی شدن بو با توجه به پدیده حضور فناوری های نوین، منوط به کسب چه تواتمندیهایی است.
کار افرینی آموزشی، فرهنگ کار افرینی، چالشها و راهکراها
شهربانو خشکای و عباسعی رستگار
چکیده: تاثیر توسعه اطلاعات و تنوع نیازهای در ابعاد مختلف زندگی بشر از جمله جنبههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و‌اموزشی در آغاز سده بیست و یکم چالشهای و فرصتهایی همراه بوده است مه مناسبترین شویه بر خور با آن، توجه به آموزش و پرورش و برنامهریزی فعالیتهای خلاقانه و ابتکاری در چارچوب کار آفرینی و تأثیر ایجاد و توسعه فرهنگ کار آفرینی بر حل چالشهای و ایجاد راهکارهای موثری بر توسعه کار افرنی آموزشی مورد بررسی قرار گرفته است. در ارتباط با مقوله کار آفرینی آموزش، فرهنگ کارآفرینی، چالشهای و راهکارهای کارآفرینی آموزشی به طور کلی دیدگاههای ذیل مطرح شده میباشد:
1- کار افرینی آموزشی امکان تولید منابع انسانی، اجتماععی و اقتصادی را فراهم میکند که به واسطه آن پاسخگویی به نیازهای جدید ااجتماع میسر میگردد.
2- تحقق کارافرینی آموزشی و پیامدهای موثر آن، بیش از هر چیز مستلزم ایجاد توسعه فرهنگ کارآفرینی است، رویکردی که راهکار اساسی رفع موانع و چالشهای کارآفرینی آموزشی نیز میباشد.
کارآفرینی آموزشی درصدد ایجاد پیامدهای مثبت و موثر آموزشی و اجتماعی است. ایجاد و توسعه فرهنگ کارآفرینی به واسطه حمایتهای دولت، چالشهای و محدویدیتهای کار آفرینی آموزشی ر از بین میبرد و بنابراین برنامهریزان آموزشی متقاعد ساختن دولتمردان نسبت به پیامد موثر کارآفرینی آموزشی است.
هفتاد و پنجمین شماره فصلنامه مهندس فرهنگی ویژه بهار 1392، در 202 صفحه و با قیمت سه هزار تومان از سوی شورای انقلاب فرهنگی چاپ و روانه بازار نشر شد./998/پ202/ی