انتشار اولین شماره فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای
خبرگزاری رسا ـ اولین شماره فصلنامه تخصصی پژوهش‌های منطقه‌ای منتشر و راهی بازار نشر شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا اولین شماره فصلنامه تخصصی پژوهشکده مطالعات منطقه‌ای وِیژه پاییز 1392 با عنوان پژوهش‌های منطقه‌ای به مدیر مسؤولی علی عباسی و صاحب‌امتیازی پژوهشگاه بین‌المللی جامعه المصطفی منتشر و راهی بازار نشر شد.
در اولین شمارهفصلنامه تخصصی پژوهشکده مطالعات منطقه‌ای این مقالات را مطالعه می‌کنیم: «جریان شناسی تقریب مذاهب اسلامی (بخش نخست)»، «جایگاه فقه و شریعت نزد طیبیان و بهره های اسماعیلی»، «ورود اسلام به آفریقا؛ بازخوانی سیاسی- اجتماعی»، «چالش‌های سیاسی ـ اجتماعی عربستان در پرتو بیداری اسلامی»، «شیعیان و فرقه های علوی در بالکان» و «جنبش‌ها و بیداری اسلامی در مغرب (مراکش)».
جریان شناسی تقریب مذاهب اسلامی (بخش نخست)
حسن بشارتی راد
چکیده: مقوله تقریب مذاهب اسلامی از مسائلی است که در ادبیات سیاسی و اجتماعی جهان اسلام سابقه طولانی دارد. نگاهی اجمالی به آثار باز مانده از عالمان متقدم مذاهب، این موضوع را آشکار می‌سازد که از دیرباز و از اوان شکل گیری مذاهب مختلف عالم اسلام، اندیشه‌های وحدت آمیز اسلامی در آراء برخی بزرگان مذاهب وجود داشته و به فراخور زمان، مطالبی در این رابطه بر قلم ایشان جاری شده است.
تقریب بین مذاهب مختلف اسلامی در یک قرن اخیر از جانب متفکران اسلامی از زوایای مختلف، مورد بحث و بررسی و تحلیل شده است و در نتیجه موافقان و مخالفان زیادی در مقابل هم صف‌آرایی نموده‌اند، ریشه این اختلافات را علیرغم تأکید قرآن کریم و سنت پیامبر بر وحدت و اخوت اسلامی، باید در تفاوت رویکردها و برداشت‌ها پیرامون تقریب و وحدت اسلامی، جستجو کرد.
باید اذعان داشت که مقوله جریان شناسی نگرش‌ها و رویکردها نسبت به مسئله تاکنون چنان که شاید و باید به آن پرداخته نشده است و لذا جهات «تقریب مذاهب» مبهم آن زیاد و زمینه‌های دشواری آن بسیار است. امروزه مجموعه مباحث و مسائل به حدی از رشد و کمال رسیده که سزاوار است از «تقریب مذاهب اسلامی» پیرامونیِ بیرون نگریسته شود تا با بررسی و تحلیل مجموعه نگرش‌ها و رویکردها، به یک نگاه جامع و نظام‌مند در ساختار شبکه ای دست یافت. نگاه درختوار های رویکردها و تحلیل آن‌ها در دام نهی منظومه‌ای جامع، ما را به چگونگی ارتباط و تعامل آن‌ها و نحو ه تأثیرگذاری و اثر پذیری آن‌ها نسبت به همدیگر، رهنمون می‌سازد.
در این مقاله سعی می‌شود مباحث مقدماتی که نقش تعیین کنند های در تبیین موضوع و تحلیل مسائل پیرامونی آن دارد، مورد اشاره قرار گیرد. در همین راستا برخی از ابعاد مفهوم شناسی تقریب، خاستگاه معرفتی آن، موانع درونی و بیرونی تقریب، ارزش و جایگاه آن، اهمیت کارکردی آن و ...، مورد بحث و بررسی قرار داده شده است تا تحلیل و تبیین روشنی از محل نزاع ارائه نماید. تلاش شده است گزارش تحلیلی روشنی از رویکردهای گوناگون در هر دو طیف مخالفان و موافقان، ارائه و انگیزه و دلائل آنان تجزیه و تحلیل شود.
جایگاه فقه و شریعت نزد طیبیان و بهره های اسماعیلی
عباس علی متولیان
چکیده: فقه و شریعت را می‌توان یکی از زیر ساخت‌های هر دین و مذهبی دانست. فرقه اسماعیلیه و انشعابات آن همچون طیبیان و بهره‌ها به عنوان یک فرقه مذهبی از فقه و شریعتی متمایز برخوردار هستند. جایگاه فقه و شریعت نزد فرقه های گوناگون اسلامی همچون اسماعیلیان، پژوهشگر را بر آن داشته است تا ضمن واکاوی التزام و عدم التزام به فقه و شریعت توسط بخشی از فرقه اسماعیلیه به نام بهره‌ها، به دنبال پاسخ این سؤال باشد که: جایگاه فقه و شریعت در منظر بهره های اسماعیلیان چگونه بوده است؟
در پاسخ به این سال، فرضیه بدین شرح است که: بهره‌ها چون قائل بودند که دوره قیامت و ترک شریعت و توجه به باطن - که یکی از عقاید اصولی مورد نظر تمامی اسماعیلیان است- فرا نرسیده است، به شریعت پایبند ماندند. در این تحقیق از روش توصیفی، تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و فیش برداری استفاده شده است. دستاورد این پژوهش روشن شدن وضعیت بهره های اسماعیلی در رعایت و عدم رعایت شریعت است، به طوری که نتیجه این گونه شد که، مست علویان و طیبیان ادامه دهنده سیره و روش شاخه شریعت مدار اسماعیلیان یعنی فاطمیان، در التزام داشتن و توجه به شریعت بودند.
بررسی نظری هویت در تحولات اجتماعی اخیرکشورهای عربی
حمید طالب
چکیده: مطالعات نظری در ارتباط با جنبش‌های اجتماعی و بطور خاص تحولات کشورهای اسلامی بیشتر به عوامل و زمینه های شکل‌گیری، تبیین نتایج انقلاب‌ها و تحولات پس از آن پرداخته‌اند، اما مسئله هویت مشترک این جنبش‌های اجتماعی کمتر در این پژوهش‌ها بطور مستقیم منعکس شده است. در این مقاله برای بررسی هویت مشترک، ابتدا بر لزوم توجه به دو مسئله تفاوت‌ها و نقاط مشترک تحولات کشورهای عربی تأکید و پس از دسته بندی و معرفی چارچوب‌های نظری در تحلیل جنبش‌های اجتماعی، تلاش می‌شود این دو مسئله در آن چارچوب‌ها معنادار شوند. برای این منظور توجه به مراحل مختلف این جنبش‌ها (شکل گیری، گسترش، نتیجه) ضروری است. بحث هویت مشارکت کنندگان در اعتراضات جنبش بیداری با تأکید بر مراحل شکل گیری و گسترش ناآرامی‌ها بررسی و ماهیت سیال این مفهوم به لحاظ نظری و همچنین با استفاده از نظرسنجی‌های عمومی در میان «دیگری» کشورهای عربی مورد تأکید قرار
می‌گیرد. در پایان با تکیه بر مفهوم کشورهای مسلمان به محوریت هویت اسلامی اشاره خواهد شد.
ورود اسلام به آفریقا؛ بازخوانی سیاسی- اجتماعی
سید سعید هاشمی نسب
چکیده: تا سال‌ها در بین محققان و پژوهشگران عرصه دین و مطالعات اسلامی در مورد نحوه گسترش اسلام و عوامل تأثیرگذار بر سرعت و عمق گسترش آن اختلاف بوده است؛ دیدگاه‌ها از زور شمشیر جهادگران اولیه اسلام تا قدرت، کشش و جاذبه درونی دین اسلام متغییر بوده است. باید دانست که پرسش از چگونگی ورود اسلام به یک منطقه و نحوه گسترش آن، صرفا یک مطالعه تاریخی و مرور گذشته نیست، بلکه این مطالعه می‌تواند نقاط قوت و عوامل گسترش دهنده اسلام در یک منطقه را نشان دهد، عواملی که موجب گسترش و عمیق‌تر شدن آموزه‌های اسلامی شده‌اند و جامعه و تمدن چه شاخصه‌های اجتماعی اسلامی را شکل داده‌اند. در این سپهر، با توجه به این سال که و از سر و سیاسی بر گسترش و عدم گسترش اسلام در قاره آفریقا موثر بوده است. اهمیت این مطالعه در فعالیت‌های فرهنگی و دینی، در نوشتار حاضر سعی شده است.
ضمن مطالعه کوتاه تاریخی از نحوه ورود و گسترش اسلام در آفریقا، به عوامل اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار آن نیز اشاره شود.
چالش‌های سیاسی – اجتماعی عربستان در پرتو بیداری اسلامی
اسماعیل رضوانی فر
چکیده: ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی عربستان سعودی تحت حاکمیت رژیم آل سعود سال‌هاست که در مقابل خواسته‌های اصلاحی و شعار تغییر گروه های مختلف مذهبی، سیاسی و قومی مقاومت می‌کند. این ساختار که مبتنی بر نوعی حکومت پدرسالار و اقتدارگرا می‌باشد، پس از سال 1932 و با ترکیبی از آموزه‌های مذهبی وهابیت و قدرت آل سعود نضج گرفت و پیوند آل شیخ به عنوان رهبریت مذهبی و آل سعود به عنوان رهبریت سیاسی، ساختار کنونی را در عربستان به وجود آورد. این حکومت در طی 80 سال گذشته به واسطه درآمد سرشار نفتی خود و همچنین توجیهات مذهبی مبتنی بر وهابیسم و نیز هم‌پیمانی با غرب و آمریکا توانسته است خود را از گزند مخالفان برهاند. اما در ابتدای دهه در منطقه «بیداری اسلامی» دوم قرن بیست و یکم زلزله‌های سهمگینی تحت عنوان خاورمیانه به وقوع پیوست که به نظر می‌رسد پس لرزه های آن در عربستان هم قابل احساس است. انقلاب تونس، مصر و لیبی و از آن مهم‌تر خیزش مردم بحرین و یمن که همسایه‌ها و هم‌پیمانان نزدیک عربستان می‌باشند، گروه های معترض عربستان را برای تغییر، مصمم‌تر نموده است. نقش و اهمیت عربستان در تحولات منطقه و جهان عرب و تأثیرگذاری تحولات آن در اوضاع منطقه اهمیت تحولات داخلی این کشور را دوچندان می‌کند. سؤال اصلی تحقیق پیش رو این است که چالش اصلی آل سعود در پی خواسته های داخلی و در سایه تحولات سال 2011 تحت عنوان بهار عربی چه می‌تواند باشد و چه نتایجی را به بارخواهد آورد؟ اینکه مردم عربستان علی رغم تلاش دولت برای حفظ آرامش از طریق درآمد نفتی و توجیهات مذهبی، ساختار کنونی را دیگر پاسخگوی نیازها و مطالبات سیاسی، اقتصادی و مذهبی خود نمی‌یابند و تحت تأثیر آموزه‌های اسلام و انقلاب‌های رخداده در منطقه به دنبال شاکله‌ای جدید از نظام سیاسی هستند، فرضیه این تحقیق را در برمی‌گیرد.
شیعیان و فرقه های علوی در بالکان
محمد قربان پور
چکیده: شبه جزیره بالکان (در اروپای جنوب شرقی) یکی از مناطقی است که محل حضور پیروان ادیان و فرهنگ‌های متعدد می‌باشد و به عنوان پلی میان شرق و غرب، همیشه مورد توجه تمدن‌ها بوده است. پراکندگی اقوام مختلف با زبان‌ها، آیین‌ها، اعتقادات، فرهنگ‌ها و هویت‌های مختلف در حوزه بالکان، وجود مسلمانان بومی و فرقه های علوی و همزیستی مسالمت‌آمیز آنان با یکدیگر و با سایر پیروان ادیان، وجود زمینه‌های مساعد جهت حضور و مشارکت فعال و همکاری موثر نهادهای فرهنگی، پیشینه حضور فرهنگی ایران و جایگاه زبان و ادب فارسی در منطقه و بسیاری از نکات دیگر، از برجستگی‌های ممتاز اروپای شرق و بالکان است که ضرورت دارد به منظور معرفی وضعیت این جمعیت اثرگذار در منطقه، مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد.
جنبش‌ها و بیداری اسلامی در مغرب (مراکش)
بامبا عثمان
چکیده: بیداری اسلامی یا «الربیع العربی» عنوان حرکتی بود که ازسال 2011 م از کشور تونس آغاز شد. این حرکت آرام آرام به کشورهای دیگر منطقه مانند کشور مصر، لیبی و مغرب سرایت کرد. به طوری که باعث شد پادشاه کشور مغرب تغییراتی را در برنامه حکومت به وجود آورد؛ مثل تغییر در قانون اساسی، تغییر ساختار حکومت و رفع بعضی مشکلات مردم. بیداری مورد بحث در مغرب به واسطه فعالیت‌های چند جنبش اسلامی فعال مثل «الحرکه العدل والاحسان» و «الحرکه الاصلاح و التوحید» است. حرکت‌های اسلامی مغرب به نام الشبیبه الاسلامیه از دهه هفتاد میلادی شروع شدند.
در سال 1969 م انشعاباتی در حرکت الشبیبه الاسلامیه ایجاد شد. دو حرکت جماعت العدل و الاحسان و الاصلاح و التوحید از مهم‌ترین آن‌ها بود که تحت فشار پادشاه الحسن الثانی دچار مشکلات زیادی شدند اما این دو حرکت با وجود تمام مشکلات توانستند خود را در فضای سیاسی مغرب حفظ کنند. پژوهش حاضر سعی دارد به گروه‌های فعال در جنبش اسلامی مغرب و اندیشه‌های رهبران این جنبش و نقش آن‌ها در تحولات گذشته کشور مغرب و تحولات 2011 موسوم به بیداری اسلامی بپردازد.
گفتنی است که اولین شماره فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای با شمارگان 1500 نسخه، در 222 صفحه از سوی پژوهشگاه بین‌المللی جامعه المصطفی منتشر و راهی بازار نشر شد./998/ن601/ع
ارسال نظرات