نگاهی به هجدهمین شماره فصلنامه «معرفت فرهنگی اجتماعی»
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هجدهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «معرفت فرهنگی اجتماعی» در 142 صفحه وارد بازار نشر شد.
براساس این گزارش؛ این فصلنامه ویژه همایش بین‌المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان بوده که به صاحب امتیازی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمةالله علیه و مدیر مسؤولی حمید پارسانیا منتشر شده است.
مقالات تشکیل دهنده این فصلنامه شامل موارد زیر می شود:
«اعتبارات اجتماعی؛ تفسیری رئالیستی»
«علامه طباطبایی و فلسفه علوم اجتماعی»
«روش شناسی اندیشه اجتماعی علامه طباطبایی»
«علامه طباطبایی و بنیادهای هستی شناختی فرهنگ»
«تبیین هنجارهای اسلامی خانواده در المیزان»
«صورت بندی مطالعات زنان در المیزان»
اعتبارات اجتماعی؛ تفسیری رئالیستی
احمدرضا یزدانی
چکیده: آیا دیدگاه علامه طباطبایی درباره اعتباریات به طور کلی و اعتباریات اجتماعی به طور خاص با رئالیسم او سازگار است یا نه؟ مدعای این مقاله سازگاری اعتباریات اجتماعی با رئالیسم علامه طباطبایی است، این مقاله برای نخستین بار اعتباریات و رئالیسم را با هم پیوند می‌دهد و به جنبه وجود شناسی اعتباریات توجه می‌کند، همچنین توضیح می‌دهد که رئالیسم علامه طباطبایی رئالیسم تعالی است و در این باره با توجه به نسبتی که سازمان وجودی انسان با سیر استکمالی دارد ضابطه به کار آمدن یا نیامدن در سیر استکمالی انسان را برای سنجش انطباق یا عدم انطباق با سازمان وجودی انسان مطرح و به موضوع کار آمدی و ناکار آمدی اعتباریات در رساندن به مقاصد توجه می‌کند، این مقاله از روش های استقرایی و تحلیلی بهره می‌گیرد.
علامه طباطبایی و فلسفه علوم اجتماعی
نصرالله آقاجانی
چکیده: فلسفه علوم اجتماعی درصدد بررسی چیستی، امکان، اعتبار، غایت، موضوع و روش‌های معتبر در علوم اجتماعی است و تعین آن متأثر از متغیرهای متعددی است، جریان مسلط تفکر و علوم غربی به تناسب هستی فردی و اجتماعی آن زمینی و مادی‌گرایانه است و قهرا فلسفه علوم اجتماعی هم در چنین زمینی ارتزاق خواهد کرد؛ از منظر علامه طباطبایی در المیزان اصول و مفاهیم بنیادینی از قبیل «حق» به منزله ملاک عالم تکوین و تشریع، «غایات جوامع» به مثابه امری تأثیرگذار در هویت، قوانین و اعتباریات جوامع، «سعادت و کمال انسان» به عنوان امری عینی و مؤثر در بازشناسی حقیقی، اعتباری و اجتماعی تأثیر خود را می‌نشانند، از این منظر هر یک از اصول فوق دلالت‌هایی دارد که علوم اجتماعی و فلسفه آن را از نسبیت مفرط و سکولار خارج می‌کند و ظرفیت علم اجتماعی را در مفهوم سازی، توصیف و تبیین و ارزیابی جهان اجتماعی افزایش می‌دهد.
روش شناسی اندیشه اجتماعی علامه طباطبایی
صادق گلستانی
چکیده: علامه طباطبایی صاحب اندیشه‌های اجتماعی ناب در حوزه‌های مختلف اجتماعی است، در این مقاله روش شناسی اندیشه اجتماعی او و زمینه‌های وجودی معرفتی و غیر معرفتی آن بازخوانی، همچنین ملزومات روش شناختی آن مبانی بررسی می‌شود؛ بخش گسترده‌ای از اندیشه‌های اجتماعی علامه معطوف به شرایط اجتماعی و مسائل فرهنگی است، وی مطابق مبانی فلسفه اسلامی و با بهره‌گیری از آموزه‌های وحیانی و با رویکرد تلفیقی این اندیشه‌ها را در ابعاد توصیفی و تبیینی و هنجاری ارائه کرد. هر چند اندیشه‌های اجتماعی علامه بر مدار هستی شناسی و انسان شناسی فطری سازمان می‌یابد، انسان شناسی فطری نقش محوری در این اندیشه ورزی اجتماعی دارد، این اندیشه‌ها در کتاب‌های گوناگون علامه بازتاب یافته ولی بخش اعظم آن در تفسیر گرانسنگ المیزان که محور این نوشتار می‌باشد مطرح شده است.
علامه طباطبایی و بنیادهای هستی شناختی فرهنگ
سید حسین شرف الدین
چکیده: فرهنگ در تلقی غالب علوم اجتماعی، عام‌ترین و گسترده‌ترین مفهومی است که همه فرآوردهای مادی و غیر مادی بشر در فرایند پر فراز و نشیب حیات اجتماعی و در مسیری به درازای همه تاریخ آن را پوشش می‌دهد، از مهم‌ترین پرسش‌های مطرح در حوزه مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی فرهنگ، پرسش از خاستگاه، علل ایجادی و مبادی هستی شناختی آن است.
فرهنگ بی شک، ملتقای اندوخته‌ها و دریافت‌های نمادینی است که به صورت مستقیم و غیر مستقیم از ظرفیت‌های وجودی، تعالیم وحیانی، تعاملات اجتماعی و تجربیات زیستی انسان تراوش کرده و به صورتی انباشتی و متراکم در جهانی چند لایه تبلور یافته و به صورت عینی و مستقل یا رسوبات بین الاذهانی به هویت و موجودیت رسیده است، این نوشتار در صدد است تا با الهام از آثار فیلسوف و مفسر برجسته معاصر، علامه طباطبایی، خاستگاه و علل موجده و احیانا مبقیه فرهنگ را واکاوی و تحلیل کند، موضوعی که در ادبیات موجود علوم اجتماعی چندان که باید کانون توجه و امعان نظر تحلیلی و پژوهشی قرار نگرفته است، پرسش اصلی این مطالعه چیستی خاستگاه فرهنگ و روش آن در بخش رجوع به آرای علامه، اسنادی و در بخش اثبات و تبیین مدعا، تحلیل و تفسیر محتوای آثار مکتوب ایشان به ویژه تفسیر شریف المیزان است.
تبیین هنجارهای اسلامی خانواده در المیزان
غلامرضا صدیق اورعی
چکیده: در پی تعرض به احکام اسلامی زنان و خانواده، علامه طباطبایی این هنجارها را تبیین کرد. این مقاله فزآینده پیدایش بخشی از هنجارهای خانواده را طبق دیدگاه علامه مطرح می‌کند، روش کار، تحلیل متن است، که نشان می‌دهد هنجارهای اسلامی خانواده سبب شکل دادن به مبادله برابر بین بانو و شوهر و ایجاد شفافیت نسب است.
اختصاصی شدن رابطه جنسی یک زن به یک مرد، تملک زن توسط مرد نیست و مستلزم نابهنجار تلقی کردن تعدد زوجات به طور عام نخواهد بود و تکفل نفقه بانو توسط شوهر براساس ناتوانی زن در تأمین معاش نیست؛ تحقیر زن نیز نیست، نظارت شوهر بر تعاملات بانو و اقتدار شوهر در این امر از مفاد قرارداد نکاح است و بدون آن نقض غرض خواهد شد و شفافیت نسب و احراز پدری یک مرد مشخص بر فرزندان معین نزد او و همه اعضای اجتماع حاصل نمی‌شود.
صورت بندی مطالعات زنان در المیزان
محمدرضا کدخدایی
محمدرضا زیبایی نژاد
چکیده: هدف نهایی این مقاله تبیین نظام فکری علامه طباطبایی در موضوع «مطالعات زنان» به منزله یک رشته میان رشته‌ای قابل مقایسه با رشته‌های رایج علمی است، این کار باید در قالب پارادایمی مقایسه پذیر با پارادایم‌های رایج رشته‌های علمی صورت پذیرد تا امکان داوری و گزینش را فراهم سازد، تهافت مبانیی در پاردایم‌های رایج الهیاتی(وحی محور) با پارادایم‌های رایج دانشگاهی (عقل _ تجربه محور) از یک سو لزوم فراگیر بودن الگو و ساختار ارائه شده برای همه موضوعات مطرح در آن علم به گونه‌ای که با مبانی پارادایمی ارتباط منسجم و قابل دفاع برقرار کند، خبر از صعوبت چنین الگویی می‌دهد، علامه براساس یک الگوی چهار وجهی که در برگیرنده مباحث تاریخی و جامعه شناسانه، هستی شناسانه، ارزش شناسانه و آسیب شناسانه است، شاکله اصلی این رشته میان رشته‌ای را صورت بندی کرده و با مدد از برخی از مفاهیم و سازه‌های بنیادین فلسفی به دفاع از این ساختار می‌پردازد.
گفتنی است، علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه هجدهمین شماره از فصلنامه علمی پژوهشی «معرفت فرهنگی اجتماعی» ویژه همایش بین‌المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ویژه بهار سال 93 با شماره تلفن 32113474 تماس بگیرند./993/ن602/ق