کتاب «جستارهای در مدرسه کلامی شیعه» به بازار نشر رسید
به گزارش خبرنگار خبگزاری رسا، پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) با همکاری انتشارات دارالحدیث، کتاب «جستارهای در مدرسه کلامی شیعه» را به همت جمعی از نویسندگان زیر نظر حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی منتشر کرده است.
کتاب «جستارهای در مدرسه کلامی کوفه» بخشی از کلان پروژه «مدارس کلامی امامیه» است که در قالب مجموعه‌ای از مقالات می‌کوشد تا زوایایی از این مدرسه را کاویده و در اختیار پژوهشگران این عرصه قرار دهد، این مجموعه که به همت و یاری پژوهشگران پژوهشکده اهل بیت(ع) سامان یافته، در این کتاب افزون بر زمینه‌های و بسترهای مدرسه کوفه، جریان‌های کلامی این مدرسه، برخی موضوعات کلامی و چالش‌های این مدرسه بررسی شده است.
اکبر اقوام کرباسی، محمد جعفر رضایی، حسین نعیم آبادی، علی امیرخانی، محمد حسین منتظری، محمد جعفر رضایی، عبدالهادی اعتصامی، سید حسین طالقانی، روح‌الله رجبی‌پور، امداد توران از نویسندگان این مقالات این کتاب هستند.
این کتاب در سه فصل با عنوان‌های معرفی مدرسه کوفه، موضوعات کلامی مطرح در مدرسه کوفه و جریان‌ها و روش‌ها کلامی متکلمان کوفه تنظیم شده است.
در فصل اول مقالاتی با نام‌های: مدرسه کلامی کوفی، امتداد جریان فکری هشام بن حکم تا شکل‌گیری مدرسه کلامی بغداد، زمینه‌های افول مدرسه کلامی امامیه در کوفه در نیمه نخست سده سوم بررسی شده است.
همچنین: بازخوانی نظریه معرفت اضطراری در مدرسه کلامی کوفه، انگاره «معرفت اضطراری در باور اندیشمندان نخستین امامیه، تطور ماهیت عقل در امامیه نخستین؛ از مدرسه کوفه تا مدرسه بغداد، نسبت حجیت عقل و حجیت امام دراندیشه اصحاب امامیه در دوران حضور، رابطه ذات و صفات الاهی از منظر اصحاب امامیه، حقیقت ترکیبی انسان از روح و جسم، فاعلیت انسان در مدرسه کوفی ، مبانی فراموش شده امامیه نخستین درباره اراده الهی، نظریه استطاعت در مدرسه کلامی کوفه، انگاره امامت از دیدگاه اندیشمندان امامیه در مدرسه کوفه، عوالم پشین در مدسه کلامی کوفه و قم، جریان‌شناسی راویان رویات خلقت نوری اهل بیت(ع) در دو مدرسه کوفه و قم عنوان مقالاتی بوده که در فصل دوم این کتاب بررسی شده است.
در فصل سوم مطالبی با نام‌های: اندیشه‌های کلامی خاندان اعین، مرجئه شیعه، مؤمن الطاق و نقش روشی کلامی او در نکوهش وی، تبیین معنایی ابرار با تأکید بر جریانات فکری اصحاب ائمه(ع)، خاستگاه اندیشه رفض و نسبت آن با واژه رافضه آمده است.
پیشنیه مدرسه کلامی کوفه
کوفه و مدرسه کلامی آن در تاریخ کلام امامیه، جایگاه ممتازی دارد. بازه زمانی این مدرسه را م‌یتوان حدود سال‌های 80 تا 180 هجری قمری دانست؛ از این رو اکبر اقوام کرباسی درمقاله نخستین درباره اهمیت شناخت و پیشنیه مدرسه کلامی کوفه چنین نوشته است:
سال‌هایی که هم زمان با دوره اخیر امامت امام سجاد(ع) شاهد آغازین تلاش‌های اصحاب برای تبیین و دفاع از معارف هستیم. این تلاش‌ها در عصر صادقین(ع) به اوج می‌رسند و تا اواخر امامت امام کاظم(ع) که همزنان با فشارهای سنگین بر امام و شیعیان این ادامه می‌یابد،
اهمیت تاریخی این مدرسه بسته به این نکته است که در این دوره، به نیکویی مباحث صریح و آشکار نظری و اعتقادی در سطح جامعه علمی قابل مشاهده است. حال آنکه پیش از این عصر، در مدرسه مدینه قشر فرهیخته جامعه بیشتر تلاش و تأملات کلامی خود را گرداگرد مسأله‌های سیاسی و اجتماعی مصروف می‌کردند و غالب مسائل اعتقادی، همچون ایمان و کفر یا جبر و اختیار و زمینه مباحث سیاسی ـ احتماعی مطرح می‌شدند.
نسبت میان رافضه و شیعه
رافضه یکی از مهمترین و بحث انگیزترین القابی است که در تاریخ اسلام به شیعه نسبت داده شده است، کمتر منبع تاریخی‌ای یافت می‌شود که به جهت حساسیت و اهمیت انتساب این واژه به شیعه، در آن «رافضه» سخنی نرفته است، در این منابع، گاهی همه و گاه برخی شیعیان از آنها به جهت تضادهایی که با اشخاص یا برخی گروه‌های داشتند به این لقب ملقب می‌شدند؛ بنابراین عبدالمجید اعتصامی در مقاله «خاستگاه اندیشه رفض و نسبت آن با واژه رافضه» در زمینه نسبت میان رافضه و شیعه چنین نوشته است:
بنابر تفسیر و تعریف‌ها از واژه رفضه بایسته است که در رابطه معنایی مصداقی «رافضه» و «شیعه» نیز تفصیل قائل شویم. اگر واژه «رافضه» تنها به کسانی اختصاص داشته باشد که اهل برائت و انکار هستند، معنای اخص از معنای شیعه دارد؛ بدین لحاظ «رافضه» در این معنا، زیر مجموعه شیعه و قسیم دیگر فرقه‌های شیعی مثل زیدیه قرار می‌گیرد.
اما اگر «رافضه» به معنای کسانی که امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان او را مقدم بر دیگران کنند، در نظر گرفته شود هم معنا با شیعه می‌شود و در این صورت، دیگر فرقه‌هایی چون زیدیه و غالیه نیز زیر شاخه آن قرار می‌گیرند.
شواهد تاریخی چنان نشان می‌دهد که تمایز رافضه و شیعه بیشتر نیمه دوم سده نخست و آغازین سال‌های سده دوم نمایان شده است؛ یعنی دقیقا دورانی که شیعه معنای عام‌تری داشت و در عراق حتی به کسانی که صرفا امیرالمؤمنین(ع) را بر عثمان مقدم می‌کردند، نیز شیعه می‌گفتند.
از سوی دیگر می‌بینیم که پس از مدتی اهل سنت از واژه «رافضه» به عنوان حربه‌ای تحقیر آمیز علیه شیعه استفاده می‌کردندو معمولا به هر شیعه رافضی می‌گفتند، حتی اگر اظهار رفض و طعن نسبت به خلفا و صحابه نمی‌کرد.
پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) با همکاری انتشارات دارالحدیث، کتاب «جستارهای در مدرسه کلامی شیعه» را با شمارگان 500، در قطع رقعی، در 572 صفحه و به قمیت 26000 تومان منتشر کرده استو علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب و دیگر آثار این انتشارات می‌توانند به آدرس، قم، خیابان معلم، روبه‌رو اداره برق، فروشگاه انتشارات دارالحدیث مراجعه یا با شماره تلفن ۰۲۵۳۷۷۷۴۰۵۴۵ تماس حاصل کنند، همچنین علاقه‌مندان برای خرید اینترنتی به آدرس SHOP.DAROLHADITH.IR مراجعه کنند./۹۹۸/ن ۶۰۱/ش