بررسی وضعیت احزاب و گروههای مختلف عراق پیش از انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸میلادی
به گزارش خبرگزاری رسا، ایجاد تغییرات در رویکردها، سیاست‌ها و جناح بندیهای درون تشکیلاتی گروههای سیاسی از اقتضائات طبیعی فضای قبل از انتخابات در هر کشوری به شمار می‌آید. میزان اهمیت این تحولات و لزوم پرداختن به آن، ارتباط مستقیمی با اهمیت آن انتخابات خواهد داشت بدان معنا که هر چه انتخابات مذکور دارای تاثیرات راهبردی باشد به همان نسبت نیز در کانون توجه تحلیلگران، ناظران سیاسی و رسانه‌ها قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر نیز کمیت و کیفیت ایفای نقش این جریانات در تحولات ما قبل انتخابات و نوع موضع‌گیری و اقدام، در تعیین سرنوشت انتخاباتی آنان بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
میزان اهمیت انتخابات‌ها در کشورهای مختلف به نوع نظام سیاسی و سازوکارهای توزیع قدرت وابسته است؛ به عنوان مثال انتخابات مجلس در جمهوری اسلامی ایران هر چند از اهمیت بالایی برخوردار است، اما در مقایسه با کشورهایی که نظام سیاسی آنها پارلمانی بوده و مقامات عالی رتبه همانند رییس جمهور و نخست‌وزیر و... از طریق آن انتخاب می‌شوند، دارای اهمیت کمتری است.
در نظام سیاسی پارلمانی عراق طبق قانون اساسی رییس جمهور و نخست وزیر با رای نمایندگان مجلس برای یک دوره 4 ساله انتخاب می‌شوند که این امر به انتخابات پارلمانی این کشور اهمیت فراوانی داده است. تحرکات ما قبل انتخابات در عراق که می‌تواند با سرنوشت انتخاباتی هر یک از جریانات سیاسی در ارتباط باشد، در میان هر کدام از طیفها و بازیگران عرصه سیاسی این کشور، بطور جداگانه باید مورد بررسی قرار گیرد.
الف- شیعیان:
دگرگونی‌های سیاسی در میان این طیف قابل توجه است. چندی پیش عمار حکیم با کناره‌گیری از ریاست مجلس اعلای اسلامی بعنوان یکی از تشکل‌های سیاسی موثر، با رویکرد جوانگرایی اقدام به تاسیس جریان جدیدی با نام الحکمه کرد و در ائتلاف ملی عراق نیز آقای نوری المالکی جایگزین او شد. مقتدی صدر رهبر جریان تاثیرگذار صدر نیز با سفر به عربستان و امارات، با مقامات این کشورها دیدار و گفت‌وگو کرد که گفته می‌شود بی ارتباط با انتخابات پارلمانی 2018 عراق نبوده و ریاض بدنبال نفوذ و تحقق سیاست‌های خود در عراق از کانال شخصیت با نفوذی همچون مقتدی است.
حشد الشعبی هر چند یک نهاد نوپای نظامی بوده و بر اساس تصویب پارلمان تحت فرماندهی نخست وزیر و فرمانده نیروهای مسلح فعالیت می‌کند، اما با توجه به کارایی مثبت در آزادسازی خاک عراق از اشغال داعش، دارای پایگاه اجتماعی قابل توجهی شده که هر گونه اظهار وابستگی به این نهاد در کسب آرای مردم بی تاثیر نخواهد بود. اما قوه مجریه با محوریت نخست وزیری، در دو مورد نتوانسته است در حد انتظار ظاهر شود که می‌تواند تاثیرات منفی بر تصاحب کرسی‌های پارلمان داشته باشد:
1. ضعف در ارائه خدمات عمومی و مبارزه با فساد اداری: این عامل بارها موجبات اعتراضات مردمی و بهره‌برداری‌های جناحی و ابزاری را فراهم آورده است. این پدیده سبب شده است که هر از گاهی برخی جریانات مانند صدر با تمسک به آن، بر دولت فشار آورده و اقدام به تقویت جایگاه خود در میان مردم کنند.
2. برگزاری همه پرسی جدایی کردستان: عدم واکنش قابل ملاحظه و ممانعت از برگزاری همه پرسی استقلال کردستان که بعنوان نخستین گام عملی استقلال محسوب می‌شود، با توجه به پیامدهای بین‌المللی و اجتماعی این مقوله، یک امتیاز منفی برای دولت نزد افکار عمومی خواهد بود و قابلیت تبدیل شدن به ابزاری جهت تخریب و چالش دولت نزد رقبای آن را داراست که حتی می‌تواند در نهایت منجر به شکست جریانات متمایل به دولت شود.
ب - کردها:
وضعیت کردها در برهه زمانی پیش از انتخابات پارلمانی 2018 را می‌توان تحت تاثیر دو عامل اصلی دانست که البته با روندی که تحولات کردستان در تعامل با دولت مرکزی و کشورهای پیرامونی طی می‌کند ، یقیناً در ماههای آینده عوامل دیگری بدان افزوده خواهد شد:
1. همه پرسی: علی رغم مخالفت دولت مرکزی و کشورهای منطفه و قدرتها و سازمانهای بین‌المللی، مسعود بارزانی موفق به برگزاری همه پرسی استقلال شد. تصمیمات همسایگان اقلیم برای اعمال محدودیت‌ها و برخی فشارها بر کردستان هر چند فشارهایی را بر مردم کرد تحمیل خواهد کرد، اما این همه پرسی توانست بارزانی را بویژه در فقدان شخصیت کاریزمایی چون جلال طالبانی، به یک چهره محبوب تبدیل کند که از دیدگاه افکار عمومی کردستان قادر به تحقق آرمان کردهاست. لذا احتمال پیروزی جریانات سیاسی وابسته به وی در انتخابات پیش روی قوت گرفته است.
اما نباید از چالش پیش روی نمایندگان کرد حامی همه پرسی غفلت کرد. پارلمان عراق چند روز پیش عضویت نمایندگان فعلی حامی همه پرسی را به حالت تعلیق درآورد و پیش بینی می‌شود که در مجلس آینده نیز چنین نمایندگانی نیز با این چالش مواجه خواهند شد.
2. مشکلات داخلی: بویژه در بعد اقتصادی که در پی قطع بودجه از سوی بغداد بوجود آمده و با تهدیدات ترکیه مبنی بر عدم صدور نفت از خاک این کشور و انسداد مرز از سوی ایران، شدت خواهد گرفت، در کمیت و کیفیت کسب آرا از سوی نامزدهای انتخابات تاثیرگذار خواهد بود.
ج - اهل سنت:
کمترین تحرک انتخاباتی در میان اهل سنت به چشم می‌خورد. می‌توان دو عامل داخلی و خارجی را برای آن ذکر کرد:
1. داخلی: عدم برخورداری از شخصیت و سیاستمدار مردمی و عدم رغبت ملموس اهل سنت در مشارکت سیاسی و توزیع قدرت که با سقوط صدام در 2003 در پیش گرفته بودند. هر چند آنان در این رویکرد خود در سال‌های اخیر تجدید نظر کرده و تامین منافع خود را در مشارکت و نه انزوا می‌بینند، اما تاکنون نتوانسته‌اند نقش پررنگی را ایفا کنند که بتوان در تحلیل‌ها آن را مد نظر قرار داد. اما ائتلاف میان آنان و کردها می‌تواند تاثیرات قابل ملاحظه‌ای در تصاحب کرسی‌های پارلمان داشته باشد. با توجه به اختلافات اخیر بغداد و اربیل، این ائتلاف دور از ذهن نیست.
2. خارجی: ناامیدی حامیان سنتی این طیف یعنی عربستان و ترکیه از نقش آفرینی آنان در صحنه سیاسی عراق و روی آوردن ریاض به گزینه جدیدی مثل مقتدی صدر که ضمن تضعیف بیت شیعی بعنوان رقیب، قابلیت تحقق منافع سعودی‌ها را داراست./۸۴۷/ب۱۰۱/ف
علی ساجد - کارشناس مطالعات عراق