بررسی نتایج احتمالی خروج نیروهای روسیه از سوریه از سوی سردبیر رأی الیوم
به گزارش خبرگزاری رسا،عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه رأی الیوم در تحلیل تصمیم روسیه مبنی بر خروج تعداد زیادی از نیروهای روسی از سوریه نوشت: تصمیم ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه مبنی بر خروج تعداد زیادی از نیروهای روس از سوریه غیرمنتظره و بسیار شتاب‌زده است و نشان می‌دهد که در واکنش به «یک موضوع» اتخاذ شده است که رهبری روسیه از آن عصبانی است.
دو طرف روسی و سوری در بیانیه‌های رسمی این گام را در راستای هماهنگی بین رؤسای جمهور دو کشور برشمرده اعلام کردند که نیروهای روس مأموریت خود را به انجام رسانده‌اند اما باید پرسید: چرا اکنون که مذاکرات ژنو تحت سرپرستی سازمان ملل برای رسیدن به راه حل سیاسی بحران سوریه آغاز شده است این تصمیم گرفته شده است؟
دو تحلیل از تصمیم روسیه برای خروج نیروهای خود از سوریه
درباره این گام روسیه که محاسبات را به هم زده و نوعی سردرگمی در دو سطح منطقه‌ای و بین المللی به وجود آورده است، دو تفسیر بیشتر وجود ندارد که عبارتند از:
اول: اینکه نیروهای روسیه پس از تأمین پشتیبانی هوایی برای نیروهای ارتش سوریه مأموریت خود را انجام داده‌اند و با این کار به آنان کمک کردند که بسیاری از مناطق به‌ویژه در حومه شمالی حلب را از اشغال مخالفان مسلح آزاد کرده و باز پس بگیرند و مرزهای مشترک سوریه با ترکیه را مسدود کرده و علاوه بر این شهر حلب واقع در شمال سوریه را تحت کنترل خود در آورند و مرحله کنونی شامل متوقف کردن تجاوزات و گام برداشتن در مسیر گفت‌وگوهای صلح است.
به‌عقیده نویسنده مقاله، دوم: این گام «خشمگین» روسیه در واکنش به اظهارات روز شنبه «ولید المعلم» وزیر خارجه سوریه برداشته شده است.
المعلم در اظهارات خود گفت که بشار اسد خط قرمز است و هیچ انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی بدون نظارت دولت سوریه انجام نمی‌گیرد.
همچنین چه‌بسا این اقدام روسیه در واکنش به اظهارات «بشار الجعفری» رییس هیئت گفت‌وگو کننده سوری باشد که گفت چیزی به‌نام مرحله انتقالی وجود ندارد، از همین رو در این مورد گفت‌وگو نخواهد شد.
این در حالی است که واشنگتن این اظهارات را نابودی گفت‌وگوها و نقض تفاهمات خود با مسکو برشمرد.
در پرتوی نبود اطلاعات کافی باید گفت که احتمال تفسیر دوم قوی‌تر به نظر می‌رسد، زیرا چه‌بسا روسیه از سوی شریک آمریکایی خود به‌دلیل این اظهارات سخت تحت فشار قرار گرفت به‌ویژه اینکه مخالفان سوری و حامی آمریکایی آنان این اظهارات را به‌مثابه نابودی گفت‌وگوهای ژنو در روز نخست آن برشمردند، چرا که مخالفان بر مرحله انتقالی با اختیارات کامل و کنار رفتن بشار اسد قبل از آغاز مرحله انتقالی پافشاری دارند.
در اینکه تصمیم روسیه مبنی بر خارج کردن تعداد زیادی از نیروهای خود با هماهنگی رهبری سوریه صورت گرفته است، جای هیچ بحثی نیست اما نکته مهم اقدام شتاب‌زده روسیه در این خصوص «هماهنگی» نیست بلکه «بیرون بردن» ناگهانی نیروهای خود است.
نتایج احتمالی تصمیم روسیه در سطح میدانی و سیاسی و بین‌المللی
این تصمیم روسیه می‌تواند صحنه میدانی و سیاسی سوریه و نیز صحنه بین الملل و مذاکرات ژنو را که هنوز به‌شکل جدی آغاز نشده است، به‌شرح زیر تحت تأثیر قرار دهد:
اول: خروج بخش زیادی از نیروهای هوایی روسیه و جنگنده‌های آن که بیشتر آن جنگنده‌های جدید و پیشرفته مانند «سوخوی35» بوده و با نمونه‌های آمریکایی آن برابری می‌کنند، موجب بروز خلأ خواهد شد زیرا با وجود هواپیماهای قدیمی سوریه که نمی‌تواند جایگزینی برای پشتیبانی هوایی روسیه باشد، باید پرسید این خلأ را چه‌کسی پر خواهد کرد؟
دوم: موضع ایران در قبال این گام غیرمنتظره و ناگهانی روسیه چیست؟ آیا نیروها و هواپیماهای ایرانی می‌تواند خروج روسیه از سوریه را جبران کند؟
سوم: آیا این تصمیم روسیه جدی است یا در چارچوب تلاش برای اعمال فشار بر رهبری سوریه جا دارد تا به این ترتیب به «توصیه‌های» روس گوش دهد؟
چهارم: در پی این اقدام روسیه، مذاکرات ژنو چه خواهد شد؟ به‌عبارت دیگر آیا مسئولان سوری از مخالفت با هرگونه گفت‌وگو در مورد نقشه راه مورد توافق بین روسیه و آمریکا دست برخواهند داشت.
این نقشه راه مبتنی بر تشکیل حکومت انتقالی و اصلاح قانون اساسی سوریه و برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در طول 18 ماه است.
سؤال دیگر اینکه آیا واشنگتن مخالفان سوری را که متحد آن به شمار می‌آیند، برای دست برداشتن از مواضع خود و امتیازدهی تحت فشار قرار خواهد داد؟
به هر حال اعتراف می‌کنیم که مانند بسیاری دیگر از این تصمیم غیرمنتظره و جدی پوتین غافلگیر شده و احساس می‌کنیم که نوعی «بحران» در روابط سوریه و روسیه به وجود آمده و چند روز پیش از نشست ژنو به اوج خود رسید و دلیل آن ملاحظات سوریه در مورد بسیاری از مسائل و از همه مهم‌تر مبهم نگاه داشتن سرنوشت بشار اسد و اعطای اختیارات گسترده به دولت در مرحله انتقالی به‌ضرر اختیارات رییس جمهور است.
این وضعیت ما را وامی‌دارد که بگوییم اظهارات «محمد علوش» مذاکره کننده ارشد هیئت مخالفان مبنی بر لزوم کناره گیری بشار اسد در روند سیاسی یا کشتن او همچنین تأکید او بر اینکه برای به دست گرفتن قدرت به ژنو آمده است نه قبول وزارت کشاورزی و یا بهداشت ویا هر وزارت حاشیه‌ای دیگر، بدون مقدمه گفته نشده است.
بشار اسد عزم خود را برای باقی‌ماندن در رأس قدرت جزم کرده است
با این حال از ماهیت تحولات بحران سوریه که در روزها و هفته‌های آینده مشخص خواهد شد، بی‌خبر هستیم اما خوب می‌دانیم که بشار اسد عزم خود را برای باقی ماندن در راس قدرت و با اختیارات کامل بدون هیچ کم و کاستی جزم کرده است و سخت است که او را در حالت امتیازدهی از دولت خود به‌نفع دشمنان تصور کرد و تفاوتی ندارد که این موضع چه نتایجی داشته باشد زیرا اگر چیزی غیر از این بود وی در تمام پنج سال گذشته بر مواضع خود تأکید نمی‌ورزید.
روزهای آینده آبستن بسیاری از مسائل غیرمنتظره خواهد بود و اکنون نگاهها و گوشها متوجه تهران و مواضع آن است و منتظریم ببینیم ایران چه واکنشی به تصمیم روسیه نشان خواهد داد.
در این میان گزینه‌ای جز انتظار و زیر نظر گرفتن نداریم و باید تأکید کرد که خطرهای بزرگی در راه است و احتمال شدت مواضع نظامی در جبهه‌های مختلف وجود دارد.
به هر حال کنفرانس ژنو از دو طرف در برابر دوراهی قرار گرفته است به این ترتیب که یکی از این دو راه به‌سمت فروپاشی پیش می‌رود و دیگری نیز به‌سمت موفقیت در حرکت نیست بلکه فقط به‌دنبال به دست آوردن زمان و مانور دادن است./982/ب