مروری بر کتاب تجزیه و تحلیل استراتژی نظامی عراق
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب تجزیه و تحلیل استراتژی نظامی عراق به قلم فرهاد درویشی در سال 93 از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.
کتاب «تجزیه و تحلیل استراتژی عراق در جنگ با جمهوری اسلامی ایران» یک اثر پژوهشی است که به بررسی استراتژی عراق در جنگ با ایران پرداخته است. نویسنده با استفاده از اسناد و مدارک به جای مانده از جنگ ایران و عراق و همچنین گفتگو با برخی از فرماندهان دوران جنگ کوشیده است، استراتژی رژیم بعث عراق در جنگ با ایران را تجزیه و تحلیل کند و به ارزیابی آن بپردازد.
کتاب «تجزیه و تحلیل استراتژی عراق در جنگ با جمهوری اسلامی ایران» شامل پنج بخش و در مجموع شامل یازده فصل می‌باشد. در پایان هر فصل منابع ذکر شده است. همچنین برای درک و فهم بیشتر خوانندگان این کتاب، سعی شده است که از نقشه‌های نظامی استفاده شود.
بخش اول کتاب با عنوان مقدمه و کلیات از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول درباره طرح پژوهش است که چنین مباحثی را شامل می‌شود: ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوع کتاب؛ بررسی متون موجود؛ پرسش‌های پژوهش؛ روش جمع‌آوری اطلاعات؛ فرضیه؛ منابع تحقیق؛ ساختار و سازمان‌دهی پژوهش.
فصل دوم به بحث نظری اختصاص یافته است، در این فصل ابتدا و در قسمت اول به تعریف استراتژی از دیدگاه برخی صاحب‌نظران و تاریخ پیدایش استراتژی پرداخته شده است و در قسمت دوم به تحول مفهوم استراتژی بعد از قرارداد وستفالی تا زمان حال توجه شده است. در قسمت سوم، به انواع استراتژی اعم از سنتی و مدرن و این که امروزه از کدام یک بیش تر استفاده می‌شود، اشاره شده است. در ادامه و در قسمت‌های چهارم و پنجم به سطوح استراتژی؛ مقدمات مورد نیاز برای تدوین استراتژی و مراحلی که یک استراتژی برای به نتیجه رسیدن می‌بایست بگذراند، توجه شده است.
سرانجام در فصل سوم این بخش، به دلایل و علل تجاوز عراق به ایران پرداخته شده است. در این فصل ابتدا دیدگاه‌های رایج درباره جنگ ایران و عراق بررسی شده، سپس نویسنده نظر خود را که تلفیقی از چند دیدگاه متفاوت است و از سه سطح خرد، ملی و کلان تشکیل شده، بیان کرده است.
بخش دوم با عنوان استراتژی جنگ عراق در آغاز جنگ، کوشیده است تا استراتژی نظامی عراق را در ماه‌های آغازین تهاجم ارتش این کشور به ایران، بررسی کند. در این قسمت پیش از بررسی استراتژی تهاجمی رهبران نظامی عراق در ماه‌های آغازین جنگ و شرح دلایل تغییر و تحول در این استراتژی، به دو مقدمه اشاره شده است. نخست با بیان چگونگی تأسیس و تکوین ارتش عراق، دکترین نظامی این کشور، ساختار نظامی و سیستم تسلیحاتی ارتش آن، هنگام تهاجم اولیه به ایران، کوشیده است تا متغیرهایی را که بسترساز استراتژی تهاجمی عراق در ابتدای جنگ بودند، تبیین کند. سپس درباره شیوه تقسیم‌بندی استراتژی نظامی عراق در طول جنگ و چگونگی پرداختن به هر قسم، توضیح داده شده است.
بخش سوم استراتژی تدافعی عراق از اسفند 1359 تا فروردین 1367 را مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار داده است. در مجموع، چرخش استراتژی نظامی عراق از هجومی به دفاعی، از روزهای پایانی سال 1359 و فروردین سال 1360 آغاز و تفکر غالب ارتش عراق شد که تا فروردین 1367 ادامه یافت. استراتژی دفاعی عراق در این دوره 7 ساله، در عمل و با توجه به تحولات جبهه‌های جنگ اشکال و مراحل گوناگونی دارد که در این بخش، به ابعاد و جزئیات بیش تر هرکدام از این مراحل پرداخته شده است. فصول پنجم تا نهم با عناوین استراتژی دفاع از سرزمین‌های اشغالی، استراتژی دفاع مطلق و همه جانبه، استراتژی توسعه دامنه جنگ، استراتژی دفاع متحرک و دوره گذر از استراتژی دفاعی به تهاجمی، در این بخش می‌باشند.
بخش چهارم با عنوان استراتژی نظامی هجوم مجدد عراق در بهار و تابستان 1367 می‌باشد. دو فصل ده و یازده در این بخش قرار دارند. فصل دهم به اتخاذ مجدد استراتژی نظامی هجومی می‌پردازد. عراق در مدت کوتاهی نه تنها توانست همه سرزمین‌هایی را که ایران در سال‌های 1361 تا 1367 تصرف کرده بود بازپس گیرد، بلکه ناباورانه تصمیم گرفت تا دوباره به خاک ایران تجاوز کند تا شاید آنچه را که در تهاجم 1359 کسب نکرده بود در این زمان به دست آورد. بر همین اساس، استراتژی نظامی تهاجمی عراق در ماه‌های پایانی جنگ دو مرحله متفاوت داشت که شرح آن در این فصل آمده است.
فصل یازدهم نتیجه‌گیری و ارزیابی است که در این فصل عوامل تأثیرگذار بر بروز جنگ و حمله عراق به ایران را در سه سطح خرد، کلان و سیستماتیک بررسی شده است. نویسنده همچنین با بیان نقاط قوت و ضعف عراق استراتژی عراق و تغییرات آن و همچنین نقاط قوت و ضعف این استراتژی را توضیح داده است.
بخش پنجم شامل کتاب‌نامه و نمایه است./998/د103/ق