فرهنگ زیارت به شماره 17 رسید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی زیارت که با صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و مدیر مسؤولی سیدعلی قاضی عسکر منتشر شده، در جدیدترین شماره خود مقالاتی را در حوزه اسرار و معارف، تاریخ و رجال، اماکن و آثار و سفرنامه ارائه کرده است.

وحدت و یکدلی مسلمانان در نگاه مقام معظم رهبری، پیامبران الهی در عتبات عالیات، دانستنی هایی درباره فرات، فرهنگ نامه زیارت، سید شمس الدین مجدالملک براوستانی، کربلا؛ آخرین منزلگاه امام حسین علیه السلام، مسجد براثا؛ دیروز و امروز، کرخ در قلمرو تاریخ و سفرنامه یکی از علمای اصفهان به عتبات از مقاله های مهم ارائه شده در این فصلنامه است.

وحدت و یکدلی مسلمانان در نگاه مقام معظم رهبری

عبدالرحیم اباذری

چکیده: بر اثر پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فروپاشی ابرقدرت شرق و موج بیداری اسلامی در کشورهای عربی، گرایش به فرهنگ و اندیشه اسلامی در جهان غرب نیز فراگیر شده و تفکر سیاسی و اجتماعی اسلام، بسیاری از اندیشمندان و مردم آمریکا و اروپا را جذب خود کرده است. در چنین شرایطی، غرب برای پیشگیری از نفوذ اسلام در جامعه خود و در راستای کاستن از قدرت روزافزون کشورهای اسلامی، به ایجاد تفرقه در میان مسلمانان و تأسیس فرقه‌های افراطی چون: وهابیت، طالبان، القاعده، سلفی‌ها کرده است.

در چنین موقعیتی، حفظ وحدت و هم‌گرایی میان پیروان مذاهب اسلامی، مهم‌ترین وظیفه همه مسلمانان است. این نوشتار، ضمن توصیف وضعیت جهان کنونی، دیدگاه‌های مقام معظم رهبری را در خصوص ضرورت وحدت و همدلی میان همه مذاهب اسلامی، در 10 محور اصلی بازگو کرده است.

پیامبران الهی در عتبات عالیات

محمدجواد مروجی طبسی

چکیده: عراق و عتبات عالیات، از دیرباز سرزمینی مقدس بوده و نام آن در تواریخ ذکر شده است. بسیاری از پیامبران بزرگ الهی به نوعی در این سرزمین حضور داشته‌اند؛ برخی در این سرزمین متولد یا مدفون شده و برخی از آنجا عبور کرده، نماز خوانده یا به هر حال، ماجرایی در این مکان مقدس داشته‌اند. بنا بر روایات و احادیث اسلامی، پیامبری نیست که کربلا را زیارت نکرده باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز، دوبار در این سرزمین مقدس حضور داشته‌اند که هر دو بار به همراه جبرئیل امین علیه السلام بوده است.

این نوشتار در دو بخش تنظیم شده که بخش اول آن درباره حضور پیامبران الهی در سرزمین عراق است و در بخش دوم، از پیامبرانی نام برده شده که براساس تاریخ و احادیث اسلامی، در عتبات عالیات متولد یا مدفون شده‌اند یا به نوعی نامشان با این سرزمین مقدس گره خورده است.

دانستنی‌هایی درباره فرات

محمود مهدی‌پور

چکیده: فرات یکی از چهار رود بهشتی است که نام آن سه بار در قرآن آمده و در شعر و ادبیات شیعی قداستی ویژه دارد؛ به طوری که امروزه صدها مؤسسه و نهاد فرهنگی و اقتصادی و رسانه‌ای به نام فرات وجود دارد و اشعار عاشورایی شاعران شیعه مذهب ایران و عراق، با این نهر پیوند خورده است.

آب فرات، یکی از عوامل حاصل خیزی خاک عراق و جمعیت یافتن سرزمین بین‌النهرین است و براساس برخی روایات شیعه، مهریه حضرت فاطمه سلام الله علیها خوانده شده است.

این نوشتار در صدد است تا ضمن معرفی نهر با برکت فرات، ارتباط آن را با واقعه کربلا و عاشورا و شهادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام و یاران با وفایش بیان کند. حسن ختام مقاله، چند شعر عاشورایی است که هر یک به نوعی به نهر فرات پرداخته‌اند.

فرهنگ‌نامه زیارت

جواد محدثی

چکیده: زیارت به معنای دیدار کردن بزرگان دین، با نیت مذهبی و عزیمت ظاهری و باطنی به اماکن مذهبی است که پیروان یک دین برای اقامه یک فریضه دینی یا تکریم، تعظیم و یا تقرب به پیشوای مذهبی انجام می‌دهند. این آیین در بیشتر مذاهب وجود دارد و در تشیع نیز مورد تأکید و تعظیم بزرگان دین قرار گرفته است.

از نگاه مذهب تشیع، دیدار از مشاهد مشرفه امامان معصوم علیهم‌السلام و انجام دادن اعمال مخصوص و حتی سلام دادن به ایشان از راه دور، زیارت به شمار می‌آید و از پاداش اخروی برخوردار است. این اعمال ویژه چنان فراوان و گسترده است که برشمردن همه آنها نیازمند یک دائرةالمعارف یا فرهنگ‌نامه تخصصی است.

نویسنده در شماره‌های پیشین، شماری از واژگان، اصطلاحات، اماکن و موضوعات مرتبط با زیارت را شرح داده و به ترتیب الفبا تا واژه «فرّاش» پیش رفته است و تلاش می‌کند تا در این نوشتار، کار خود را ادامه دهد و در شماره‌های بعد نیز، این مهم را به انجام رساند.

سیدشمس الدین مجدالملک براوستانی و عمران اماکن زیارتی

غلامرضا گلی زواره

چکیده: وزیران دانشمند ایرانی که در حکومت‌های فاسد و ستمگر به وزارت می‌رسیدند، ضمن ترویج فرهنگ ایرانی و اسلامی، جلوی ظلم و ستم بیشتر بر مردم و نابودی کشور را می‌گرفتند. یکی از این اندیشمندان ایرانی، سیدشمس الدین مجدالملک براوستانی، وزیر شیعی مقتدر دولت سلجوقی بود. او کارگزاری لایق، سیاستمداری متدین و یک مستوفی بافراست بود که با نفوذ در دستگاه سلجوقی، دفاع از حقوق مظلومان را سرلوحه کار خود قرار داد. او درکنار پرداختن به امور حکومتی، التزام عملی به فرایض و مستحبات دینی را از نظر دور نداشت و در عمران و آبادانی اماکن زیارتی شیعیان کوشید و به بازسازی و عمران بارگاه معصومان علیهم‌السلام، سادات، علویان، اصحاب امامان در ایران، حجاز و عتبات عراق، عنایت ویژه‌ای داشت.

نویسنده این مقاله مفصل، ضمن شرح کامل زندگی، مقام علمی و خدمات حکومتی مجدالملک در منصب وزارت درباره سلجوقی، تلاش او را در آبادانی و بازسازی اماکن زیارتی شیعه ستوده و با بیان چگونگی شهادت و خاکسپاری او، مقاله را به پایان رسانده است.

کربلا؛ آخرین منزلگاه امام حسین علیه‌السلام

علامه شیخ فضل علی قزوینی

ترجمه: محمدمهدی رضایی

چکیده: امام حسین علیه‌السلام فاصله مکه تا کربلا را با پیمودن بیست و دو منزل، در بیست و چهار روز طی کرد تا در سرزمینی که درباره آن فرمود: هی أرض کرب و بلاء به وصال پروردگار برسد. منزلگاه بیست و سوم، سرزمین تفتیده و خون نشان کربلا بود که برای شیعیان یادآور غم و اندوهی ابدی و برای همراهان امام، آزمونی بزرگ و دشوار بود. 

امام حسین علیه‌السلام در این مسیر، دیدارها و گفت‌وگوهای بسیاری با افراد گوناگون داشت و به روشنگری اوضاع آن روز جامعه اسلامی و تشریح حرکت قهرمانانه خود و اصحابش پرداخت.

این نوشتار، ضمن بررسی اقوال مورخان و راویان درباره آخرین منزلگاه امام حسین علیه‌السلام، برخی واژگان مرتبط با کربلا و امام حسین علیه‌السلام را شرح داده و در پایان، به بیان فضیلت خاک کربلا و حریم مقدس سیدالشهدا علیه السلام پرداخته است.

مسجد براثا؛ دیروز و امروز

محمود شریفی

چکیده: مسجد تاریخی براثا که میان بغداد و کاظمین، بر سر راه زائران عتبات عالیات قرار گرفته، محل نماز و عبادت بسیاری از پیامبران و اولیای الهی و امیرمؤمنان علیهم‌السلام و مقبره شهیدان بسیاری بوده است. این مسجد حوادث بسیار مهمی را پشت سر گذاشته و دارای فضایل فراوانی است که در این مقاله به برخی از آنها اشاره می‌شود. به تازگی ساختمان باشکوهی در کنار این مسجد در حال ساخت است که به مسجد ضمیمه خواهد شد. این مقاله همچنین به سخنان امامان معصوم علیهم السلام درباره مسجد براثا و سرگذشت این مسجد در طول تاریخ اشاره می‌کند؛ سپس پانزده فضیلت برای مسجد براثا برمی‌شمرد.

کرخ در قلمرو تاریخ

عبدالله اصفهانی

چکیده: کرخ در نزدیکی بغداد از کانون‌های مهم تشیع است و پیشینه آن به پیش از اسلام می‌رسد. پس از انتقال پایتخت عباسیان به بغداد، منصور دستور داد تا بازارهای شهر را به آبادی کرخ منتقل کنند. ساختمان شهر در 145 هجری آغاز شد و تکمیل آن تا 149 هجری ادامه یافت و به شهری آباد و پررونق تبدیل شد. بیشتر ساکنان کرخ از شیعیان بودند و وکلای امامان، از جمله نواب چهارگانه امام زمان این شهر را مرکز فعالیت‌های خود قرار داده بودند. از این رو کرخ همواره در معرض حوادثی تلخ و خونین، از جمله درگیری میان شیعیان و اهل سنت بود. حوزه علمیه کرخ، کانون علمی و آموزشی زمان خود بود و بزرگانی چون شیخ مفید، سیدمرتضی علم الهدی، سید رضی و شیخ طوسی را تربیت کرد. این مقاله پس از بیان تاریخچه‌ای مختصر از کرخ و ساکنان آن، به معرفی حوزه علمیه این شهر و دانشمندان بزرگ آن پرداخته است.

سفرنامه یکی از علمای اصفهان به عتبات

ابوذر بریری

چکیده: روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات، عنوان سفرنامه دوازده ماهه میرزا حسن موسوی اصفهانی است. بخش مربوط به عتبات این سفرنامه در این نوشتار آمده که در بردارنده نکات ارزشمند تاریخی، جغرافیایی، مردم‌شناسی و اعتقادی فراوان است. مهم‌ترین ویژگی‌های سفرنامه این دانشمند و فقیه اصفهانی عبارتند از: ذکر تمام جزئیات مشاهده شده با نام دقیق اشخاص و نظر نویسنده درباره آنان، بیان اعمال زیارت و اصطلاحات خاص زیارت در یکصد سال پیش، گزارش دقیق و روزبه‌روز سفر به همراه نام افرادی که در وقایع آن روز نقش داشته‌اند و نوع رفتار آنان با نویسنده سفرنامه، گزارش وضع آب و هوای عتبات عالیات و خوراکی‌هایی که در فصل گرما مصرف می‌شده است.

نویسنده به قدری در کار خود دقیق بوده که حتی بهای تمام کالاها و خدماتی که به او ارائه شده و نیز میزان خوبی و بدی هر چیز و هرکس را از نظر دور نداشته است.

هفدهمین شماره فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی فرهنگ زیارت به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، مدیر مسؤولی سیدعلی قاضی عسکر و سردبیری محمدباقر پورامینی در قطع وزیری با 242 صفحه از سوی مؤسسه فرهنگی هنر مشعر منتشر شده است./920/پ201/ق