انستیتو آسیا و آفریقا در هامبورگ؛ اسلام‌شناسی و تاریخی به بلندای قرن
دانشگاه هامبورگ (Universität Hamburg) یکی از برجسته‌ترین دانشگاه‌های آلمان و جزء ۱۵ دانشگاه برتر کشور آلمان در میان ۲۲۰ دانشگاه برتر جهان است. این دانشگاه بزرگ‌ترین مؤسسه تحقیقاتی و آموزشی در شمال آلمان است.
دانشگاه اصلی در منطقه مرکزی Rotherbaum ، واقع شده است و مؤسسات وابسته و مراکز تحقیقاتی آن در سطح شهر گسترده شده‌اند. این دانشگاه علی‌رغم سابقه نسبتاً کوتاهی که دارد، برنده ۶ جایزه نوبل شده است.
کانال تلگرام مطالعات اسلام و آلمان (اروپا) در مطلبی به معرفی بخش مطالعات تاریخ و فرهنگ خاورمیانه در دانشگاه هامبورگ پرداخته و آورده است: این بخش زیر مجموعه مؤسسه مطالعات آسیا و آفریقا است و قدمتی ۱۰۰ ساله دارد. در سال ۱۹۰۸ وقتی نخستین دانشگاه مدرن در هامبورگ افتتاح شد یکی از اولین دانشکده‌ها و مؤسسات مطالعاتی این دانشگاه با عنوان انستیتو مطالعات استعماری هامبورگ (Hamburgisches Kolonialinstitut) آغاز به کار کرد.
هامبورگ به دلیل بندر بزرگ و مهمی که دارد همیشه از مراکز مهم تجاری آلمان و محل آمد و رفت تجار خارجی بوده است.
این انستیتو ابتدا با هدف آموزش زبان و مسائل پایه درباره فرهنگ کشورهای مقصد به تجار هامبورگی راه‌اندازی شد تا بدین شکل منافع حداکثری بازرگانان حفظ شود.
تغییر رویکرد
اما با گذشت زمان و گسترش ارتباطات و همچنین مهاجرت جمعیت زیادی از ترک‌ها و عرب‌ها به این شهر رفته رفته این مؤسسه تغییر شکل داد و بیشتر به سمت مطالعات و پژوهش‌های علمی در حوزه فرهنگ و ملل آسیایی و آفریقایی سوق پیدا کرد.
همچنین نام این انستیتو به انستیتو آسیا و آفریقا تغییر یافت و امروزه این دانشکده یکی از بزرگ‌ترین مراکز پژوهشی در این زمینه در آلمان به شمار می‌رود.
این دانشکده دارای هفت بخش مطالعاتی اصلی مانند ژاپن‌شناسی(Japanologie) و چین‌شناسی (Sinologie) است که هر کدام دارای گرایش‌های مختلف و گروه‌های تحقیقاتی مختص به خود هستند.
خاورمیانه‌شناسی
اما یکی از این بخش‌ها که از قدیمی‌ترین بخش های این دانشکده محسوب می‌شود، بخش مطالعات تاریخ و فرهنگ خاورمیانه است.
این بخش در سه گرایش اصلی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری فعال است و این سه گرایش عبارت از اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و ترک‌شناسی است.
در هر سه گرایش به ویژه در مقطع کارشناسی تکیه اصلی بر آموزش و یادگیری زبان است. همچنین دانشجویان هر گرایش باید که یکی از دو زبان دیگر را به انتخاب خود فرا بگیرند.
بِکِر؛ پایه‌گذار اسلام‌شناسی جدید
اما سابقه گروه اسلام‌شناسی در این مؤسسه به کارل هاینریش بکر (Carl Heinrich Becker) می‌رسد که در واقع پایه‌گذار سنت اسلام‌شناسی جدید در آلمان است. بکر یکی از نخستین مدیران این بخش بوده و در شکل‌گیری آن نقش به سزایی را ایفا کرده است.
همچنین گروه اسلام‌شناسی یکی از قدیمی‌ترین مجله‌های تخصصی درحوزه مطالعات درباره اسلام را به نام «اسلام »(Der Islam) داراست که مؤسس آن نیز هاینریش بکر است.
البته به همان خاطر که مدیر اولیه این بخش هاینریش بکر بوده و سنت پژوهشی منحصر به خود را در حوزه پژوهش‌های مرتبط با اسلام بنا کرده و از طرفی مدیران بعدی نیز این شیوه را دنبال کردند، اسلام‌شناسی در این مؤسسه بیشتر به بررسی‌های علمی به معنای پوزیتیویستی(اثبات گرایی) آن صورت می پذیرد و لذا نقاط قوت این بخش بیشتر در مطالعات باستان‌شناسانه و تاریخی است.
نمای داخلی انستیتو آسیا و آفریقا
البته در سال‌های اخیر به واسطه تخصیص بودجه‌های قابل توجه از سوی شهرداری و شورای عالی دانشگاهی هامبورگ تغییراتی به وجود آمده و سعی شده که گرایش‌های مطالعاتی دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد اما همچنان فرم غالب همان است که در گذشته نیز بوده است.
آکادمی ادیان جهانی دانشگاه هامبورگ
اما در حوزه اسلام در دانشگاه هامبورگ رشته دیگری نیز وجود دارد که خارج از انستیتو آسیا و آفریقا است و زیر مجموعه آکادمی ادیان جهانی در مقاطع ارشد و دکتری ارائه می‌شود.
لوگوی آکادمی ادیان جهانی دانشگاه هامبورگ
این رشته با عنوان کلی ادیان، گقتگو و آموزش (Religionen, Dialog und Bildung) در گرایش‌های مختلف مانند مسیحیت، اسلام، یهودیت، هندوئیسم و بودیسم ارائه می‌شود.
فلسفه وجودی این رشته اساسا با اسلام‌شناسی در مؤسسه آسیا و افریقا متفاوت است. این رشته بیشتر برای ایجاد بستر گفتگوهای بین دینی و همچنین تفاهم میان پیروان ادیان ایجاد شده است.
یکی از اهداف اصلی این رشته پرورش افرادی است که بیشتر قصد دارند به عنوان مربی دینی در مدارس و یا مراکز آموزشی فعال باشند، لذا از نظر علمی و آکادمیک پایین تر از رشته‌های مشابه در حوزه مطالعات اسلامی قرار دارد./۸۴۷/ب۱۰۲/ر
منبع: کانال تلگرام مطالعات اسلام و آلمان (اروپا)