وقتی "خلیفه" داعشی‌ها را به "هجرت" دعوت می‌کند/ دلایل استفاده از آیات قرآن و تعابیر دینی
خبرگزاری رسا ـ واحد رصد: ابوبکر البغدادی بامداد پنج شنبه همزمان با بالاگرفتن درگیری‌ها در موصل یک فایل صوتی 36 دقیقه ای منتشر کرد که در آن به موضوع‌های مختلفی اشاره کرد. خلیفه خودخوانده داعش در این فایل صوتی شکل‌گیری ائتلاف بین‌المللی و تلاش جهانی برای نابودی داعش را «نشانه‌ای از قدرت و راه درست» این گروه توصیف کرد و مدعی شد که حملات به مواضع داعش، موجب «قدرتمندتر» شدن این گروه می‌شود.
او همچنین رهبران سنی عراق را «خائن» خواند، ترکیه را «مرتد» دانست و ازمردم عربستان خواست به نیروهای امنیتی کشورشان حمله کنند. بغدادی از «پیروانش» خواست که اگر نمی‌توانند به سوریه و عراق بروند، راهی لیبی شوند و در آن منطقه به داعش کمک کنند.
در همین راستا شبکه فرانس 24 عربی در برنامه النقاش خود به بحث و بررسی این فایل صوتی و پیام‌های حاوی آن بود. عبدالباری عطوان، کمال حبیب و هلال العبیدی میهمانان این برنامه بودند.
ابوبکر البغدادی نقشه راه داعش پس از موصل و رقه را ترسیم می‌کند
عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه الکتریکی رای الیوم در ابتدای این برنامه با اشاره به اینکه "یکی از مهم‌ترین دلایل انتشار این فایل صوتی فشاری است که نیروهای عراقی به داعش آوردند، گفت: «این فایل صوتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. او در این فایل از نیروهای داعش خواسته است علاوه بر انجام عملیات انتحاری به آنچه "ولایت‌های اسلامی" می‌نامد مهاجرت کنند.» عطوان ادامه داد: «به نظر می‌رسد او در اظهارات اخیر خود استراتژی داعش ما بعد از موصل و رقه را ترسیم می‌کند. داعش در برهه بعدی از یک "دولت" به یک "سازمان مخفی" تغییر شکل خواهد داد که خطر اصلی هم در همین جا نهفته است.»
او تصریح کرد: «ابوبکر البغدادی همچنین برای اولین بار ترکیه را تهدید و نیروهای متبوعش را به هدف قرار دادن ترکیه ترغیب می‌کند و از سوی دیگر از طرفداران خود در عربستان سعودی می‌خواهد حاکمان، نیروهای امنیتی و نویسنده‌ها و اهل رسانه این کشور را ترور کنند؛ چرا که آنها را بوق رسانه‌ای می‌داند. هدف قرار دادن نویسنده ها و اصحاب رسانه هم در اظهارات ابوبکر البغدادی بی سابقه است.»
وی افزود: «به نظر می‌رسد این مهم‌ترین سخنرانی ابوبکر البغدادی در سال‌های اخیر است. سخنان او حاوی سیاست فعلی داعش، نقشه راه آینده و نشانگر فشاری است که اکنون بر روی داعش وجود دارد. جالب اینجاست که او به هیچ وجه به سیر درگیری‌های کنونی اشاره نمی‌کند.»
تفاوت‌های سخنان اخیر بغدادی با خطبه مشهور او در موصل
در ادامه برنامه کمال حبیب، کارشناس مصری متخصص گروه‌های اسلام گرا در پاسخ به سوال مجری در رابطه با پیام‌های فایل صوتی بغدادی تصریح کرد: «آنچه داعش از آن به عنوان "خلافت اسلامی" تعبیر می‌کند، امروز با آغاز نبرد موصل با تهدید جدید مواجه شده است. در واقع جنگ اصلی هم پس از انتشار این فایل صوتی شروع شده است. سخنان ابوبکر البغدادی بیش از هرچیز برای بسیج کردن طرفدارانش در موصل علیه نیروهای عراقی است.» او ادامه می‌دهد: «به نظر من او همچنان در موصل به سر می‌برد و با این اظهارات خطوط اصلی را برای دوستان و دشمنانش ترسیم کرد.»
کمال حبیب در ادامه با تاکید براینکه "بغدادی موجودیت داعش را با خطر می‌بیند"، گفت: «سخنان امروز او کاملا با خطبه ای که در سال 2014 در یکی از مساجد موصل انجام داد متفاومت است. او در سخنان اخیر خود سه اولویت را مشخص کرده است؛ اولویت اول که همان عراق و سوریه به عنوان ولایت اصلی "خلافت اسلامی" اسلامی است. اولویت دوم ولایت‌هایی است که بغدادی از افغانستان تا صومال و بنگلادش برشمرد و اولویت سوم مناطقی مانند اروپا و آمریکا است که داعش طرفدارانی دارد که می‌توانند عملیات تروریستی انجام دهند.»
چرا کلیدواژه‌های دینی در سخنان بغدادی به واژگان سیاسی می‌چربد
در ادامه هلال العبیدی، که بیشتر به دنبال دفاع از ترکیه و عربستان بود، اظهارات بغدادی علیه این دو کشور را نشانگر "عدم حمایت سعودی‌ها و ترک‌ها از داعش" برشمرد و مدعی شد: « فایل صوتی ابوبکر البغدادی در مقایسه با ظهور شخصی او در ابتدای اشغال موصل بیانگر شکست و عقب نشینی داعش است. خب طرف‌های درگیر تصور دقیقی از نحوه مقابله داعش با آنها ندارند، مثلا ما در کوبانی و بیجی می‌بینیم که داعشی‌ها به شدت می‌جنگند و نبرد برای چند ماه به طول می‌انجامد اما در تکریت و مناطق دیگری نیروهای داعش یک عقب نشینی تاکتیکی می‌کنند اما در این فایل صوتی او خواستار مقاومت طرفدارانش است.»
عبدالباری عطوان در پاسخ به اظهارات العبیدی که گفته بود بغدادی هیچ نامی از ایران به میان نیاورده است، گفت: «نه او به ایران هم اشاره می‌کند اما به صورت غیر مستقیم؛ هنگامی که می‌گوید "رافضی‌ها" شما را مورد تجاوز قرار می‌دهند و جان شما را می‌گیرد، سخنانی تحریک کننده و طایفه ای علیه شیعیان ایران و عراق بود. او همچنین به نبرد حلب و نقش سوریه و روسیه هم اشاره می‌کند که به دنبال حاکم کردن نصیری‌ها است.»
وی افزود: «مسئله حائز اهمیت دیگر این است که سخنان ابوبکر البغدادی بیشتر از اینکه به اظهارات یک شخصیت سیاسی شبیه باشد مانند یک خطبه جمعه بود، او بارها در سخنان خود به آیات قرآن استناد کرد. او نشان داد برخلاف اسامه بن لادن و ابومصعب الضرقاوی تلاش دارد در اظهارات خود از گفتمان دینی بیشتر استفاده کند.»
عطوان با اشاره به هدف قرار دادن ترک‌ها در این فایل صوتی گفت: «او از این ناراحت است که کشوری مانند ترکیه به جمع دشمنان داعش پیوسته است. در ابتدای تشکیل داعش هماهنگی در سطوح بالا بین داعش و ترکیه وجود داشت و داعشی‌ها نفت خود را از طریق کردستان عراق و اراضی ترکیه به خارج صادر میکردند. به خاطر همین هم هست که دراین فایل صوتی بیش از همه ترکیه را مورد هدف قرار می‌دهد و در سخنانی طایفه ای ترک‌ها را "مرتد" و "خائن" توصیف می‌کند.»
رهبر داعش به دنبال مشروعیت دینی است
کمال حبیب در ادامه برنامه در توصیف ویژگی‌های شخصی بغدادی گفت:«به نظر می‌رسد سخنان او خطبه ای برای عده ای از نمازگزاران باشد. فراموش نکنید که او فارغ التحصیل علوم دینی است و مطالعاتی در باب معارف اسلامی داشته است. با شنیدن سخنان او هم به وضوح این مسئله مشهود است که به جای سخنان سیاسی بحث‌های عقدتی و دینی را مطرح می‌کند چرا که در گروه‌هایی مانند داعش مشروعیت جنبه دینی و عقیدتی دارد نه سیاسی.»
کمال حبیب با اشاره به عصبانیت بغدادی از کشورهای عربی و اسلامی، افزود: «او می‌گوید کسانی که باید از اهل سنت حمایت میکردند دست به خیانت زدند. البته شما فراموش نکنید که هیچ کشوری نمی‌تواند از تکفیری‌ها به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کند چون در نهایت با آنها به خاطر نوع تفکرشان به مشکل خواهد خورد. سلفی‌های جهادی هیچ مبنایی بر همپیمانی به خاطر مصالح و منافعشان ندارند بلکه آنها همیشه قرائت عقائدی خود را عملی می‌کنند.»
بدون شک آمریکا داعش را تاسیس کرد
هلال العبیدی بار دیگر به جای تحلیل سخنان رهبر داعش، در مقام دفاع از ترکیه و عربستان برآمد و افزود: «شما اگر توجه کنید داعش از سال 2013 تا کنون هیچ همکاری جدی و همپیمانی با ترکیه و عربستان نداشته و انفجارهای زیادی را هم در این کشورها انجام داده است.» او مدعی شد: «در همین موصل پیش از ورود داعش یک "خیزش عربی ـ سنی" علیه حکومت مالکی به وجود آمده بود که پس از اشغال موصل امروز دیگر پایان یافته است. حتی تلاش برای آزاد سازی رقه را هم می‌توان از این زاویه تلاشی برای پایان دادن به انقلاب سوریه دانست!»
او با نادیده گرفتن حضور عناصر القاعده و تکفیری در اعتصاب‌های مناطق سنی نشین عراق، در اظهاراتی عجیب و غریب مدعی شد: «آنچه ما در سال 2011 تا 2013 بودیم "تظاهراتی مردمی در عراق" بود. از این رو برخی معتقدند ایران داعش را تشکیل داد تا به "جنبش‌های سنی" در عراق پایان دهد.»
عبدالباری عطوان با رد ادعاهای دیگر میهمان برنامه گفت: « این اتهامات راجع به ایران به هیچ وجه صحیح نیست به نظر من کشوری که داعش را تاسیس و طرفدارانی برای آن دست و پا کرد بدون شک آمریکا بود.»
هجرت به سایر ولایت‌ها در دستور کار داعش
او ادامه داد: «ابوبکر البغدادی در درجه اول بر روی توده اهل سنت متمرکز می‌شود. او به دنبال این است که اهل سنت کشورهای منطقه علیه حکومت‌های خود انقلاب کنند. او حتی رهبران سیاسی اهل سنت عراق را هم به خیانت متهم می‌کند و جامعه اهل سنت را به شدت مورد انتقاد قرار می‌دهد. بغدادی احساس می‌کند که اهل سنت عراق به هیچ وجه طرفدار او نیستند و این سخنان را می‌توان تلاش‌های آخر بغدادی در عراق دانست.»
این کارشناس برجسته جهان عرب افزود: «باید توجه داشت که بغدادی کشورها و جریان‌های سیاسی سنی را مورد هجوم قرار می‌دهد. او حتی اخوانی‌ها را به "زندقه" و حرکت زیر پرچم "صلیبی‌ها" متهم می‌کند که همه اینها نشان از نارضایتی او از کشورها، جریان‌ها و توده اهل سنت دارد البته این را هم نباید نادیده گرفت که داعش هم طرفدارانی دارد و نمی‌توان غیرواقع بینانه گفت که داعش کاملا تنها است.»
عطوان تصریح کرد: «سخنان ابوبکر البغدادی برای آینده داعش است؛ او خواستار هجرت یارانش مانند حضرت رسول اکرم (ص) به ولایت‌های اسلامی می‌شود. طرفدارانش را به آنچه شهادت می‌نامد دعوت می‌کند و از آنها می‌خواهد ترکیه و عربستان را هدف قرار دهند. او می‌داند امروز نمی‌تواند کاری علیه دشمنانش بکند، اما می‌خواهد روحیه آنها را حفظ کند و برای آینده همچنان روی آنها حساب باز کند.»
وی تصریح کرد: «آنچه بعد از پایان جنگ موصل روی می‌دهد بسیار مهم است، کردها کرکوک را می‌خواهند. رسانه‌های ترکیه نقشه های جدیدی از ترکیه منتشر می‌کنند که موصل، کرکوک و بخش‌هایی از شمال سوریه را در خود جای داده است. خود داعش هم بدون شک نقشه‌های دیگری را دارد و از دولت به یک گروه تغییر شکل خواهد داد. همه اینها پس از پایان موصل از اهمیت بالایی برخوردار است.»
نقطه تحول داعش؛ از دولت تا یک سازمان سری
کمال حبیب در انتهای برنامه گفت: « به نظر می‌رسد سخنان بغدادی حاوی این پیام است که "نبرد اصلی تازه آغاز شده است." فراموش نکنید که ابوبکر البغدادی از سال 2007 از انظار عمومی پنهان شد اما در سال 2010 با یک گروه قوی ظاهر شد. ما نباید سطحی به ماجرا بنگریم.» وی تصریح کرد: «داعش حامیانی در بین اهل سنت دارد و آمریکا هم تلاش‌هایی در این راستا انجام داده است اما به صورت کلی آمریکا پس از 11 سپتامبر نمی‌خواهد به اهل سنت اعتماد کند. آمریکایی‌ها در منطقه به دنبال همپیمانان جدیدی هستند که می‌توان در این راستا به بیشمرگه اشاره کرد.»
به نظر می‌رسد همانطور که اغلب تحلیل‌گران تاکید می‌کنند اگرچه شکست داعش در موصل می‌تواند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد اما با توجه به ماهیت این گروه و امتدادهای آن در کشورهای مختلف اسلامی می‌توان شاهد ظهور و بروز آن در منطقه ای دیگر بود. آنچه در این میان از اهمیت برخودار است نوع مقابله با داعش در کشورهای اسلامی است. اگرچه اکثریت مردم منطقه از داعش و سایر گروه‌های تکفیری انزجار دارند اما همچنان ارده‌هایی از جانب برخی حکومت‌های عربی و غربی وجود دارد که از این جریان‌ها استفاده سیاسی کنند و به حیات آن ادامه دهند.
همچنین استفاده داعش از مفاهیم دینی که در تحلیل‌گران مختلف هم به آن اشاره کرده اند با انگیزه مشروعیت بخشی دینی به این گروه تروریستی است که با حمایت برخی مفتی‌های تندرو توانسته تا احیانا بر روی گروهی از مسلمانان اثر بگذارد. امری که بار دیگر اهمیت نبرد فرهنگی ـ عقدتی با داعش و جریان‌های تکفیری را به موازات نبرد دینی نشان می‌دهد. تاکید ناظران سیاسی بر تحول داعش از یک دولت به سازمانی سری که دست به اقدامات مخرب می‌زند نیز می‌تواند از موضوع‌های مورد اهمیت منطقه پس از آزادسازی موصل باشد./983/ب952/ک