نگاهی به کتابشناسی علامه امینی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دوازدهم تیرماه سالروز درگذشت علامه امینی، نویسنده کتاب «الغدیر» است. به همین مناسبت در این نوشتار به مهم ترین کتاب هایی که از این نویسنده یا درباره مهم ترین اثر وی در سال های اخیر تألیف و منتشر شده اند، پرداخته شده است.

شیخ عبدالحسین امینی معروف به علامه امینی، صاحب اثر پرارج «الغدیر» سال 1320 ق( 1281ش) در روستای «سردها» از توابع شهرستان سراب به دنیا آ مد.
  وی در آغاز کودکی در کنار پدر که از علمای پرهیزگار آن سامان بود، پرورش یافت، از نوجوانی مقدمات علوم را در مدارس تبریز آموخت و در محضر عالمانی چون سید محمد مولانا، سید مرتضی خسروشاهی و شیخ حسین به فراگیری مراحل دیگری از علوم اسلامی پرداخت.       
علامه امینی پس از مدتی راهی نجف اشرف شد و در آنجا از محضر سید محمد فیروز آبادی، سید ابوتراب خوانساری و دیگران استفاده برد. وی از مراجع بزرگی چون سید ابوالحسن اصفهانی ، میرزا حسین نائینی، شیخ عبدالکریم حایری و شیخ محمد حسین کمپانی اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد و مدتی بعد رهسپار تبریز شد و به مشاغل صنفی روی آورد و پس از چندی، راهی نجف شد و به کار تألیف و تحقیق پرداخت.
  علامه امینی در علوم اسلامی نظیر تفسیر، حدیث، درایت و علم رجال، استاد بود و در علم فقه و تاریخ، گوی سبقت را از تمامی محققان می ربود. هنگامی که نخستین تألیف وی با عنوان «شهدای راه فضیلت» در سی و پنجمین سال عمرش منتشر شد، مراجع و علمای بزرگ زمان از جمله سید ابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین طباطبایی قمی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ محمد حسن کمپانی و شیخ محمد خلیل عاملی، زبان به تحسین او گشودند و بر مقام علمی وی صحه گذاردند. این زمانی بود که هنوز سخنی از «الغدیر» در میان نبود و پس از این مراحل بود که علامه امینی عمر پربرکت خویش را در راه تحقیق و تتبع گذراند و کتاب نفیس خویش با نام «الغدیر» را به جهان اسلام تقدیم کرد.
  با نگارش این کتاب که در حقیقت خود کتابخانه ای است، ناقدان، محققان، نویسندگان، روحانیون، شاعران، و ... با هماوایی به ستایش این اثر و تکریم مولف آن پرداختند و آن را بزرگترین سند وحدت مسلمانان و از کتاب های منبع و مرجع خویش دانستند.
  الغدیر در رأس تألیفات علامه و حاصل زحمات 40 ساله اوست که بالغ بر بیست جلد می شود. وی در نگارش این اثر به ده هزار جلد کتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه کرد. علامه برای گردآوری مطالب الغدیر سفرهای پژوهشی بسیاری داشت. اغلب این سفرها به مطالعه و استنتاج و تهیه مأخذ و ملاقات با استادان می گذشت. از جمله شهرهایی که صاحب «الغدیر» با این هدف به آنها سفر کرد، می توان حیدر آباد، دکن، علیگره، لکنهو، کانپور، جلالی، رامپور،(در هند)  فوعه، معرفه، قاهره(در مصر)، حلب، نبل و دمشق(در سوریه) را نام برد.
  علامه خود در این باره می گوید: «من برای نوشتن الغدیر 10 هزار جلد کتاب از "باء" بسم الله تا "تاء" تمّت آن خوانده ام و به 100هزار جلد کتاب، مراجعات مکرر داشته ام.»
  نام «الغدیر» حاکی از موضوع آن است. کتاب الغدیر به اثبات خلافت حضرت علی(ع) از ناحیه حضرت خاتم الانبیاء محمدبن عبدالله(ص) و نقل نص های مربوط به غدیر خم، سایر نصوص از طرق غیر شیعه و از کتاب های علمای اهل سنت، تواریخ فرق اسلامی، رساله های تاریخی(کتاب های خطی و چاپی) و اثبات اغراض بعضی از تاریخ نگاران پیشین که در نقل روایات تعصب ناروا به کار برده اند، پرداخته است.
  این کتاب در حسن تنظیم و انشا بسیار ممتاز، کثرت منابع و نقل مدارک و استنتاج، تجزیه و تحلیل، کشف اغراض سوء مخالفان و پرده برداشتن از چهره شخصیت های مغرض و خیانتکار از امور، بسیار استثنایی و بی مانند محسوب می شود.
  «الغدیر» در 20 جلد به زبان عربی، با نثری شیوا و رسا نگارش یافت که البته 11 جلد آن تا کنون چاپ شده است. مرحوم آیت الله سید محسن حکیم و آیت الله سید حسین حمّامی درباره این کتاب گفته اند؛ «لا یَاتیهِ الباطلُ مِن بَینِ یَدَیه» و آیات عظام سید عبدالهادی شیرازی و شیخ محمدرضا آل یاسین و علامه اردوباری گفته اند؛ «لاریبَ فیه هُدیً لِلمُتقین». شهرت کتاب الغدیر به بسیاری از ممالک اسلامی و سایر مناطق جهان رسیده و همه جا منادی وحدت بین مسلمین شده است.
  بیش از پنجاه سال است که از تدوین کتاب الغدیر می گذرد و با اطمینان می توان گفت جامعه محققان اعم از شیعه و سنی با نام الغدیر و با نوشته های علمی، عمیق، محققانه و پر احساس علامه امینی آشنایند، اما در طول این زمان هنوز کسی نتوانسته برای الغدیر حتی صفحه ای ردّیه یا نقدی که قابل اعتنا باشد، بنویسد و این خود نشانگر استحکام و متقن بودن مطالب این کتاب است که حتی مخالفین شیعه نیز نتوانسته اند اشکالی بر آن وارد کنند.
  علامه امینی روز جمعه 12 تیر ماه 1349 هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بیماری در آستانه 70 سالگی به ملکوت اعلی پیوست. پیکر وی در تهران تشییع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر مزار مولای متقیان علی(ع) در کتابخانه عمومی که خود او تأسیس کرده بود(مکتبه الامام امیرالمؤمنین) به خاک سپرده شد.
  علامه امینی علاوه بر کتاب الغدیر، تألیفات ارزشمند دیگری دارد که عبارتند از:
1- کامل الزیارات
2- سیرتنا و سنتنا
3- سیره نبینا
4- اعلام الانام فی معرفه الملک،
5- شهدای راه فضیلت،
 6- تفسیر سورة حمد، ثمرات الاسفار،
  7- رساله در علم درایه، رساله در نیت، ریاض الانس،
8- راه و روش ما راه و روش پیامبر ماست.
  علامه امینی غیر از تألیف کتاب، به اقدامات حسنه دیگری نیز می پرداخت از جمله تأسیس کتابخانه مکتبه الامام امیرالمؤمنین العامه در نجف که از نظر کیفیت در شمار با ارزشترین کتابخانه های علمی دنیای اسلام است.
  درباره کتاب الغدیر و علامه امینی، کتاب های متعددی در سال های اخیر تألیف شده اند که از آنها می توان به آثار زیر اشاره کرد:
 
1- خلاصه الغدیر علامه امینی/  عبدالحسین احمد امینی، یعقوب قاسملو (مترجم)/ نسیم حیات/ 1381
 
2- علامه امینی مصلح نستوه/ علی اکبر سیدکباری/ امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین الملل/ 1382
 
3- فاطمه الزهراء ام ابیها گفتار؛ علامه امینی/ حبیب چایچیان، عبدالحسین امینی/ امیرکبیر/ 1386
 
4- غدیرشناسی؛ خلاصه «الغدیر» علامه امینی برای جوانان/محمد بیستونی (به اهتمام)/ بیان جوان/  1385
 
5- داستان غدیر خم؛ برگرفته از کتاب الغدیر اثر علامه امینی/ محمدحسن شفیعی شاهرودی (مترجم)/ قلم مکنون/ 1386
 
6- ناگفته هایی از غدیر؛ پرسش های ما و پاسخ های علامه امینی/ علی عارفی/ جوان یاوران/  1384
 
7- قرآن ناطق، علی بن ابیطالب(ع)؛ برگزیده کتاب الغدیر علامه امینی(ره)/ محمد بیستونی/ بیان جوان/ 1384
 
8- علامه امینی، جرعه نوش غدیر، به ضمیمه جرعه هایی از الغدیر/مهدی لطفی/ انصاری/ 1382
 
9- خلاصه الغدیر/ عبدالحسین علامه امینی/ مهام/ 1380
 
10- ادب زائر، آداب زیارت کربلای معلی همراه با آداب زیارت مشاهد مشرفه نجف، کاظمین، سامرا/ عبدالحسین علامه امینی، روح الله ملکیان (مترجم)/ انصاری/ 1381
  11- ابوطالب، حامی پیامبر؛ برگرفته از کتاب الغدیر اثر علامه شیخ عبدالحسین امینی/ محمدحسن شفیعی شاهرودی/ هاجر/ 925/ن 604/ش

منبع: https://hawzah.net