معرفی کتاب تازه منتشر شده «دولت های شیعی در تاریخ»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی به تازگی کتاب دولت های شیعی در تاریخ، نوشته دکتر محمد علی چلونگر و دکتر محمود شاهمرادی را منتشر کرده است.

این کتاب در پنج فصل: کلیاتی در باب تشیع، دولت های شیعی در ایران، دولت های شیعی در جزیره العرب، عراق و شام، دولت های شیعی در شمال آفریقا و اندلس و دولت های شیعی در هند سامان یافته و کتاب نامه، ضمائم و نمایه ها بخش های تکمیل کننده کتاب هستند.

نویسندگان در فصل اول، نخست به معنای لغوی و اصطلاحی شیعه اشاره کرده اند و در ادامه به پیدایی و دیگرگونی تشیع و انشعاب های درونی و فرقه های شیعه پرداخته، در موضوع فرقه های شیعه فرقه های زیدیه، اسماعیلیه و اثنی عشریه را بررسی کرده اند.

همچنین مؤلفان درباره اثنی عشریه در صفحه های 46 و 47 چنین نوشته اند:

«کلیات اندیشه شیعه دوازده امامی دارای رویکرد عقل گراست و بر پنج اصل سامان یافته که عبارت اند از: توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد. ... شیعه نبوت را از مصادیق لطف می داند. دیگاه دوازده امامی ها درباره مسئله امامت نیز بر چند نکته متکی است؛ از جمله وجوب و وجود امامت در هر زمان، نص و تعیین، عصمت، غیبت و آگاهی از غیب و تفویض. در اصل معاد و امور اخروی نیز نظریه شیعه اثنی عشری مانند اهل سنت است؛ اما آنچه در این میان موضع شیعه را از دیگران متمایز می سازد، عقیده به رجعت است.»

اصول و مبانی اندیشه سیاسی شیعه از دیگر موضوعاتی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

در فصل دوم نیز به دولت های علویان طبرستان، آل مسافر(سالاریان یا کنگریان،، باوندیان اسپهبدی طبرستان، اسماعیلیه نزاری ایران، سربداران، مرعشیان، آل کیا، مشعشعیان و دولت صفویان پرداخته شده است.

در فصل سوم هم جزئیات دولت های قرامطه، زیدیان یمن، حمدانیان، بنی مزید و صلیحیان یمن توضیح داده شده و در صفحه 297 درباره زمینه های شکل گیری دولت زیدیه چنین آمده است:

«مردم یمن پس از ظهور اسلام به زودی اسلام را پذیرفتند. یمن در طول دو قرن اول و دوم از طرف خلفا اداره می شد. یمن از همان هنگام که آیین اسلام را پذیرفت، با بنی هاشم آشنایی یافت. علاقه یمنیان به اهل بیت علیهم السلام و شخص امام علی علیه السلام به سال دهم هجرت بازمی گردد؛ آنجا که گروه بسیاری از آنان از جمله قبیله همدان به دست آن حضرت اسلام آوردند.»

در فصل چهارم نیز دولت های ادریسیان، فاطمیان و حمّودیان معرفی شده اند و در صفحه 418 درباره عوامل مهم ضعف و فروپاشی حکومت فاطمیان چنین گفته شده است:

«فاطمیان هیچ گاه نتوانستند مذهب تشیع اسماعیلی را به مذهب عامه مردمان افریقیه و مصر تبدیل کنند. در حقیقت، آنان در رواج تشیع در این مناطق با ناکامی مواجه شدند؛ زیرا بلافاصله بعد از پایان حکومت آنان بدون هیچ واکنش خاصی مذهب تسنن دیگربار  نفوذ و اعتبار خویش را در این نواحی بازیافت؛ بنابراین می توان گفت، عدم تثبیت مذهب تشیع در افریقیه و مصر توسط فاطمیان و دارا نبودن پشتوانه های مذهبی در بین عامه مردمان این نواحی از دلایل مهم راه یافتن ضعف در حکومت فاطمیان و سرانجام فروپاشی آن بود».

در فصل پنجم نیز دولت های عادل شاهیان، نظام شاهیان و قطب شاهیان معرفی شده اند. ضمنا نویسندگان پس از بخش کتاب نامه، بخشی با عنوان ضمائم آورده اند که در آن نقشه های دولت ها ی اسلامی معرفی شده به صورت رنگی آمده است. همچنین نویسندگان در نگارش این کتاب از بیش از چهارصد منبع فارسی، عربی و لاتین بهره برده اند که بیشتر آنها با توجه به موضوع کتاب کتاب های تاریخی هستند.

گفتنی است، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کتاب دولت های شیعی در تاریخ را به تازگی در 595 صفحه منتشر کرده است./ 925/ ن 602/ش