مروری بر کتاب روشنگری در مجالس حسینی
خبرگزاری رسا ـ کتاب «روشنگری در مجالس حسینی» از سوی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی راهی بازار نشر شده است.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از سازمان تبلیغات اسلامی، کتاب روشنگری در مجالس حسینی نوشته محمدباقر مقدسی و ترجمه محمدباقر مقدسی از سوی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی راهی بازار نشر شده است.
در مقدمه، پیش‌گفتار، سه بخش و همچنین نه فصل به بررسی مسائل و موضوعات مختلف در خصوص مجالس عزاداری‌های امام حسین علیه السلام می‌پردازد. منبر حسینی و روشنگری عنوان بخش اول، سخنرانی در مجالس حسینی عنوان بخش دوم و عوامل مهم در فهم و آگاهی عنوان بخش سوم کتاب حاضر می‌باشد. بخش اول کتاب حاضر موضوعاتی با عناوین تعریف منبر حسینی و روشنگری، ابزار و عوامل مهم روشنگری، روش‌های صحیح روشنگری نزد اهل بیت را مورد بررسی قرار می‌دهد. سخنرانی، سخنرانی در مجالس حسینی و قابلیت‌های شخصی سخنران، سطح علمی سخنران، ویژگی‌های اخلاقی سخنران و محتوای سخنرانی در مجالس حسینی از موضوعات بخش دوم کتاب روشنگری در مجالس حسینی می‌باشد. نویسنده در بخش سوم کتاب در فصولی با عناوین توضیح و تبیین مطلب، بررسی و تحلیل روایات جعلی و همچنین فهم مراد متکلم مطالب خود را به پایان می‌رساند.
مؤلف کتاب در ابتدای مباحث خود به این مطلب اشاره می‌کند که تشکیلات منابر امام حسین (ع) تشکلیلات دینی، اجتماعی، تربیتی و فرهنگی است که در جهان تشیع سطح فراوانی از فرهنگ، فکر و عقیده را دربرگرفته است. از نظر وی جامعه شیعی به برکت همین منابر، اسلام اصیل محمدی را شناختند و معارف اهل بیت را دریافتند و محبت آل پیامبر را برگزیدند. اگر این تشکیلات نبود عقاید شیعی از بین می‌رفت و از اسلام جز اسمی باقی نمی‌ماند. این حقیقت را در در جوامع شیعی که منبر و مجالس حسینی در آن نضج نگرفته می‌توان مشاهده کرد. منابر حسینی همچون قلب تپنده‌ای است که اصول انقلاب حسینی را چون خونی در پیکره جامعه شیعی به جریان انداخته است و در او حیات می‌دمد و او را از رکود و مرگ محفوظ می‌دارد.
استاد محمدباقر مقدسی که خود از خطبای توانای عالم اسلام است، در حدود چهل سال است که به خطابه و سخنرانی در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی مشغول است و در واقع کتاب حاضر حاصل مطالعه و تحقیق و تجارب سالیان است نه کار یک سال و دو سال. در اهمیت و جایگاه این کتاب در جهان عرب باید گفت در همین مدت کوتاه مقاله‌های متعددی درمعرفی این کتاب نگاشته شده و اشعار فراوانی در مدح آن سروده شده است.
مترجم کتاب حاضر در مقدمه کتاب، نجات انسان‌ها از ضلالت و گمراهی و تیرگی‌های جهل و نادانی را شریف‌ترین فعل آدمی می‌داند. از نظر مترجم ارج و منزلت انسان‌ها در نزد خداوند در گروی رهایی از جهل و نادانی است و بدون آن بود و نبود انسان‌ها نزد باریتعالی مساوی است. از دیدگاه وی نهایت سیر اشرف مخلوقات هم دعوت ابوجهل‌ها به سوی علم و حقیقت است. در این کتاب انگیزه‌های مهم این پژوهش اینگونه بیان می‌شود:آگاهی و بصیرت اساس رفتار و عمل در آدمی است و منبر آگاهی‌بخش، جامعه‌ای آگاه ایجاد می‌کند؛عصری که در آن زندگی می‌کنیم عصر متدولوژی و طر احی و برنامه‌ریزی است، برای هر علم و فنی اصول قواعد، روش و ساختار تنظیم شده است و به خاطر آن دانشکده‌ها و انجمن‌های علمی برپا شده است اما همواره اساس و پایه منبر بر ذوق و استعداد و هوش فردی مبتنی است.
هدف از پژوهش روشنگری در مجالس حسینی بررسی متدیک و علمی منابر حسینی، طرح قواعد و اصول سخنرانی حسینی، بیان ویژگی‌ها و مشخصات ضروری سخنران بیان می‌شود؛ تا هر کس که می‌خواهد مشرف به خدمت سیدالشهداء بشود، ببیند اگر توانایی پیمودن این طریق را دارد در این راه قدم نهد و الا خود را به سختی و تعب نیندازد چرا که کارگری ماهرانه بهتر از سخنرانی بی‌فایده است. در مقدمه مؤلف به کتاب‌ها و پژوهش‌های قبلی که به موضوع سخنرانی حسینی توجه کرده‌اند نیز اشاره می‌شود. مهم‌ترین این کتب عبارت‌اند از:
لولو و مرجان در آداب اهل منبر، تألیف شیخ محمد حسین نوری طبرسی؛ کبریت احمر در شرایط منبر، نوشته محدث نوری؛ ثوره الحسین او فاجعه کربلا فی وجدان الشعبی، نوشته شیخ محمد مهدی شمس‌الدین؛ فن الخطابه الحسینیه نوشته محمد باقر مجلسی ؛ البیان و فن الخطابه نوشته استاد شیخ محمد تقی فلسفی، دروس فی الخطابه الحسینیه نوشته سید مجتبی سویج ؛ تجاربی مع المنبر نوشته شیخ احمد وائلی و دائره‌المعارف حسینیه نوشته محمد صادق کرباسی.
مؤلف بر روی این مطلب تاکید می‌کند که می‌بایست باید برای منابر با روش علمی جامع، اصول، قواعد و ضوابط ترسیم کرد؛ یعنی همان مطلبی که که کتاب حاضر به آن پرداخته تا بتواند سهمی در روند تحول و تکامل آن داشته باشد. متد بحث در کتاب روشنگری در مجالس حسینی نقلی و عقلی است و از متون ادبی و تاریخی بهره گرفته شده و مراحل تطور منبر از ابتدا تا عصر حاضر بیان شده است. کتاب حاضر می‌خواهد روش‌هایی را که اهل بیت علیه‌السلام برای رساندن مفاهیم انقلاب حسینی به مردم و ایجاد رابطه عاطفی بین مردم و امام حسین علیه‌السلام به کار گرفته شده را مطرح کند.
مؤلف در پایان بر روی این مطلب تاکید می‌کند که منابر حسینی تأثیر بسیاری در فرهنگ روشنگری جامعه دارند، برای همین باید اهتمام فراوانی نسبت به آن‌ها داشت. برای شناخت نقاط قوت و ضعف آن‌ها و تحول منبر متناسب با عصر جدید، باید کتاب‌های متعدد نگاشت و بررسی میدانی جامعی انجام شود تا روند آن به فرهنگ، تربیت و ترویج روشنگری مردم منجر شود زیرا منبر از بهترین وسایل ترویج فرهنگ و تربیت دینی و اسلامی در عصر حاضر است.
نویسنده کتاب، اهل‌بیت علیه‌السلام را پایه‌گذار منابر حسینی می‌داند. اهل بیت شیعیان خود را به برپایی مجالس حسینی ترغیب می‌کردند و به هر وسیله ممکن از قبیل شعر گفتن و شعر خواندن در رثای حسینی، نقل داستان حادثه کربلا و ذکر مصائب روز عاشورا و مابعدآن، به احیای این جریان می‌پرداختند. شعر ماده ابتدایی مجالس حسینی بوده است. عده‌ای از مردم قصیده‌هایی در رثای امام حسین علیه‌السلام می‌سرودند و عده‌ای آن اشعار را می‌خواندند و عده‌ای نوحه سرمی‌دادند. از این رو نوحه‌سرایان و خوانندگان شعر اولین کسانی بوده‌اند که در مجالس، اقامه عزا می‌کردند. منبر پیوسته در حال تحول بوده است. سرآمد تحول جدید،که مبتنی بر متد و روش عالم معاصر است، استاد دکتر شیخ احمد وائلی بوده است که بسیاری از خطبای معاصر به شیوه وی عمل می‌کنند. وی در سخنرانی‌های ماه محرم، صفر، رمضان و مناسبت‌های دیگر سال مطالبی ارزشمند و پرفایده برای شنوندگان مطرح می‌کردند.
بخش اول کتاب حاضر با عنوان منبر حسینی و روشنفکری به واکاوی موضوعاتی همچون تعریف منبر حسینی و روشنگری، ابزار و عوامل مهم روشنگری و روش‌های صحیح روشنگری نزد اهل بیت می‌پردازد. در ذیل عنوان آگاهی بخشی در زیارت می‌خوانیم که: پیوسته مردم را تحریض می‌کردند و مردم را با سیدالشهدا و اصول فکری اهداف سیاسی او آشنا می‌کردند. حرکت حسینی جامع فکر و عاطفه است. از این رو صرفاً تاکید بر یکی از این دو آنرا بی‌محتوا می‌سازد و یک نوع کوتاهی است در ادای وظیفه ما در برابر جانفشانی آن بزرگوار. زیارت قبر شهدای کربلا از سویی دل‌ها را محزون، قلب‌ها را مجروح و اشک‌ها را جاری می‌سازد و از سویی به اهداف حرکت و شهادت آن بزرگوار آگاه می‌گرداند. در این جریان حماسه، آگاهی و بیداری به چشم می‌آید. زیرا زائر هنگامی که بر قبر حسین می‌ایستد معانی جانفشانی در ذهنش تداعی می‌شود. مشام جانش عزت و کرامت را استنشاق می‌کند و عطر شهادت را می‌یابد و روحش متأثر می‌شود و از هر ذلت و خواری و اطاعت ظلم و طغیان بیزار می‌گردد و هیهات منا الذله را شعار خود قرار می‌دهد.
تعریف سخنرانی، بعد علمی سخنرانی، بعد فنی سخنرانی، ملکه سخنرانی، موضوع سخنرانی، فایده سخنرانی، قابلیت‌های شخص سخنران، سطح علمی سخنران، ویژگی‌های اخلاقی سخنران، محتوای سخنرانی در مجالس حسینی، شرایط خطبه در منبر حسینی، اقسام سخنرانی در منبر حسینی، نکته‌هایی درباره مصیبت‌خوانی، اقسام روایت، توصیه عمومی به سخنرانان مجالس حسینی از جمله مباحث مهم بخش دوم کتاب روشنگری در مجالس حسینی می‌باشد. در این فصل به سلامت زبان، زیبایی بیان و روانی گفتار، صدای نیکو، سیمای نیکو و ظاهر آراسته، حافظه قوی، شجاعت و جرئت، هوش، ذکاوت، عقل و ذوق سلیم، سلامت و توانایی جنسی و استعداد سخنرانی بعنوان ویژگی‌های شخص سخنران اشاره می‌شود.
توضیح و تبیین مطالب، بررسی و تحلیل روایات جعلی، فهم مراد متکلم در سه فصل بخش آخر کتاب با جزئیات خود مورد بررسی قرار می‌گیرند.
نویسنده کتاب در سخن آخر خود به امور ذیل بعنوان تحقق عالی منبر اشاره می‌کند: سخنرانی در منبر باید اهداف و اسباب حسینی را تبیین کند؛ در منبر حسینی باید قیام سیدالشهدا را به خاطر اسلام معرفی کرد نه به خاطر فرقه و طایفه ویژه‌ای؛ باید مفاهیم کلمات و بیانات حضرت امام حسین علیه‌السلام را بیان کرد؛ باید بر این نکته که واقعه کربلا یک حادثه گذرا نبوده بلکه به مثابه یک حرکت زنده است تاکید کرد؛ مجلس حسینی متعلق به گوینده یا بانی جلسه نیست که هر چه می‌خواهد در آن مطرح کند بلکه متعلق به اسلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت علیه‌السلام است؛ باید مطالبی در منبر بیان شود که علم و عقل آنرا تاکید می‌کند؛ در منابر حسینی که دانشگاه عالم اسلام است از انواع علوم و معارف مفید می‌توان استفاده کرد؛ برای اینکه رسالت منبر که ارتقای سطح آگاهی و فرهنگ و شناخت جامعه است، تحقق یابد، باید سخنرانانی آماده و تربیت کرد که واجد توانایی‌های علمی باشند؛ برای جلوگیری از آشفتگی و سردرگمی در امر منبر باید از ورود کسانی که فاقد توانایی‌ها و ویژگی‌های لازم هستند جلوگیری شود؛ از آنجا که منبر نیازمند شناخت علوم، افکار، آرای مذاهب اسلامی و ادیان دیگر است باید مطالب اسلامی و غیر اسلامی براساس روش‌های علمی ارائه گردد.
از آنجا که کسانی که در جلسات مذهبی شرکت می‌کنند که از جهت عمر، درک و میزان شناخت متفاوت هستند برای فایده‌رسانی بهتر است که دو گونه مجلس برگزار شود:
الف: مجالس عمومی که همه افراد در آن حاضر می‌شوند و سخنران در این مجالس مطالبی را بیان می‌کند که همه یا بیشتر افراد آنرا می‌فهمند.
ب: مجالس خصوصی که افراد خاصی در آن شرکت می‌کنند بطور مثال برای اطفال، جوانان دانشگاهیان، بانوان در این جلسات با زبانی که درک می‌کنند با آن‌ها صحبت شود؛ ایجاد مرکز فرهنگی یا ارتباطات فرهنگی برای خطبا ضروری است.
کتاب «روشنگری در مجالس حسینی» با شمارگان 2200 نسخه از سوی انتشارات معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی انتشار یافته است./998/د102/ق
ارسال نظرات