امام حسین در آینه میراث

به گزارش خبرگزاری رسا، درباره تاریخ نهضت امام حسین علیه السلام و به ویژه عاشورا و نیز در موضوع عزادارى بر امام حسین  علیه السلام و نقل مَقتل ایشان، کتاب هاى بسیارى در طول تاریخ، نگاشته شده است که این، خود، نشان از اهتمام عالمان و محققان مسلمان، بدین مسئله دارد.

«فیض الدموع»، «ترجمه منظوم وصیت امام علی علیه السلام»، «دیوان الهامی کرمانشاهی» و «هفت دیوان محتشم کاشانی»از جمله  آثاری هستند که در زمینه قیام امام حسین علیه اسلام  از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب نگاشته شده و به چاپ رسیده است.

فیض الدموع

یکی از مقاتلی که به زبان فارسی شیوا در دوران قاجاریه نگاشته شده، کتاب ارزندۀ فیض الدموع است که محمد ابراهیم نواب تهرانی ملقب به بدایع نگار متوقی به سال 1299 هجری قمری تألیف کرده و نخستین بار با خط زیبای مرحوم کلهر خوشنویسی و چاپ شده است.

از انگیزه‏ های مؤلف در تدوین کتاب، عدم دسترسی عموم مردم دوران خودش به کتاب موثق و صحیح به فارسی شیوا و بلیغ است. ازاین‏رو وی تلاش کرد، مقتلی بنگارد که هم خالی از نقایص باشد و هم دربرگیرندۀ نثری فصیح و صناعات سخن و علم معانی باشد تا طبع لطیف و خاطر بلیغ بدین گونه سخن، رغبت زیادت افتد و بر مطالعات آن، نشاط خاطر بیشتر شود.

فیض الدموع نیز چونان سایر مقاتل دربرگیرنده مقتل مسلم و دیگر شهدای کربلا و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در کوفه و شام و خطبه‏های حضرت زینب و امام سجاد در مجلس یزید است.

این کتاب یک متن ادبی به زبان فارسی فاخر است. اثری است حماسی و مستند به اسناد معتبر تاریخی. بر اساس تحقیقاتی که شده تاکنون کتابی فارسی با ویژگی های یاد شده، چنین شیوا و مستند به منابع دست اول تألیف نشده است. بیشترین منابع وی اللهوف یا الملهوف اثر سیدبن طاووس است که بارها چاپ شده است و برخی از فهرست نویسان نیز فیض الدموع را به اشتباه ترجمه اللهوف دانسته اند.

فیض الدموع (شرح زندگانی و شهادت امام حسین (علیه السلام) با نثر فارسی فصیح و بلیغ)؛ تألیف محمدابراهیم نوّاب تهرانی ملقب به بدایع نگار (1241-1299 هـ.ق)، از نویسندگان بزرگ و ادیبان برجسته و سیاستگران آگاه زمان محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار؛ به تصحیح و تحقیق اکبر ایرانی قمی است که در سال 1374 توسط مؤسسه انتشارات هجرت و موسسه پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است.

دیوان الهامی کرمانشاهی

میرزا احمد کرمانشاهی (1246 – 1325 ه.ق) ملقب به فردوسی حسینی و متخلص به الهامی اصالتاً بهبهانی بود، زادگاهش تویسرکان و محل نشو و نمایش کرمانشاه بود.

الهامی که از فن شعر و شاعری، درک معانی لغات و عبارات، فهم مسائل و نکات عروض و قافیه، قوانین فصاحت و قواعد بلاغت بی بهره بود، به برکت تأیید و توجه امام حسین  علیه السلام در عالم رویا، شعر بر زبانش جاری شد و از آن پس بود که شاعر شروع به سرودن مثنوی باغ فردوس در حماسۀ کربلا کرد.

این مثنوی حماسی مذهبی، مهمترین اثر الهامی است که بر وزن شاهنامه (بحر متقارب) و در چهار خیابان (بخش) به رشتۀ نظم کشیده شده است. مضامین و موضوع های این سروده مقتبس از روایات صحیح کتب و مقاتل معتبر است. این کتاب مشتمل بر شرح وقایع حادثۀ کربلا از آغاز تا انجام به انضمام شرح حال مختار ثقفی می باشد. همچنین، دیوان حاضر، غزلیات، قصاید، دو مثنوی حسن منظر و بستان ماتم را بردارد.

دیوان الهامی کرمانشاهی تألیف میرزا احمد الهامی با تصحیح امید اسلام پناه منتشر شده است.

ترجمه منظوم وصیت امام علی علیه السلام به امام حسین  علیه السلام

ترجمۀ منظوم وصیت امام علی  علیه السلام به امام حسین  علیه السلام (کهن ترین ترجمۀ منظوم فارسی از کلام علوی) ترجمه و سرودۀ سید حسن غزنوی ملقب به اشرف با مقدمه و تصحیح جواد بشری منتشر شده است.

این منظومه _ که کهن ترین نظم فارسی کلام علوی است _ یکصد و یک بیت دارد و در ترجمۀ فقره های / بندهای وصیت امیرالمومنین علی  علیه السلام به امام حسین  علیه السلام پدید آمده است. این رساله در سالهای ابتدایی سده ششم قمری، به دست شاعر توانمند غزنین دربار غزنویان دوم، سید حسن غزنوی ملقب به اشرف (556 ق) پدید آمده است. سید حسن که خود از خاندان اهل بیت علیهم السلام است و بارها در اشعارش بدین مطلب تفاخر کرده است.

فضای دیباچه منظوم رساله، کاملاً شیعی است که آن را در زمرۀ آثار گرانقدر حکمت امامیه به نظم فارسی پیش از عهد مغول قرار می دهد. زبان منظومه نیز بسیار استوار است و شاعر در ترجمۀ آزادی که از متن عربی وصیت کرده، زبان آوری خویش را به رخ کشیده است.

هفت دیوان محتشم کاشانی

یکی دیگر از آثاری که از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است، هفت دیوان محتشم کاشانی سرودۀ کمال الدین محتشم کاشانی با مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر عبدالحسین نوایی و مهدی صدری است.

حسان العجم کمال الدین محتشم کاشانی (935 – 996 ه.ق) فرزنده خواجه میراحمد نراقی از شاعران بزرگ خطۀ کاشان بوده است. اندک آشنایی با این شاعر سبک هندی قرن دهم تنها از طریق ترکیب بندی است که در رثای امام حسین  علیه السلام سروده و به دیگر اشعارش به فراموشی سپرده شده است.

محتشم شاعری است که ممارست فراوان در فن شعر و دقایق و انواع آن نموده، بیشتر به نظم غزلیات و قصاید و ماده تاریخها و معمیات پرداخته، ابیات عاشقانه و اشعار مدحیۀ بسیاری به یادگار گذاشته است.

مجموعۀ حاضر شامل هفت دیوان به نامهای «شیبیه، شبابیه، صبائیه، رسالۀ جلالیه، رسالۀ نقل عشاق، ضروریات و معمیات» می باشد که برای نخستین بار مطابق نظم و ترتیب خود شاعر به زینت طبع آراسته شده است.

در این اثر به دنبال متن منظوم، ترجمه ای منثور نیز از متن عربی وصیت که در یکی از نسخه ها وجود داشته قرار گرفته است. تعلیقه ها و یادداشتها دربارۀ منظومۀ سید حسن و برخی بندهای عربی وصیت، پایان بخش این قسمت از کتاب است. در پایان دو نمایه (واژه نامه و کشف الابیات)، راهنمای مراجعین در استفاده از این پژوهش است./998/د101/ق