به زودی منتشر می‌شود؛
سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی
خبرگزاری رسا ـ مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از انتشار کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی در چهار بخش ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت خبر داد.
حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری، مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا از انتشار کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی خبر داد و گفت: در این اثر که به زودی منتشر خواهد شد، تطور علیّت در چهار بخش ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت بررسی شده است.
وی در بیان اهمیت و ضرورت تدوین این اثر، افزود: فارابی فلسفه را علم علل نامیده است، این مسأله نه تنها برای پیشینیان، بلکه در طول تاریخ فلسفه بویژه در دوره جدید همواره مهم و جنجال بر انگیز است، زیرا علیت از ارکان عام علوم است که با تزلزل آن علم بطور کلی بیمعنا خواهد بود، این مسأله تطورات گوناگونی را پشت سر گذاشته است.
نویسنده کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی گفت: بررسی سیر این تطور جایگاه و نقش آن را در تاریخ فلسفه از نفی آن گرفته تا پذیرش علیت همراه با تقریرها و برداشت‌های گوناگون در برمی‌گیرد، در این اثر سعی می‌شود جوانب گوناگون مسأله در قلمرو موضوع تحقیق مورد بحث قرار گیرد.
این استاد حوزه و دانشگاه، گفت:قانون علیّت از پایههای اساسی علوم و به عنوان اصل کلی و عام است که مورد استناد همه علوم قرار گرفته و کلیت و ضرورت قوانین علمی را تامین می‌کند، از سوی دیگر مسأله جبر و اختیار و شمول قدرت و اراده خدا و درک چگونگی ایجاد و ارتباط فاعل ایجادی با ممکنات با این بحث رابطه تنگاتنگ پیدا کرده است.
وی افزود: برخی قائلان به جبر، فعل را از انسان نفی می‌کنند و برخی دیگر که جبرگرایان خالص‌اند، هیچ فعل اختیاری و قدرت را برای انسان اثبات نمی‌کنند؛ جهمیه قائل هستند که انسان قدرت بر فعل نداشته و متصف بر استطاعت نیست،این مبحث در سیر تطوری خود نه تنها درباره نظام آفرینش و افعال انسان، بلکه با فروعات گوناگون خود در علوم و حوزههای مختلف معرفت شناسی و وجود شناسی مطرح است.
وی با بیان اینکه هیچ دانشی بی‌نیاز از اصل علیّت نیست و علیّت و یا فروعات آن در علوم مختلف متناسب با موضوعات و مسائل آنها مطرح می‌شود، گفت: بدون شک تحلیل تطور علیّت در شکوفایی اندیشه فلسفی و تولید اندیشه‌های جدید بی‌تأثیر نخواهد بود.
حجت‌الاسلام غفاری، روش تحقیق در پژوهش این اثر را توصیفی، تحلیلی و انتقادی عنوان و اظهار کرد: در تحلیل تطور علیت در فلسفه اسلامی، آشنایی با چالش‌ها، بررسی میزان توانایی هر کدام از سنت‌های فلسفی و کلامی در تبیین ماهیت، چگونگی تحقق، مناط و اقسام علیّت کاربرد داشته است.
وی خاطرنشان کرد: در این نوشتار سعی بر این است که تطور علیّت در چهار حوزه ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علّت بررسی شود؛ بر این اساس کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی در پنج فصل تنظیم شده که هر کدام از فصل‌ها در برگیرنده چند مبحث و هر مبحث شامل چندین گفتار است.
این پژوهشگر حوزوی گفت: در فصل اول تلاش بر این است که مسأله علیت، نقش و جایگاه آن پیش از شکل‌گیری مکاتب کلامی و فلسفی در حوزه اندیشه اسلامی و پیش از آشنایی مسلمانان با افکار دیگران بررسی شود، در این‌باره پس از مطالعه و بررسی متون و منابع دینی و به طور عمده آیات قرآن و روایات این نتیجه به دست می‌آید که قانون علیت و محتوایی آن در قلمرو معرفت‌شناسی و وجودشناسی تصدیق شده است.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در فصل نخست، دیدگاه‌های متفکران پیش از دوره ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی به ویژه دیدگاه‌های اشاعره و معتزله بررسی و نقد شده است.
وی ادامه داد: فصل دوم به بررسی تطور ماهیت و چیستی علیت اختصاص یافته است، در این‌باره همه مکاتب فلسفی جهان اسلام یعنی حکمت مشا، اشراق، حکمت متعالیه و حکمای پس از ملاصدرا بررسی، اوج و حضیض و دست آوردهای تحقیقات متفکران اسلامی در این‌باره معرفی شده و چالش‌های آنان گزارش و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام غفاری با بیان اینکه فصل سوم کتاب به بررسی سیر تطور علیت در قلمرو تحقق خارجی علیت می‌پردازد، گفت: این بحث نسبت به بحث قبلی کمتر مورد توجه حکمای اسلامی بوده و بیشتر حکمای مسلمان دغدغه اندکی در این باره از خود نشان داده‌اند، اما حکمای دوره معاصر این مبحث را جدی گرفته و تحقیقات ارزنده‌ای را در این باره به وجود آوردند.
وی اظهار داشت: فصل چهارم کتاب بررسی تطور علیت در حوزه مناط و ملاک نیازمندی معلول به علت را بر عهده دارد، در این فصل مناط‌هایی که توسط متکلمان و حکمای اسلامی بیان شده است مطرح شده و پس از بررسی و نقد آنها مناط و ملاک تازه‌ای معرفی شده که از امام علی (ع) و امام رضا (ع) استنباط و استخراج شده‌است.
نویسنده این اثر با اشاره به فصل پنجم آن که به بررسی سیر تطور اقسام علیت اختصاص یافته است، گفت: این بخش نیز مانند فصل دوم نسبت به فصول دیگر از گستردگی زیادی برخوردار است و نشان می‌دهد که حکمای اسلامی با طرح اقسام گوناگون علت افزون بر اینکه به نوآوری‌های در این بخش دست یافته‌اند، با مرز بندی دقیق بین علیت فیزیکی و علیت متافیزیکی مباحث ارزشمندی را در تلقی صحیح از علیت مطرح کرده‌اند.
حجت الاسلام غفاری در پایان یادآور شد: کتاب سیر تطور علیت در فلسفه اسلامی به قلم حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری در قطع رقعی، 340 صفحه به زودی از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر می‌شود./920/ت301/ی
ارسال نظرات