پایان تاریخ مصرف اردوغان برای غربی‌ها/ تضعیف اردوغان تضعیف تروریسم در سوریه را به دنبال دارد
خبرگزاری رسا – گروه بین الملل: کودتای نافرجام ترکیه و بحث و تحلیل‌های متفاوت و گاها متضارب در مورد آنچه در چند روز اخیر به وقوع پیوست ما را بر آن داشت تا با مصیب النعیمی، سردبیر روزنامه الوفاق به گفت‌وگو بنشینیم تا دلایل ایجاد کودتا در این کشور و آینده حکومت اردوغان پس از این کودتا را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. در ادامه متن این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
با سلام
ابتدا ارزیابی کلی خود را از زمینه‌های شکل‌گیری کودتا در ترکیه و عوامل ایجاد آن، عنوان کنید.
رویدادهای چندروز گذشته که تحت عنوان کودتا در ترکیه معرفی شده است قطعا ناشی از یک سری عوامل مختلف است که در این مدت تلنبار شده است، اگرچه خود کودتای نظامی در دنیای امروز نه مقبول است و نه مرسوم اما ظاهرا ناخرسندی بخش عظیمی از نظامیان ترکیه از سیاست‌های دولت کنونی این کشور که خیلی از آنها هم افسران صاحب نامی هستند یکی از عوامل اصلی کودتا بوده است. خب هنوز نه خود ترک‌ها و نه طرف‌‌های دیگر دلایل اصلی این ماجرا را رو نکرده‌اند و صرفا تصمیم‌گیری‌های عجولانه و فوری مانند دستگیری هزاران نفر در دستور کار قرار گرفته است.همچنین برکناری سه هزار قاضی در یک روز نشانگر این است که سیستم حاکم درحال حاضر بیش از اینکه به دنبال حقیقت یابی باشد در پی انتقام‌جویی است.
از سوی دیگر کودتاچیان ابتدا به ساکن به دنبال تغییر حاکمیت نبوده‌اند بلکه عملکرد دولت اردوغان طی سال‌های اخیر یکی از عناصر این اقدام بوده است. البته امور دیگری نیز در این زمینه نقش داشته است که خود کودتاچیان یکی از دلایل کاهش موقعیت اردوغان رابطه او با رژیم صهیونیستی می‌دانستند و معتقد بودند که دولت حاکم در ترکیه این کشور را وارد بحران‌های بسیاری کرده است. بحران‌هایی که برای این کشور هزینه های مالی و معنوی زیادی داشته و به نا امنی این کشور منتهی شده است. این گروه همچنین معتقدند که تمام این سیاست‌ها به تضعیف اقتصاد ترکیه و جایگاه بین المللی این کشور انجامیده است. لذا نمی‌توان تنها یک عامل را به عنوان عامل محرک کودتاچیان معرفی کرد.
بررسی میزان هماهنگی این نظامیان معترض در بروز کودتا و استفاده اردوغان از عنصر مردمی نیز مساله ای است که نیاز به بررسی زیاد دارد. البته حضور مردم در خیابان‌ها لزوما به معنای محبوبیت اردوغان نیست بلکه قاطبه مردم با حکومت‌های نظامی مخالف هستند و این یکی از دلایلی بود که دادن حکومت به نظامیان را رد کردند. اما رفتارهای پس از کودتا انتقام جویانه بوده و مطمئنا اثراتی را بر آینده ترکیه خواهد گذاشت.
سکوت ابتدایی دولت آمریکا و حکومت‌های غربی و عدم موضع‌گیری آنها در قبال کودتا این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که آمریکایی‌ها چراغ سبز کودتا را صادر کردند و پس از ناکام ماندن آن، حمایت خود از خواست مردم را ابراز داشتند. نظر شما در این باره چیست؟
بله همینطور که شما می‌فرمایید در همه بیانیه‌های غرب به صورت عام و آمریکا به صورت خاص هیچ حمایتی از اردوغان را مشاهده نمی‌کنیم. آنها صرفا کودتا را محکوم و از حق انتخاب مردم حمایت کردند و هیچکدام نگفتند که از دولت اردوغان حمایت می‌کنیم امری که بر شبهه‌ها اضافه می‌کند. اردوغان هم مانند خیلی از دولتمردان دیگر تاریخ مصرفی را برای غربی‌ها داشته است که به نظر می‌رسد این تاریخ مصرف به پایان رسیده است. شکی نیست که آنها یک سری اهداف را دنبال می‌کردند و وقتی مشاهده کردند که مثلا در سوریه اردوغان دیگر برای آنها کارکرد ندارد مطمئنا از او عبور خواهند کرد.
البته در مورد ادعاهای اردوغان در مورد کودتا نیز شک و شبهه‌هایی وجود دارد؛ این ادعا که لزوما فتح الله گولن حامی کودتا بوده را نمی‌توان تایید یا رد کرد. خب با توجه به اینکه خود گولن نیز این اتهام را رد کرده شاید اردوغان می‌خواهد اینگونه القا کند که این کودتا یک کودتای فردی است و از طرفداران زیادی در بدنه ارتش و سایر سازمان‌های ترکیه برخوردار نیست تا بتواند از حالت انزجرا و نگرانی عمومی فرار کند. لذا سریع گروه‌های دیگری را محکوم کرده است. خب واقعا این امکان وجود دارد که درخواست اردوغان برای بازگرداندن فتح الله گولن تلاشی برای کوچک جلوه دادن این کودتا باشد. این درحالی است که نوع انتقام‌جویی‌ها آنقدر گسترده است که آينده ترکیه همچنان در هاله ای از ابهام باقی خواهد ماند.
آیا این کودتا را می‌توان مانند سناریوی روی‌کارآمدن ژنرال سیسی ناشی از مقابله سکولاریسم با اسلام گرایی دانست؟
ببینید همین امر را هم می‌توان یکی از عوامل کودتا دانست. کودتاگران مدعی شدند که دولت اردوغان از آن خطی که در مورد سکولاریسم ترکیه نوین ترسیم شده عدول کرده است. البته این موضوعی ضد دینی نیست بلکه به مفهوم عدم حاکمیت دین است. ببینید شما در بین افسران عالیرتبه ارتش تعداد زیادی از علویان وجود دارند که اگرچه وابسته به سوریه نیستند ولی از نظر عقیدتی و فکری به علویان سوریه نزدیک هستند. در این مدت انتقاداتی هم از سوی ارتش در مورد مقابله با کردها شنیده می‌شد. شما می‌دانید که تعداد علویان در ترکیه حتی از کردها نیز بیشتر است. آمارها تعداد علویان ترکیه تا بیست میلیون نفر تخمین زده اند که نسبت زیادی از اینها مخالف سیاست‌های اردوغان و خواهان بازگشت به سکولاریسم هستند. لذا این گروه با تکیه بر افکار ملی‌گرایانه معتقد است که دولت ترکیه به خاطر دیگران امنیت ملی این کشور را با خطر مواجه کرده است.
باید توجه داشت اردوغان در آغاز حکومت اول خود بعد از آقای اربکان وعده صفر بحران را داد ولی پنج، شیش سال است که در همه بحران‌های منطقه یا طراح بوده، یا شعله ور کرده و یا مشارکت داشته است لذا اردوغان امروز اردوغان روز اول نیست. مخالفان او معتقدند که اردوغان با سوء استفاده از موقعیت خود کلیه اهرم های قدرت ترکیه را یکی پس از دیگری از بین برده و ترکیه امروز با مشکلات جدی داخلی مواجه است.
در مورد اردوغان پس از کودتا دو سناریو وجود دارد؛ گروهی معتقدند او مانند یک قهرمان از این کودتا بهره برداری سیاسی می‌کند و قوی تر از قبل ظاهر می‌شود اما عده ای دیگر می‌گویند دولت اردوغان به سمت انزوا می‌رود و مشغول گرفتاری‌های داخلی می‌شود. شما با کدام سناریو موافقید؟
اردوغان پس از این کودتا قطعا نمی‌تواند ادعای قهرمانی بکند. او که در مقابله با بیگانه پیروز نشده است بلکه یک حرکت درونی که تا حالا ناپیدا بوده امروز بروز کرده است. نوع برخورد هواداران اردوغان با مجموعه‌های نظامی هم یکی از برخوردهایی بوده که بدون شک تنش در ترکیه را افزایش خواهد داد. اگر شما دیده باشید در میدان‌های ترکیه به صورت گسترده به افسران و سربازان ارتش توهین می‌شود. لخت کردن آنها به این شکل و ضربه زدن به آنها قطعا کینه هایی را به وجود می‌آورد علاوه براینکه دیگر برای نظامیان ترکیه انگیزه‌ای نمی‌ماند تا در بحران‌های احتمالی از اردوغان دفاع کنند. به نظر می‌رسد واکنش‌ها بیش از حد احساسی و غیرعاقلانه است. این تعداد افسر را با لباس نظامی بازداشت کردن و دستبند زدن در مقابل دوربین می‌تواند خطراتی را برای آینده ترکیه داشته باشد.
اردوغان قبل از کودتا قطعا با اردوغان بعد از کودتا تفاوت خواهد داشت. ما در آینده با اردوغانی ضعیف و نگران مواجه هستیم که اگر تجدیدنظری در مورد سیاست‌های داخلی و منطقه ای خود نکند این اتفاق (کودتا) ممکن است هر آن به شکل دیگری برای او تکرار شود.
آیا این کودتای ترکیه و گرفتاری‌های داخلی اردوغان موجب تضعیف تروریست‌ها در سوریه خواهد شد؟
ببینید این کودتا قطعا بر سیاستگذاران ترکیه تاثیر خواهد گذاشت چون دولتی که قرار بود به اصطلاح یک مدل اسلامی ارائه کند امروز می‌بینیم که پایه های لرزانی دارد و قلب نظام سیاسی ترکیه با خطر جدی مواجه است. ترکیه ای که در داخل با چالش‌های جدی مواجه است به هیچ وجه نخواهد توانست در مسائل خارجی و تحولات بین المللی و منطقه ای نقش آفرینی سابق را داشته باشد. ترکیه مجبور است که از بحران‌های منطقه کنار بکشد و اگر این کار را انجام ندهد بی شک بیش از پیش ضربه خواهد خورد.
امروز حتی تروریست‌هایی که در سوریه با حمایت ترکیه یک سری حرکت‌های ایذایی را انجام می‌داند مطمئنا تضعیف خواهند شد و نسبت به آینده با نگرانی‌های جدی مواجه می‌شوند. آنهایی که روی ترکیه به عنوان یک همپیمان بسیار قوی حساب باز کرده بودند سرخورده شده اند. حتی ترکیه در ناتو نیز دیگر آن جایگاه سابق را نخواهد داشت و امروز نیز می‌بینیم که تنش‌هایی نیز بین آنها به وجود آمده است. ترکیه پس از کودتا بسیار ضعیف تر از پیش است.
بازسازی این قدرت نیز به حالت اول سال‌ها به طول می‌انجامد. اگر همه برنامه دقیق و درست باشد پنج تا ده سال طول خواهد کشید تا ترکیه به وضعیت قبل از کودتا بازگردد و لذا نه اینکه تاثیرگذاری آن کم‌تر است بلکه قدرت تخریبی آن نیز کاسته خواهد شد./983/ب402/ک
گفت‌وگو: حسین سعدی