شروط ۱۳ گانه ائتلاف عربستان/ راهکاری برای نقض حاکمیت قطر

به گزارش خبرگزاری رسا، آخرین واکنشی که مقامات قطری در برابر شروط اعلامی عربستان،امارات، مصر و بحرین داشته اند این است که وزیر خارجه قطر روزگذشته درپیامی تصریح کرده است مطالباتی که مطرح می‌شوند باید واقع ‌بینانه و قابل اجرا باشند، درغیر این صورت، غیرقابل قبول هستند.

کشورهای عربستان، مصر، امارات و بحرین 15 خرداد در بیانیه های جداگانه قطع روابط دیپلماتیک خود را با قطر اعلام و این کشور را به حمایت از گروه های تروریستی متهم کردند.

بحران قطر و چند کشورعربی ظاهرا از آن جا شروع شد که امیر قطر جمعه (5 خرداد) در سخنانی ایران را قدرت منطقه دانست و خواستار تعامل جهان عرب با تهران شد و همچنین حمایت خود را از دو گروه مقاومت حزب الله و حماس اعلام کرد.

درهمین راستا دولت های امارات، بحرین، مصر و جزایر مالدیو و همچنین دولت خودخوانده شرق لیبی و رییس جمهوری فراری و مستعفی یمن از سیاست های آل سعود علیه قطر حمایت و روابط سیاسی و دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کردند.

عربستان سعودی، امارات و بحرین مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود با قطر را نیز بسته اند. عربستان سعودی حتی گذرگاه «سلوی» به عنوان تنها گذرگاه خاکی ارتباطی قطر با جهان را بر روی قطر بسته است.

این چهار کشورعربی که جزء محاصره کنندگان اصلی قطر هستند، در روزهای اخیر با تدوین مجموعه ای که از سوی نماینده دولت کویت به دوحه تحویل داده شد،شروط سیزده گانه خود یا درواقع درخواست قیمومیت قطر را برای از سرگیری روابط مجدد با این کشور اعلام کردند.

دراین فهرست 13گانه، مهمترین شروطی که شورای همکاری خلیج فارس برای قطر معین کرده شامل قطع هرگونه روابط دیپلماتیک با ایران و حزب الله، تعطیلی کامل شبکه الجزیره، برچیدن پایگاه نظامی ترکیه از خاک این کشور و قطع ارتباط با گروه های خوان المسلمین، حزب الله لبنان و اخراج اتباع این کشورها از خاک قطر و عدم اعطای ویزا به آنها و تحویل اشخاص تحت تعقیب دولت های مذکور به این کشورها است.

براین اساس اگر دوحه تبعیت از شروط را در ده روزی که به این کشور فرصت داده شد، بپذیرد اجرای این سند طی سال اول بصورت هر ماه یک بار و سپس بصورت فصلی در سال های پس از آن مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. درصورت پذیرش، شورای همکاری خلیج فارس همچنین قطر را تا 10 سال تحت نظارت اجرای این سند قرار می دهد.

وزارت خارجه قطر بامداد شنبه سوم تیردر اولین واکنش به درخواست رسمی عربستان و متحدانش این شروط را «غیر واقع‌ بینانه» نامید و اعلام کرد پس از بررسی، پاسخ این کشورها را رسما خواهد داد.

به نظر نمی رسد دولت قطر حتی اگر بخواهد بتواند تن به تمامی این شروط سیزده گانه بدهد. دلیل این امر نیز واضح است. ساختار این شروط به گونه ای است که استقلال سیاسی قطر را با مخاطره جدی روبرو ساخته و نقش منطقه ای قطر را به شدت محدود خواهد کرد.

قطر به عنوان کشوری که از سال 1971 به استقلال رسیده و به عنوان یک کشور مستقل درعرصه بین المللی دارای سیادت است این حق را برای خود محفوظ می داند که درخصوص ارتباط با همسایگان دور و نزدیک و نیز هر کشوری دیگر بنا به منافع خود تصمیم گیری کند.

اما عربستان و متحدانش درشروط خود بدون توجه به این حق حاکمیت که از اصول مهم قوانین بین المللی است شرط قطع روابط قطر با ایران را مطرح کرده و حتی برای این روابط شرط و حیطه مشخص کرده اند که رابطه قطر با ایران باید تنها در چارچوب روابط تجاری باشد.

علاوه بر این عربستان عدم حمایت از برخی گروه ها همانند گروه اخوان المسلمین را به عنوان یکی دیگر از این شروط تعیین کرده است این درحالی که این مساله بار دیگر به امور داخلی دوحه مرتبط است و عربستان در این شروط بدون توجه به سیادت و استقلال قطر این کشور را همانند تحت الامر و تحت الحمایه خود فرض کرده که باید در آن گروهها و سیاستمدارنی سر کار باشند که مطابق میل عربستان باشد.

عربستان سعودی در سالهای گذشته سابق طولانی در این رویکرد دارد که بدون توجه به خواست مردمی کشورهای عرب سردمداران این کشور را تحت سلطه خود گرفته است به طوری که در بحرین و یمن بیشترین نمود آن را شاهد هستیم.

دولت آل سعود از سال 2011 در بحرین با حمایت از رژیم آل خلیفه جنبش های مردمی و طرح اصلاحی مردم این کشور را با شکست مواجه کرده و با اعزام نیروی نظامی به این کشور اعتراضات مردمی این کشور را سرکوب می کند.ریاض و منامه برای تخریب هرچه بیشتر قطر حتی تلاش های میانجی گرانه قطر برای آشتی گروه های معترض با رژیم بحرین را در اقدامی تبلیغاتی دسیسه و تبانی دوحه با مخالفان این کشورها توصیف کردند.

در یمن نیز درطول دو سال و نیم گذشته عربستان با تشکیل یک ائتلاف از 9 کشورعربی به جزعمان و به همراهی آمریکا سعی کرده که دولت مستعفی عبدالربه منصور هادی را به قدرت برگرداند.

درحملات روزانه این ائتلاف تاکنون 12هزار یمنی کشته و ده ها هزار نفر زخمی و منجر آواره شدن میلیون ها یمنی و ویرانی زیرساخت های این کشور شده است. درحال حاضر نیز در اثر شیوع بیماری وبا و گسترش هر روزه آن تاکنون 200 تن مبتلا و یک هزار و 300 نفر قربانی این بیماری شده اند.سازمان های بین المللی فاجعه و نسل کسی مردم یمن از سوی ائتلاف سعودی را جنایت جنگی خوانده اند.

تلاش های عربستان در این راستا در کشورهای عرب و نقش قیم مآبانه اش و تحریک و تحرکات شدید علیه کشورهایی که قصد خروج از این دایره را داشته باشند همواره علت اصلی عدم موفقیت شکل گیری ائتلاف های مورد قصد ریاض و اختلاف های آنها با حکام سعودی بوده است.

از شروط طرح شده دیگر برای دوحه برچیده شدن پایگاه نظامی ترکیه از این کشور است. در حالی که این حق مشروع ترکیه و قطر است که با یکدیگر همکاری های نظامی داشته باشند و کشورهای غربی و آمریکا درخاک قطر پایگاه نظامی دارند و همین پایگاه های نظامی امریکا در بحرین نیز وجود دارد این درحالی است که عربستان و امارات بارها از آمریکا خواسته اند که پایگاه نظامی العدید خود را درخاک این کشور را به امارات یا عربستان انتقال دهد.

رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه روز یکشنبه درخواست کشورهای عربی برای برچیده شدن پایگاه نظامی این کشور در قطر را زشت و بی احترامی دانست.

وی افزود: مداخله ای مبنی بر توقف همکاری های دفاعی میان ترکیه و قطر پس از سال 2014 رویکردی بسیار بسیار زشت است.

اردوغان ضمن حمایت از موضع قطر در قبال شروط 13 ماده ای برای این کشور گفت : ما از واکنش قطر به تصمیم 13 گانه برخی کشورهای عربی برای ازسرگیری روابط استقبال می کنیم. ما این رویکرد 13 ماده ای را نقض حقوق بین المللی می دانیم. چنین حمله ای به حاکمیت مردم یک کشور درحقوق بین الملل غیرقابل توجیه و نادرست است. این اقدام در واقع حمله به حاکمیت یک کشور است.

عربستان و متحدانش حتی در شرطی تعجب آور خواستار بسته شدن شبکه تلویزیونی الجزیره قطر شده اند شرطی که نشان می دهد عربستان تا چه اندازه خود را محق در دخالت در امور داخلی این کشور مستقل می داند.

بیشتر تحلیلگران سیاسی نیز اجرای همه این شرط را برای دوحه سخت می دانند. به عنوان مثال «مکس آبرامز» تحلیلگر ارشد امور بین الملل در واکنش به شروط کشورهای عربی، درصفحه توئیتر خود نوشت : «اساسا این لیست از قطر می خواهد، دیگر قطر نباشد.»

برخی دیگر از تحلیلگران براین باورند که این چهار کشور اساسا شروطی را مطرح کرده اند که می دانستند دولت دوحه تن به آنها نخواهد داد و این کشورهای تحریم کننده قطر خود را برای مراحل بعدی و اقدامات بیشتر علیه دوحه آماده کرده اند.

عبدالباری عطوان تحلیلگر مسائل عرب درباره این شروط گفت: شروطی که به قطر اعلام شده به نظر می رسد شروطی است که تعمدا غیرممکن تدوین شده تا دوحه با آنها مخالفت کند. برخی کشورهای شورای همکاری اساسا گسست قطر از این مجموعه را پذیرفته اند و آماده ادامه تحریم ها و مراحل بعدی فشار و محاصره این کشور و چه بسا روی آوردن به گزینه نظامی هستند.

عربستان و متحدانش درحالی قطر را به حمایت از گروه های مانند اخوان، داعش، القاعده، جبهه النصره و غیره متهم می کنند که در طول سال های گذشته و از زمان ظهور بهارعربی با چراغ سبز آمریکا خود بیشترین حمایت ها را از این گروهها داشته وعربستان خود با قانون جاستا به دلیل دست داشتن درحملات 11 سپتامبر آمریکا و غرامت سنگین آن روبرو است. ازسوی دیگر گروه اخوان المسلمین در برخی از این کشورها جزو جناح اصلی اپوزیسیون محسوب می شود و در جریانات سیاسی این کشورها نقش دارند و دولت ریاض حتی در یمن از حزب اخوان المسلمین این کشور حمایت می کند.

برخی تحلیلگران نیز براین باورند که عربستان شروطی را برای قطر وضع کرده است که حداقل خود نیز درهمان موارد متهم است. این کشور خواهان بسته شدن شبکه الجزیره قطر است اما رسانه های عربستانی همانند العربیه نقش تخریبی همانندی در سالهای گذشته داشته و از گروههای تروریستی درسوریه حمایت و در امور داخلی کشورها دخالت می کنند.

واشنگتن، متحد نزدیک ریاض، نیز در ظاهر با این شرط ها مخالفت کرده است. رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا در واکنش به مطرح شدن شرط های 13گانه عربستان و یاران منطقه‌ای از قطر، عملی شدن این خواسته‌ها را «بسیار سخت» دانست.

وی با اطلاع از غیراجرایی بودن خیلی از خواسته‌های کشورهای عربی از قطر، طرفین را به ادامه گفت‌وگو و یافتن راه ‌حلی دیگر تشویق کرد و گفت: گام ثمربخش بعدی گرد هم آمدن کشورها دور میز مذاکره و ادامه این گفت ‌وگوها است.

به نظر می رسد دولت دوحه برای گریز از تنش جاری، راه حل میانه را برگزیند و بر مذاکره با عربستان و متحدانش پافشاری داشته باشد چرا که این کشور هنوز به گفت و گو با ائتلاف عربستانی مایل است و خود را مستحق این محاصره ناگهانی و قهر آمیز کشورهای عربی نمی داند و بر این باور است که با مذاکره می تواند متحدان سابق خود را درباره عملکرد خود قانع کند.

رکس تیلرسونوزیر خارجه آمریکا و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر روز گذشته در واشنگتن با هدف حل تنش های قطر با چند کشور عربی، با یکدیگر دیدار کردند.

سیاست های دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا در باره خاورمیانه همچنان مبهم بوده و بیشتر رنگ نسنجیدگی درباره اختلافات ریشه ای وعمیق کشورهای عربی با یکدیگر دارد و گاها سیاست های متناقضی نیز اتخاذ شده است. دولت آمریکا تنها چند روز پس از آنکه قطر را حامی تروریسم اعلام کرد، با این کشور قرارداد فروش جنگنده به امضا رساند. این قرارداد تسلیحاتی به ارزش 12 میلیارد شامل خرید جنگنده های F15 است.

به نظر می رسد که با توجه به ابعاد گسترده و خطرناکی که ادامه این تنش ها می تواند داشته باشد با گفت و گوهایی که قطر در آمریکا دنبال می کند باتوجه به اینکه آمریکا یک طرف این اختلاف ها است و قادر به کنترل عربستان است دوحه و واشنگتن سعی در مهار این تنش ها داشته باشند.

آمریکا به خوبی می داند که در صورت بالا گرفتن تنش در شورای همکاری که منطقه ای استراتژیک است جهان شاهد تحولی عظیم در صف بندی منطقه خواهد بود و ممکن است پای قدرت های رقیب همانند چین و روسیه بیش از پیش برای حل این منازعه به منطقه باز شود.

شبکه فاکس نیوزآمریکا نزدیک به دونالد ترامپ و دولت او عصر روز گذشته فاش کرد که درحال حاضر تدابیر و تماس هایی برای برگزاری یک نشست در واشنگتن درجریان است که در این نشست سران عرب بخصوص کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شرکت خواهند داشت تا راه حلی برای حل بحران قطر بیابند و همچنین راه های مبارزه با افراط گرایی را بررسی کنند.

بنابراین به نظر می رسد که سفر عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر به واشنگتن و موضع نرمی که در مذاکرات با همتای آمریکایی خود نشان داده آینده این نشست و امکان برگزاری آن را مشخص می کند. بعید است که دولت آمریکا طرف های متخاصم را برای مشارکت در این کنفرانس دعوت کند درحالی که نسبت به موفقیت آن اطمینان نداشته باشد چرا که عدم موفقیت آن و بالا گرفتن تنش درمیان همپیمانان واشنگتن عواقب چندان خوشی نخواهد داشت.

بنابراین باید دید درشرایط حساس کنونی و شروط غیرواقعی و دشواری که از سوی عربستان و متحدانش به دوحه اعلام شده و روشن است که قطر آنها را نخواهد پذیرفت این کشورها برای برون رفت از این تنش چه مسیری را انتخاب کرد؟ مسلما عقلانیت و گفت و گو بهترین و حمایت از میانجی گری های کویت بهترین گزینه خواهد بود.

آن چه از لحن مقامات رسمی جمهوری اسلامی بر می آید نیز چیزی جز تاکید بر این امر نیست. رییس جمهوری کشورمان در گفت و گوی تلفنی امیر قطر اذعان داشت که سیاست تهران توسعه بیش از پیش روابط با دوحه است. ریاست جمهور فشار، تهدید و یا تحریم را راه درستی برای حل اختلافات ندانسته و گفتند خواست تهران حاکمیت اعتدال، میانه روی و عقلانیت در روابط میان کشورهای منطقه است. ایشان همچنین محاصره قطر را برای ایران قابل قبول ندانستند./۸۴۷/ب۱۰۲/ف

منبع: ایرنا