یکصد و نود وششمین شماره ماهنامه معرفت به چاپ رسید
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، این شماره از ماهنامه مقالات زیر را دربر دارد:
جلوه‌های معرفت و عشق به خدا
صلح و جنگ در سیره پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله
فرهنگ‌سازی اقامه نماز در سیره پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله
راهبرد پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر فتنه‌های یهودیان مدینه
نقش حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در دفاع از حریم ولایت
اندیشه و سیره سیاسی امام رضا علیه‌السلام
بررسی دیدگاه‌های عمده مارشال هاجسن در مورد تاریخ و تمدن اسلامی
بررسی دانش مغازی‌نگاری با تأکید بر مغازی واقدی
جلوه‌های معرفت و عشق به خدا
آیت‌الله محمدتقی مصباح
چکیده: نوشتار حاضر شرحی بر دعای امام سجاد علیه السلام است که به موضوع آثار و لوازم محبت به خدا میپردازد. از جمله آثار محبت، شوق دیدار محبوب، توجه به محبوب و عشق بر او در دل، و شور و شیدایی است که همواره محب در پی وصول به محبوب خویش است. لذت شوق، محبت و شیدایی نیست، محبوب، لذتی به مراتب بالاتر از لذت‌های مادی دارد که به راحتی قابل درک نیست. در اینکه آیا محبت موجب معرفت است یا بالعکس؟ باید گفت: طبیعی است که تا انسان چیزی را نشناسد و در آن حس و حالی را نیابد، آن را دوست نمی‌دارد؛ زیرا دوست‌داشتن امری ادراکی است که پایه آن معرفت است. بنابراین، محبت بدون معرفت دوام و قرار ندارد. بدین منظور، باید همواره یاد خدا و عشق و محبت به او را در دل زنده نگهداشت و دل را نباید جای غیر خدا قرار داد.
صلح و جنگ در سیره پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله
حامد منتظری‌مقدم
چکیده: تبیین نادرست صلح‌ها و جنگ‌هایی که در تاریخ زندگانی پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله رخ داده، این شبهه را به وجود آورده که اسلام دین شمشیر است. این در حالی است که اکنون تکفیری‌های به ظاهر مسلمان نیز با رفتارهای غیرانسانی خود پدیده اسلام‌هراسی را رشد داده‌اند. بر این اساس، در این نوشتار، به روش تاریخی (توصیفی ـ تحلیلی)، سخن بر سر بازشناسی صلح و جنگ در سیره پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله در جایگاه اسوه حسنه است. در سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دعوت به خدای یگانه اصالت داشت؛ البته حضرت در این دعوت، تا جای ممکن از جنگ دوری می‌کرد. در صلح حدیبیه، بیعت رضوان که نشانه‌ای از استحکام مسلمانان بود، به تحکیم صلح منجر شد. در این صلح، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با نرمش قهرمانانه به امنیت دست یافت و توانست دعوت خود را جهانی کند. جنگ در سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، یا در دفاع از کیان اسلام بود و یا در رفع موانع دعوت به اسلام، از این‌رو، امری مقدس به شمار می‌آمد که توأم با رحمت و مهرورزی بود.
فرهنگ‌سازی اقامه نماز در سیره پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله
اعظم رحمت‌آبادی
چکیده: بررسی شیوه‌ها و روش‌هایی که پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله برای گسترش و ترویج اقامه نماز در جامعه از خود بروز دادند، یکی از بهترین الگوهایی است که والدین، مربیان و مسؤولان اجرایی در جامعه امروزی در ترویج آموزه‌های دینی و از جمله نماز می‌توانند از آن بهره گیرند. از این‌رو، این نوشتار که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته با هدف شناخت روش‌های پیامبر برای فرهنگ‌سازی نماز ابعاد مختلف فعالیت‌های پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را مورد بررسی قرار داده است. بعثت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در محیطی صورت گرفت که جاهلیت، خرافات، تعصبات بی‌جا، شرک و بت‌پرستی در آن بیداد می‌کرد و مظاهر پرستش خدا به ورطه انحراف افتاده بود. در چنین، فضایی نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله با ارائه تصویری صحیح از مسیر تکامل انسان و عبودیت او در برابر خدا، با فرهنگ‌سازی اقامه نماز، زمینه‌های اتصال و ارتباط روحی بین بشر دانی با پروردگار عالی را فراهم ساخت. رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله برای فرهنگ سازی نماز در دو ساحت اصلی تلاش نمود: 1 ـ فرهنگ‌سازی بر روی تک تک افراد جامعه از طریق تأثیرگذاری بر روح و فکر آنان با ارائه الگوها، آموزش صحیح، بالابردن سطح علم و فهم، آسان‌گیری و آموزش تدریجی و...؛ 2 ـ استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی و سیاسی از طریق نظارت بر نحوه اقامه نماز، رفتار امامان جماعت اصل اولویت‌گذاری به نماز حتی در ارتباطات سیاسی و... . آن حضرت از این طریق توانست زمینه را برای درونی‌شدن فرهنگ اقامه نماز در بین مسلمانان فراهم سازد.
راهبرد پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر فتنه‌های یهودیان مدینه
حبیب زمانی محجو ب
چکیده: یهودیان از گروه‌هایی بودند که پس از هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مدینه، به عنوان دشمنی جدی در برابر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مسلمانان قد برافراشتند. خطر یهودیان تهدیدی بزرگ برای دین نوپای اسلام بود که پیامبر عظیم‌الشأن اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله با تبیین گفتمان اسلامی، در پیش گرفتن راهبردی هدفمند، اعمال سیاست‌های سنجیده و رهبری خردمندانه توانست آن را خنثی کند و دین اسلام و کیان دولت اسلامی را از شر فتنه‌های این قوم مصون دارد. راهبردهای پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در برخورد با یهودیان موضوع بسیار مهمی است که این مقاله با روش تحلیل تاریخی و با استفاده از قرآن به عنوان منبع اصلی و همچنین مأخذ دست اول و برخی تحقیقات و مطالعات جدید در پی تحلیل و کاوش آن می‌باشد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله با درایت و خردورزی توانست ضمن خنثی نمودن نیزنگ‌های یهودیان، توطئه‌های آنان را سرکوب کرده و اسلام و مسلمانان را از فتنه‌های آنان در امان دارد. ایشان در این راه به انواع روش‌ها مانند انعقاد پیمان‌نامه، دعوت و هدایت آنان، صبر و شکیبایی و در نهایت، برخوردهای قهر‌آمیز علیه آنان متوسل شدند. بررسی تعامل پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله با یهویدان و درک اصول، چارچوب‌ها و منطق این تعامل، به مسلمانان امروز کمک می‌کند تا اصول و چارچوب‌های رفتار خود را با غیرمسلمانان پی‌ریزی کنند و عملکرد خود را با اعتقادات خود هماهنگ سازند و در این مسیر از سیره رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله که اسوه حسنه است، بهره گیرند.
نقش حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در دفاع از حریم ولایت
سهراب مروتی
زهرا رضایی
سهیلا همتی مامو
چکیده: امامت و ولایت در اسلام، از پایه‌های اصلی اعتقاد و زیربنای زندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌آید. اما ولایت در باور شیعه از جایگاهی خاص و رفیع برخوردار است تا جایی که از نماز، روزه، حج و جهاد نیز برتر و بالاتر است. رویکرد حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، به عنوان اولین حامی و مدافع ولایت بر حق الهی و آغازگر دفاع از حریم ولایت، تعیین‌کننده محور ارزش‌های اجتماعی و سیاسی در حرکت تاریخی اسلام است. رویکرد ایشان در دفاع از حریم ولایت پس از رحلت پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله تا زمان شهادشان، از فرازهای مهم تاریخ اسلام به شمار می‌رود. در این زمان است که فاطمه سلام‌الله‌علیها، همچون سیاستمداری بزرگ در دفاع از ولایت دانشگاه سیاسی خود را می‌گشاید و در مکتبی که عمرش کمتر از صد روز بود، ضمن نشر فرهنگ سیاسی خود، مشعل هدایت را فراروی حقیقت‌مداران قرار می‌دهد. از این‌رو، پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن تبیین آن موقعیت حساس، با استناد به شواهد و قرائن تاریخی و نگاه توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی دفاع از حریم ولایت را به تصویر کشانده و در پایان، سیره نظری و عملی آن حضرت را در این کشمکش سیاسی، که هدفش قراردادن حاکمیت بر محور حق و عدل بود، روشن نماید.
اندیشه و سیره سیاسی امام رضا علیه‌السلام
محمد فرمهینی فراهانی
محمدجواد یاوری سرتختی
چکیده: شناسایی اندیشه و سیره سیاسی هر فرد، علاوه بر آنکه نمایانگر باورها و نقش‌آفرینی آنها در تعیین رفتار سیاسی است، نشانگر درک درست وی از ساختار سیاسی جامعه نیز هست. اهمیت این موضوع، زمانی دوچندان است که یک شخص با توجه به جایگاه علمیِ، معنوی و اجتماعی و جریان‌های فکری و سیاسی عصر خویش، به تحلیل ساختار سیاسی پرداخته و متناسب با آن با تکیه بر اصول اعتقادی خویش، به ارائه رفتار متناسب با وضعیت سیاسی بپردازد. با توجه به وضعیت ویژه حاکمیت بنی‌عباس و تلاش آنان در کنترل رفتار سیاسی شیعیان و ائمه اطهار علیهم‌السلام، این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی اندیشه و رفتار سیاسی امام رضا علیه‌السلام در مقابل رفتارهای سیاسی بنی‌عباس پرداخته است. از یافته‌های مهم این پژوهش، می‌توان به تلاش امام علیه‌السلام برای برون‌رفت شیعه از فضای تقیه به صورت مقطعی، طرح مسئله امامت توسط امام و تبیین عدم‌مشروعیت سیاسی خلفای عباسی اشاره کرد.
بررسی دیدگاه‌های عمده مارشال هاجسن در مورد تاریخ و تمدن اسلامی
عبدالله همتی گلیان
چکیده: در مورد تاریخ و تمدن اسلامی، توسط خاورشناسان نظرات گوناگونی مطرح شده که یکی از آنها دیدگاه هاجسن است. وی علاوه بر اینکه به تأثیرپذیری تمدن اسلامی از عوامل مختلف جامعه‌شناختی، اقتصادی، جغرافیایی و فرهنگی پرداخته، سعی کرده است با گرایش غرب‌محوری که در آثار اغلب مستشرقان دیده می‌شود نیز مقابله کند و تاریخ اسلام را در چارچوب وسیع‌تر تاریخ جهان مطالعه نماید. از این‌رو، مقاله حاضر بر آن است تا به دیدگاه‌های عمده او در حوزه مطالعات اسلامی، که در کتاب وی با عنوان کارستان اسلام انتشار یافته، بپردازد و از طریق بررسی این اثر، نشان دهد که توجه او به فرایندهای تاریخی برحسب اکولوژی (یوم‌شناسی)، منافع گروهی، نقش افراد خلاق و غیره موارد جالبی هستند. همچنین تشریح اوضاع اجتماعی بر اساس عملکرد نخبگان نظامی، صاحب‌منصبان اداری و اشراف، و نیز تأکید بر جایگاه فرهنگ فارسی، همه دارای اهمیتند؛ زیرا انسان را به سوی درک ژرف‌تر از تمدن اسلامی سوق می‌دهند.
بررسی دانش مغازی‌نگاری با تأکید بر مغازی واقدی
مهدی یعقوبی
حامد منتظری مقدم
چکیده: سخنان و اعمال و رفتار رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله به نام سیره رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله شهرت دارد. سیره رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله شامل سخنان، احادیث و عملکرد ایشان در عرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که در کتب تاریخ و سیره مورد بررسی و نقل قرار گرفته است. جنگ‌های عصر آن حضرت که به فرماندهی و حضور ایشان صورت می‌گرفت، غزوه نامیده می‌شود. بررسی و نقل اخبار این جنگ‌ها را در اصطلاح، مغازی‌نگاری می‌گویند که به نوعی زیرمجموعه سیره‌نگاری شناخته می‌شود. در ابتدای عصر تدوین، مورخان به جمع‌آوری اخبار جنگ‌های عصر نبوی می‌پرداختند که بیشتر آنها با عنوان مغازی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نام داشت. اما با گذر زمان و تحول در تاریخ‌نگاری، مغازی‌نگاری به صورت بخشی از کتب سیره رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله درآمد، به گونه‌ای که سیره و مغازی به یک معنا استعمال شد. نوشتار حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی مغازی‌نگاری و مغازی‌نگاران اولین، بخصوص محمدبن عمر واقدی و کتاب او مغازی میپردازد.
لازم به ذکر است، یکصد و نود وششمین شماره ماهنامه علمی ـ ترویجی در زمینه علوم انسانی؛ معرفت، ویژه تاریخ، سال بیست و سوم، فروردین 1393، به صاحب‌امتیازی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و مدیرمسؤولی سیداحمد رهنمایی در 123 صفحه و به قیمت 1000 تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است./992/پ202/ق