شماره 88 فصلنامه کلام اسلامی در بازار نشر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هشتاد و هشتمین شماره فصلنامه کلام اسلامی شامل مقالات زیر است:
«عبادت و فلسفه خلقت»
«چیستی و چرایی عصمت انبیاء علیهم السلام در اندیشه فیلسوفان مسلمان»
«نقدی بر نقد قاضی سعید قمی بر محقق طوسی در مساله وجودی یا عدمی بودن شرور»
«روش کلام عقلی امامیه در عصر حضور»
«بررسی نظریه تمثیل در زبان دین از منظر علامه طباطبایی و توماس آکوئیناس»
«بررسی انتقادی معرفت شناسی هیدگر از منظر فلسفه اسلامی»
«تبیین و نقد پراگماتیسم»
عبادت و فلسفه خلقت
عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی
احمد شجاعی
چکیده: یکی از اهداف مهمی که در قرآن و روایات، به عنوان فلسفه آفرینش مطرح شده عبادت خداوند است؛ آدمی به لحاظ ساختار وجودی و برخورداری از اراده و اختیار ذاتی، برای تأمین زندگی خویش به نحو مطلوب، نیازمند به برنامه‌ای دقیق و تعالی‌بخش بوده و از آن گریزی نیست؛ عبادت خداوند به معنای خاص و عام آن، در واقع آیین‌نامه صحیح زندگی و رشد و تعالی آن در دنیا و آخرت است. در مقاله حاضر، چیستی و حقیقت عبادت، چرایی هدف‌بودن عبادت، هدف مقدمی یا نهایی‌بودن عبادت، چرایی عبادت خدا، قلمرو عبادت، مورد بررسی واقع شده و به شبهات مربوط پاسخ داده شده است.
چیستی و چرایی عصمت انبیاء علیهم السلام در اندیشه فیلسوفان مسلمان
علی ربانی گلپایگانی
عبدالله مصباحی
چکیده: به اعتقاد فیلسوفان مسلمان دفتر جان نبی پس از اتصال به عقل فعال توسط قلم الاهی عقل فعال به زیور کلمات تامه الاهی آراسته می‌گردد و وجود نبی از طریق اتصال حضوری یا عقل فعال ـ که گاهی از آن به روح‌القدس نیز تعبیر می‌کنند ـ به حقایق و معارف وحیانی دسترسی پیدا می‌کند. روشن است که در چنین ارتباط حضوری هیچ جایی برای بروز خطا و اشتباه باقی نمی‌ماند. و از آن جا که انبیاء در این اتصال وجودی با عقل فعال، عقل بالفعل و در نتیجه عقل محض می‌شوند، دیگر قوای نفس آنان از قبیل حس و خیال تابع محض ایشان می‌گردد و بدین‌سان راه خطا به حس و خیال انبیاء نیز بسته می‌شود، عصمت عملی آن حضرات نیز تابعی از عصمت علمی ایشان به شمار می‌آید؛ چرا که عصیان آدمی در اثر غلبه قوه شهوت و غضب روی می‌دهد، و انبیاء به خاطر اینکه به عقل بالفعل و عقل محض راه یافته‌اند هیچ جایی برای بروز و ظهور قوای شهوانی و غضبیه آنان باقی نمی‌ماند، از این روی عصمت عملی انبیاء نیز در پرتو عصمت علمی ایشان به اثبات می‌رسد.
نقدی بر نقد قاضی سعید قمی بر محقق طوسی در مساله وجودی یا عدمی بودن شرور
مهدی نجیبی
چکیده: نظریه «عدمی‌بودن شر» نظریه مشهور در میان حکیمان و متکلمان، بخصوص خواجه نصیرالدین طوسی است. قاضی سعید قمی اما به مخالفت با این نظریه پرداخته، شر را امری وجودی قلمداد نموده است و در این راستا، اشکالاتی را متوجه محقق طوسی نموده است. مقاله حاضر در صدد است از راه تقریر و نقد و مناقشه در اشکالات قاضی سعید بر محقق طوسی، بر صحت و استحکام نظریه عدمی‌بودن شر، استدلال نماید.
روش کلام عقلی امامیه در عصر حضور
غلامرضا رضایی
محمدمهدی عرب محفوظی
چکیده: روش‌شناسی در علوم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، و علم کلام نیز از این قاعده مستثنا نیست. در میان روش‌های کلامی، همیشه روش عقلی جایگاه مهمی داشته است. در عصر حضور اهل بیت علیهم‌السلام با توجه به حجیت سخنان آن بزرگواران، کلام نقلی امامیه بیشتر مورد توجه بوده است، و از این روی روش عقلی شایع در آن دوره، کمتر مورد بررسی و تحلیل پژوهشگران واقع شده است. در این مقاله عصر حضور ائمه علیهم‌السلام به چند دوره تقسیم شده، و ویژگی‌ها و نمونه‌هایی از کلام عقلی هر دوره بررسی و مورد تحلیل روش‌شناسانه قرار گرفته است. همچنین متکلمان شاخص عقل‌گرا در میان اصحاب ائمه علیهم‌السلام معرفی شده‌اند.
بررسی نظریه تمثیل در زبان دین از منظر علامه طباطبایی و توماس آکوئیناس
محمد محمدرضایی
مریم شریف پور
سید علی علم الهدی
ناصر محمدی
چکیده: تحلیل معانی اوصاف الهی، یا همان مسأله زبان دین در الهیات مسیحی و اسلامی، دارای پیشینه طولانی است. این موضوع در علم فلسفه دین در حال حاضر دارای رویکردهای فراوان، متفاوت و گاه متعارضی است. رویکرد علامه طباطبایی و توماس آکوئیناس در زبان دین، شناختاری و ناظر به واقع‌بودن آن را می‌رساند. علامه اسلوب زبان دین را همان اسلوب زبان عرف عام، البته با تفاوت‌هایی می‌داند و از آنجا که در زبان عرف عام از صناعات ادبی‌ای چون تمثیل نیز استفاده شده است، وجود تمثیل را در زبان دین می‌پذیرد که البته ریشه در واقعیت داشته و جهت فهم بهتر مطلب ارائه می‌گردد، اما در نظریه زبان دینی توماس آکوئیناس کل زبان دین، تمثیلی دانسته شده است، که علاوه بر ناسازگاری درونی این نظریه، اشکالات فراوانی نیز به آن وارد است و نمی‌تواند معرفت جدیدی در باب تحلیل اوصاف الهی ارائه کند.
بررسی انتقادی معرفت‌شناسی هیدگر از منظر فلسفه اسلامی
سید محمد حسین متولی امامی
احمد رهدار
چکیده: هیدگر با دغدغه گذار از تفکیک سوژه ـ ابژه، هستی‌شناسی بنیادین «دازین» را طراحی نمود و دیگر مقولات فلسفی خویش را بر دوش آن سوار کرد. او فهم را در بستر هستی‌شناسی ویژه‌اش، امری وجودی معرفی می‌کند که ارتباط مستقیم و بی‌واسطه با زمان و جهان داشته و توان استقلال و گوشه‌گیری از مقولات فرهنگی را ندارد. اما در سوی دیگر، فلسفه اسلامی، با تفکیک حکمت نظری و عملی، اراده انسانی و تأثیرات فرهنگی را در همه ابعاد و سطوح معرفت راه نمی‌دهد و به وجه ثابت و پایدار عالم وفادار می‌ماند.
تبیین و نقد پراگماتیسم
حسن پناهی آزاد
ولی محمد احمدوند
چکیده: پراگماتیسم سنتی، مکتبی فلسفی است که حدود سال‌های 1970 در آمریکا ظاهر شد. پراگماتیسم صدق و حقانیت همه گزاره‌ها و معرفت‌های بشری، در جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و دین‌شناسی را بر اساس اصالت عمل، فایده و کارکرد و به محک عمل و فایده عینی ـ عملی می‌سنجد، زیرا صدق در این مکتب به معنای برخورداری از فایده و کارکرد عملی تعریف می‌شود. مبنا و عامل اصلی این رویکرد، نظریه صدق پراگماتیسم است؛ در حالی که همین مبنا دچار نقدها و چالش‌های مبنایی است که آن را از جایگاه یک تئوری قابل اعتماد، ساقط می‌کند.
علاقه‌مندان جهت تهیه این فصلنامه می‌توانند با شماره تلفن: 32925152 ـ 025 تماس حاصل کنند.
گفتنی است، هشتاد و هشتمین شماره فصلنامه علمی - پژوهشی کلام اسلامی سال بیست و دوم، ویژه زمستان 1392 به صاحب امتیازی حضرت آیت الله جعفر سبحانی و مدیر مسؤولی علی ربانی گلپایگانی در 158 صفحه و به قیمت 1500 تومان به چاپ رسیده است./992/ن602/ق