همکاری نهادهای کتاب‌محور می‌تواند خلأ کتابخوانی را پر کند
معینی‌پور بیان کرد: جریان ترویج کتاب مهجور است و در این حوزه فقط به بُعد اقتصادی توجه شده فعالان نشر بیشتر گردش اقتصادی را مدنظر دارند و گروه معدودی هستند که کار فرهنگی انجام می‌دهند که اثر آن نیز محدود خواهد بود.
وی با اشاره به تاثیر قابل توجه فعالیت سرای اهل قلم و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در حوزه کتاب و کتابخوانی افزود: در رسانه ملی محدودیت‌های مختلفی از حیث متولیان مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تکثر کاری، کمبود محتوای تخصصی، چینش محتوا و عقاید، وجود دارد. از سوی دیگر گاهی تولیدکنندگان برنامه‌های تلویزیونی کتاب‌محور تلاش و فعالیت دیگر همکاران خود را خنثی می‌کنند.
نقد برنامه‌های کتاب‌محور شبکه چهار سیما ضروری است
رئیس شبکه 4 سیما با تاکید بر اهمیت هم‌افزایی بین متولیان فرهنگی حوزه کتاب گفت: تشکیل تیم سردبیری با حضور مدیرعامل موسسه خانه کتاب، نهاد کتابخانه‌های عمومی، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و مجمع ناشران انقلاب اسلامی می‌توانند خلاهای موجود در بحث کتابخوانی را از بین ببرد. معتقدیم که تدوین سیاست شیوه‌های انتقال محتوا با اهمیت است. علاوه بر این نقد و بررسی کلان برنامه‌های کتاب محور شبکه 4 که طی چندسال گذشته تولید و بخش شده نیز ضروری است.
برای تولید برنامه کتاب‌محور به پول نیاز نداریم
معینی‌پور افزود: شبکه 4 سیما برای ساخت برنامه‌های جدید کتاب‌محور به پول نیاز ندارد بلکه حمایت لجستیکی را دنبال می‌کند. نیازسنجی یکی از مولفه‌های با اهمیت در تولید برنامه‌های تلویزیونی کتاب‌محور است. و هدفمان جلب مخاطب عام است رویکرد اصلی در تولید برنامه‌های کتاب‌محور گفتمان انقلاب اسلامی است. در برنامه‌ریزی برای تولید برنامه‌های تلویزیونی جناح سیاسی را تقویت و یا تضعیف نمی‌کنیم، در رویکردها نیز وسیع‌المشرب هستیم و مذاق‌سازی را دنبال می‌کنیم.
رسانه ملی دغدغه کتاب ندارد
حسینی‌پور با تاکید بر لزوم توجه به همه اجزای زنجیره نشر کشور و با توصیف شبکه 4 سیما به شبکه نخبگانی گفت: به سازمان صدا و سیما درباره پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی نقد داریم هرچند که شبکه چهار سیما به این موضوع می‌پردازد. اما به نظر می‌رسد شبکه‌های دیگر دغدغه پرداختن به کتاب را ندارند. علاوه بر این بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، مردم از مسئولان فعالیت تکراری را نمی‌پذیرند بنابراین یکی از مشکلات بی‌توجهی به هم‌افزایی در پیگیری موضوعات است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب افزود: برنامه‌های مختلف به ویژه برنامه‌هایی که دارای جنبه عمومی هستند مانند برنامه خندوانه در فروش کتاب تاثیر قابل توجهی دارند. معتقدیم که نخبگان به طور طبیعی ذهنی درگیر با مطالعه و کتاب دارند بنابراین باید بین مردم عادی احساس نیاز به مطالعه را ایجاد کنیم. چرا توجه و میزان اقبال مردم به کتاب‌های زرد روانشناسی روبه‌افزایش است؟ به نظر می‌رسد مردم احساس می‌کنند این دسته از آثار به آن‌ها کمک می‌کند بنابراین ضروری است مردم را با تولید برنامه‌های متنوع به اصطلاح برای کتابخوانی قلقلک دهیم.
اعتماد مردم را جلب کنیم
حسینی‌پور با اشاره به افزایش قابل توجه حجم اطلاعات و تولید کتاب افزود: صدا و سیما با توجه به میزان تولید کتاب و محتوا توانایی اطلاع‌رسانی از همه آن‌ها را ندارد به‌عنوان مثال سال گذشته صدهزار عنوان کتاب در کشور تولید شد بنابراین به نظر می‌رسد برای پرداختن به کتاب‌های منتشر شده باید به فکر ایجاد بسته مطالعاتی باشیم. علاوه بر این برای ترغیب مردم به این دسته از کتاب‌ها باید اعتماد آن‌ها را جلب کنیم تا مردم و نهادهای مربوطه در مسیری همسو قرار گیرند.
کتابفروشیهای سنتی پاسخگوی نیاز مخاطب نیستند
این عضو مجموعه معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اهمیت کتابفروشی‌ها گفت: به نظر می‌رسد کتابفروشیهای سنتی دیگر پاسخگوی نیاز مخاطبان نیستند. تجربه نشان می‌دهد که برای جلب نظر مردم به کتاب و کتابخوانی کتاب‌فروشی باید به پاتوق فرهنگی تبدیل شود. کتابفروشیهای کوچک باید به معیارهای تبدیل شدن به کتاب‌فروشی مدرن توجه کنند.
حسینی‌پور با اشاره به لزوم توجه شهرداری تهران به تعیین الزام قانونی برای تخصیص بخشی از بودجه شهری به ایجاد کتاب‌فروشی بیان کرد: کتاب‌فروشی برای ادامه حیات باید به عرضه بسته محصولات فرهنگی متنوع علاوه بر کتاب توجه کنند، به‌عبارت دیگر 70 درصد کتاب‌فروشی باید به عرضه کتاب اختصاص یابد و محصولات دیگری نیز مانند فیلم، موسیقی و کالاهای فرهنگی را در اختیار مخاطب قرار دهد. اگر کتاب‌فروشی به زیرساخت‌ها اقتصادی توجه نکند به مرور تعطیل خواهد شد.
به گفته وی دولت باید زیرساخت‌های لازم را برای ایجاد کتاب‌فروشی ایجاد کند و تعرفه‌های مختلف براساس کاربری فرهنگی محاسبه شود.
اطلاعات برگزاری طرحهای تخفیف مبنای سیاستگذاریهای کلان فرهنگی است
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب با اشاره به اجرای طرحهای تخفیف فصلی گفت: طرحهای تخفیف فصلی زمینه قابل توجهی برای شناسایی ذائقه فرهنگی مردم است. براساس بررسی‌ها 10 عنوان کتاب پرفروش طرح عیدانه مشخص شد و آمارها نشان می‌دهد برخلاف تصور کتاب‌های ادبیات داستانی در شهر قم بیشترین مخاطب را داشته است. استخراج اطلاعات این طرح در شهرهای مرزی مبنای قابل‌توجهی برای سیاستگذاریهای کلان است.
حسینی‌پور از ارائه اطلاعات کتاب به صورت هفتگی در بخش خبری شبکه 4 سیما خبر داد و بر لزوم بررسی جشنواره‌های مختلف کتاب به‌ویژه جایزه کتاب‌سال جمهوری اسلامی ایران و جایزه جهانی بعد از گذشت 40 سال از انقلاب تاکید کرد.
دوره حبس اطلاعات نشر گذشته است
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب با اعلام آمادگی این نهاد برای همکاری با شبکه 4 سیما در جهت تولید برنامه‌های کتاب‌محور گفت: معتقدیم که دوره حبس اطلاعات کتاب گذشته است و باید این اطلاعات در اختیار متخصصان و مردم قرار گیرد تاکید داریم که ارایه اطلاعات مربوط به حوزه نشر دغدغه‌مند‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این به نظر می‌رسد که اطلاعات جمع‌آوری شده در موسسه خانه‌کتاب زمینه قابل توجهی برای تولید ثروت است.
وی درباره پیشنهاد مسئولان تولید برنامه‌های کتاب‌محور شبکه 4 برای برگزاری مشترک مسابقه‌های کتابی بیان کرد: همکاری مشترک برای طراحی و اجرای مسابقه‌های کتابی تابع شرایط اقتصادی کشور است. فعالان فرهنگی نهادهای خصوصی بیشتر از نهادهای دولتی شرایط اقتصادی را لمس می‌کنند. برای همکاری مشترک بین موسسه خانه‌کتاب و شبکه 4 سیما به ویژه در حوزه برگزاری مسابقات نیازمند تشریح جزئیات بیشتر به‌عنوان مثال حمایت مادی و تعیین جوایز هستیم.
لزوم تشویق خیرین برای ساخت کتابخانه
حسینی‌پور با اشاره به همکاری موسسه خانه کتاب با نهاد کتابخانه‌های عمومی بیان کرد: کتاب مصور زندگی خیرین کتابخانه‌ساز با هدف ایجاد جریان و افزایش مشارکت خیرین برای ساخت کتابخانه در حال تولید است.
تولید 1200 ساعت برنامه کتاب‌محور در شبکه چهار سیما
آقائی در ادامه این نشست گفت: تولید برنامه‌های کتاب‌محور طی 22 سال فعالیت شبکه چهار سیما، یکی از اهداف بوده است. برنامه‌هایی با محوریت اطلاع‌رسانی، ترویج، نقد و معرفی کتاب طی بیش از دو دهه گذشته در این شبکه تولید و پخش شده است، اما با توجه به سرانه مطالعه و شمارگان پایین کتاب این جریان رضایت‌بخش نبوده بنابراین برای افزایش سرانه مطالعه و ترویج کتاب به کمک متولیان این حوزه نیازمندیم.
وی با اشاره به پیشینه فعالیت شبکه چهار سیما در حوزه کتاب و کتابخوانی افزود: هزار و 200 تا از برنامه کتاب‌محور در قالب گفت‌وگو، نقد و بررسی کتاب در شبکه تولید شده است. طی سال‌های گذشته به زعم من، فروشنده کتاب و ناشر، حداقل در عرصه رسانه، دغدغه معرفی و تبلیغ کتاب را نداشتند. چراکه بارها از آن‌ها درخواست کردیم بدون پرداخت هزینه کتاب برای معرفی به شبکه ارسال کنند. اما بیشتر شاهد برخوردهای شتاب‌زده بودیم؛ به‌عبارت دیگر متاسفانه موفق نشدیم فعالان حوزه نشر را در این زمینه قانع کنیم.
آقائی ادامه داد: اهمیت کتاب و کتابخوانی برای هیچ یک از فعالان این عرصه پوشیده نیست. می‌دانیم در جامعه ما سرانه و شمارگان کتاب اندک است، علاوه بر این به نظر می‌رسد برای مسئولان اجرایی حوزه فرهنگ نیز مطالعه چندان جا نیفتاده است چراکه مخاطب شاهد کاهش دایره لغات و توانایی تحلیل آن‌هاست.
این عضو مجموعه شبکه 4 سیما بیان کرد: با توجه به افزایش رسانه‌های مجازی تاکید داریم تا با حضور همه مسئولان نهادهای مربوطه به تولید برنامه‌های کتاب‌محور ادامه بدهیم. برای افزایش کیفی و خلاقانه برنامه‌های کتاب‌محور سیما، نیازمند همکاری موسسه خانه‌کتاب هستیم. معتقدیم که بهتر است اخبار مورد نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین خانه‌کتاب درباره وضعیت نشر و بهبود آن از شبکه 4 سیما منتشر تا علاوه بر معرفی کتاب پرونده‌های مرتبط با معضلات نشر بررسی شود.
پیگیری سرقت کتاب در شبکه چهار سیما
آقائی ادامه داد: به‌عنوان مثال سرقت کتاب یکی از موضوعاتی است که می‌توان فارغ از مچ‌گیری و نقد تخریبی با همکاری موسسه خانه کتاب پیگیری شود.
این مدیر فرهنگی در سازمان صدا و سیما افزود: گاهی برنامه‌های اثرگذار و نشاط‌آور از سوی مخاطبان با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو می‌شود و می‌توان به این این برنامه‌ها به‌عنوان مقدمه‌ای برای حل معضلات نشر نگاه کرد.
رسالت اصلی شبکه چهار سیما پرداختن به موضوع کتاب است
وی با اشاره به برنامه‌های موفق صدا و سیما مانند ماه‌عسل افزود: شبکه چهار سیما برای تولید برنامه‌های کتاب‌محور بودجه صدمیلیونی و امکان بهره‌گیری از چهره‌های سرشناسی مانند محمدرضا گلزار را در اختیار ندارد. رسالت شبکه چهار سیما توسعه برای حل مشکلات امر کتابخوانی است. امیدواریم با همکاری نهادهای مربوطه مانند موسسه خانه‌کتاب، مجمع ناشران انقلاب اسلامی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در این امر موفق باشیم.
ظرفیت نهاد کتابخانه‌های عمومی به امانت کتاب منحصر نمی‌شود
ناصری در ادامه این نشست با اشاره به ظرفیت‌های منحصربه‌فرد نهاد کتابخانه‌های عمومی گفت: نهاد با توجه به گستردگی در سراسر کشور و فعالیت 3هزار و 400 کتابخانه عمومی دارای ظرفیت قابل‌توجهی است. ظرفیت نهاد کتابخانه‌های عمومی به امانت کتاب منحصر نمی‌شود به‌عبارت دیگر حرکت‌های فرهنگی واجتماعی نیز از سوی این مراکز برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.
وی افزود: با توجه به تنوع و گستردگی نهاد ظرفیت‌ها و جذابیت‌های رسانه‌ای قابل توجهی را می‌توان متصور شد. تولید هزار و 200 ساعت برنامه به همت برنامه‌سازان شبکه 4 سیما بسیار قابل توجه است. پرسش اصلی اینجاست که در جریان تولید برنامه‌های کتاب‌محور چقدر به ظرفیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی توجه شده است؟
شبکه چهار سیما به ظرفیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی توجه کند
ناصری ادامه داد: اگر هدف اصلی، ترویج فرهنگ کتابخوانی است به نظر می‌رسد که باید موضوع را فراتر از فروش کتاب دید. شاخص فعالیت و ارزیابی کتابخوانی عضویت در کتابخانه‌های عمومی است. متاسفانه رسانه ملی چندان به این موضوع توجه نکرده است، علاوه بر این توزیع و فروش می‌تواند از ظرفیت کتابخانه‌های عمومی تاثیر بگیرد.
این عضو مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به ویژگی نخبگانی شبکه چهار سیما بیان کرد: ویژگی نخبگانی شبکه 4 سیما، محدودیت‌هایی را در مقایسه با دیگر شبکه‌ها برای متولیان آن ایجاد می‌کند. اما می‌توان از این محدودیت‌ها استفاده کرد. تاکید داریم که هم‌افزایی بین مسئولان فرهنگی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی نباید نادیده گرفته شود.
ناصری با اشاره به ظرفیت همکاری بین نهاد کتابخانه‌های عمومی و شبکه 4 سیما افزود: نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در تولید مستندهای متنوع در زمینه کتابخوانی با شبکه 4 سیما همکاری کند. یکی از موفقیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی برگزاری دو دوره مسابقه کتابخوانی رضوی است. نخستین دوره این رویداد فرهنگی با مشارکت 200هزار نفر برگزار شد در حالی‌که دوره بعد حضور بیش از 6هزار نفر از سراسر کشور تجربه کردیم. دوره سوم این مسابقه نیز در حال برگزاری است. توجه به این مسابقه به دلیل گستردگی شبکه کتابخوانی است و شبکه 4 می‌تواند یار دیگر برگزاری این رویداد باشد.
ظرفیت کتابخانه‌های عمومی در رفع مشکل کمبود کتاب‌فروشی
به گفته وی نهاد کتابخانه‌های عمومی ظرفیت قابل توجهی را برای رفع مشکل کتاب‌فروشی در شهرستان‌ها را دارد.
ایمان کرد در ادامه این نشست گفت: 372 باب کتابخانه خانه سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران به صورت شبکه به اعضا خدمات ارائه می‌کنند. بیش از 2 میلیون مخاطب به اصطلاح به‌روز از خدمات کتابخانه‌ای استفاده می‌کنند. عضویت در هر یک از کتابخانه‌های سازمان به منزله عضویت در همه کتابخانه‌هاست. سه کتابخانه ویژه نابینایان در تهران فعالیت می‌کنند البته خدمات این کتابخانه‌های منحصر به نابینایان نیست.
وی در ادامه با تاکید بر لزوم توجه بیشتر مسئولان افزایش خدمات کتابخانه‌ای به مردم به ویژه شهروندان تهرانی افزود: بی‌تردید مسئولان فرهنگی شهر تهران در امر ارائه خدمات به ویژه در حوزه کتابخوانی با توجه به مطالبه‌گری مردم عقب هستند.
نیازمند بازتعریف معیارهای سنجش مطالعه هستیم
به گفته این عضو مجموعه سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران با توجه به تغییر نیاز مخاطبان نیازمند بازتعریف این معیارهای سنجش میزان مطالعه هستیم. به‌عنوان مثال هنوز استفاده از کتاب صوتی به‌عنوان سرانه مطالعه محسوب نمی‌شود.
کرد افزود: شبکه 4 سیما شبکه فاخری است و مخاطبان آن ویژه هستند، اما باید به نیازسنجی نیز توجه کنیم. معتقدم که در حوزه تولید برنامه‌های تلویزیونی کتاب‌محور چندان به نیاز مخاطب توجه نمی‌شود. اگر شبکه 4 سیما عزم جدی برای تولید برنامه‌های کتاب‌محور دارد نباید خود را به بُعد اقتصادی محدود کند. شبکه 4 سیما با توجه به ظرفیت‌های قابل توجه می‌تواند مردم را به استفاده از کتابخانه‌های سوق دهد در حالی که به نظر می‌رسد این تلاش کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
رئیس کتابخانه‌های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران رسانه ملی را بازوی توانمند ترویج کتابخوانی دانست.
همکاری محتوایی مجمع ناشران انقلاب اسلامی با شبکه چهار سیما
شاهمرادی در ادامه این نشست با انتقاد از بی‌توجهی تولیدکنندگان برنامه‌های تلویزیونی کتاب‌محور به تدوین سناریوی واحد و منطبق بر اهداف جمهوری اسلامی ایران بیان کرد: سالانه بیش از 70هزار عنوان کتاب در کشور تولید می‌شود و نمی‌توان ادعا کرد که کسی توانایی پرداختن به همه آن‌ها را دارد بنابراین تدوین سناریوی واحد و باتوجه به اهداف جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ضروری است.
وی افزود: معتقدیم که نمی‌توان همه کتاب‌هایی که مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده‌اند را ترویج کنیم بنابراین مجوز نشر برای ترویج کافی به نظر نمی‌رسد.
شاهمرادی ادامه داد: مجمع ناشران انقلاب اسلامی در حوزه محتوایی می‌تواند با شبکه 4 سیما همکاری کند. ویژگی‌های قابل توجه شبکه 4 سیما در دوره‌های قبل مغفول مانده است و به نظر می‌رسد این شبکه می‌تواند به موضوعاتی مانند امور صنفی نشر نیز توجه کند./۹۲۵/ د ۱۰۳/ش