تقدس خانواده در جنگ به روایت «کلاغ پر»

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از به نشر، نشست نقد و بررسی کتاب «کلاغ پر» که یکی از آثار به‌نشر است، در قالب سلسله نشست‌های تبلیغی- ترویجی با عنوان «در پناه کلمات» در فروشگاه مرکزی انتشارات آستان قدس رضوی برگزار شد.

در این نشست که همزمان با سالروز شکسته شدن حصر آبادان در عملیات ثامن‌الائمه(ع) و با مشارکت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و حوزه هنری خراسان رضوی برگزار شد، نویسنده اثر و جمع کثیری از منتقدان و علاقه‌مندان حوزه نگارش حضور داشتند.

نثر امروز و این دوره بهترین نثر در طول تاریخ ماست

مهدی رسولی در ابتدای این نشست با ابراز خرسندی از حضور در مشهد مقدس و بارگاه ملکوتی علی بن موسی الرضا(ع) گفت: شاید هرگز در ذهنم نمی گنجید که روزی از سوی امام رضا(ع) طلبیده شوم و این عزت و احترام را مدیون آن حضرت و شهدای گرانقدر ایران اسلامی هستم.

وی با بیان اینکه آغاز مسیر نوشتن از زمان ورودم به دانشگاه شکل گرفت، افزود: البته مطالعه پیش از نگارش تاثیر زیادی در شکل گیری این مسیر داشت.

نویسنده کتاب «کلاغ پر» با یادآوری اینکه در مسیر نگارش افراد زیادی به ما نویسندگانی که تازه در این حوزه گام برداشته بودیم، کمک کردند، تاکید کرد: از جمله آنان مرحوم امیرحسین فردی بود که برای ادبیات داستانی کشور زحمات زیادی متقبل شدند.

وی با تاکید بر اینکه نثر امروز و این دوره بهترین نثر در طول تاریخ ماست، افزود: در این راستا ما  نیز عهده دار ادامه این فرآیند هستیم.

رسولی با اشاره به اینکه ادبیات جنگ ارتباطی با مذهب ندارد، تصریح کرد: ادبیات جنگ مقوله ای فراتر از مذهب است لذا هنگامی که به ادبیات جهان نگاهی می اندازیم، هر زمان که جنگی در گوشه ای از دنیا به وقوع پیوسته است، پس از آن ادبیات آن کشور متاثر از جنگ است.

این نویسنده ادبیات داستانی ادامه داد: ما هرازگاهی افکاری در مورد مرگ داریم که به نوعی می توان گفت این افکار در مواجهه با جنگ آشکار می شود، لذا اگر بخواهیم مفهوم زندگی را به خوبی دریافت کنیم باید مفهوم مرگ را درک کنیم و از این حیث می توان گفت که صرفا مقوله مذهب من را وارد ادبیات حوزه جنگ نکرده است.

وی با ابراز اینکه مطالعه آثار و خاطره های مرتبط با جنگ در این راه کمک فراوانی کرد، افزود: حتی گاهی بدون اینکه بدانم، این جریان مرا با خود همراه کرد.

وی با بیان اینکه کتاب «کلاغ پر» مجموعه هشت داستان کوتاه در ارتباط با تاثیرات جنگ در خانواده است و به نوعی کار اجتماعی محسوب می شود، ادامه داد: در این کتاب به دنبال این موضوع هستیم؛ کسانی که ماندند و جنگ بر روی آنها تاثیر گذاشت چه سرنوشتی پیدا می کنند، لذا «کلاغ پر» داستانی تحلیلی- عقلی و یا حماسی- احساسی است.

روایت سیال ذهنی در «کلاغ پر» جاری است

حسین عباس زاده از منتقدان حاضر در این نشست با بیان نقد داستان اول این کتاب با عنوان (کلاغ پر)، گفت: اگر بخواهیم از لحاظ مضمونی اثر را نقد کنیم لازم به یادآوری است که عنوان داستان باید با درون مایه اثر پیوند داشته باشد، در اینجا درون مایه داستان مردی است که فرزندان خود را در جنگ از دست داده اما در اثر به کلاغ هایی اشاره شده است که نمادی از خشونت هستند، لذا به نظر من عنوان داستان با درون مایه آن همخوانی برقرار نکرده است.

وی با بیان اینکه در بخش هایی از داستان دچار روایت سیال ذهنی می شویم، ادامه داد: در داستان نخست پیرمرد مدام با خاطرات و مقطعی از زندگی خود درگیر است و دچار وقفه زمانی شده است و روایت ذهنی از ماجرا داریم.

این منتقد ادبیات داستانی به نقطه قوت اثر نیز اشاره کرد و افزود: از لحاظ کارکرد با داستان یک خطی مواجه نیستیم و لازم است که مخاطب با خواندن اثر تعمق کند.

وی یادآور شد: چون مضمون و ساختار مکمل یکدیگر هستند و یک ( من واحد) را به وجود می آورند اما به دلیل اینکه در داستان نتوانستند کارکرد خود را به خوبی به تصویر بکشند، مخاطب دچار تناقض می شود.

عباس زاده با بیان اینکه با داستان شخصیت محور مواجه هستیم، گفت: داستان رئالیستی است، با یک راوی خاطره گو اما از لحاظ جهان درونی شخصیت و آشنایی با ابعاد مختلف شخصیت با مشکل مواجه هستیم.

آنچه ادبیات را از دیگر هنرها متمایز می کند؛ چگونگی بیان مفاهیم است

در ادامه یکی از دیگر از منتقدان حاضر در این نشست گفت: هر اثر به لحاظ سازه های اندیشگی، نوع نگاه، تفکر و دیدگاهی که به لحاظ منظر ویژه انتخاب شده است، وضعیت پیرامون و درون انسان ها را بررسی می کند.

محمد ریاحی با بیان اینکه ادبیات بیان مفاهیم و اندیشه ها نیست، افزود: این مفاهیم را می توان در روانشناسی و فلسفه دید و به نحو ژرف تری با آن برخورد و داوری کرد اما آنچه که ادبیات را متمایز می کند چگونگی بیان مفاهیم است و شیوه ای که راوی برای بیان نکته ای که می بیند و دیگران قادر به دیدن آن نیستند، در اختیار می گیرد.

وی تصریح کرد: نویسندگانی که در ادبیات ما کار می کنند به نوعی همنشین عرفا هستند و نویسنده ای که بر اساس ساختار مجازها کار می کند و از طریق روان پریشی درونی و فلش‌بک دست به کار می زند، در واقع اعلام می دارد در پس این عینک چیزی را می بینم که برای دیگران قابل مشاهده نیست.

ریاحی با بیان اینکه تمام داستان های این کتاب را 6 بار و یا بیشتر مطالعه کرده ام؛ بهترین عنوان این مجموعه را داستان (خاله بی بی) دانست و گفت: این داستان در عین شگفتی متولد شده است.

وی با بیان اشاره به اینکه گاها در نوع روایت با مشکل مواجه هستیم، گفت: گاهی از موقعیت حال به موقعیت درون ذهنی می رویم و زمان مستقبل و ماضی قطع می شود و این زمان حال است که ما را اسیر خود کرده است، همچنین شاهد داستان های کلاسیک در این کتاب هستیم.

این مدرس و منتقد ادبیات داستانی ادامه داد: مخاطب زمانی می تواند با خواندن اثر در خود احساس تازگی کند که دریافت های روحی و روانی تازه که برخواسته از یادمان هاست را در درون تجربه کند و از ما یک چیز تازه بسازد.

نیازمند داستان هایی هستیم که فارغ از شعار، جزو ارزش های جامعه باشد

دیگر منتقد این نشست گفت: در بحث نقد بر اساس متنی که در مقابل ما قرار گرفته است، صحبت می کنیم نه آنچه که از بیرون بستر داستان شکل گرفته است.

علی براتی با بیان اینکه متاسفانه برای خواندن داستان های کوتاه زمان نمی گذاریم، اشاره کرد: آنچه که اثری را از دیگری متمایز می کند نوع زاویه دید نویسنده به کاراکترهاست زیرا تفکرات نسبت به یک موضوع از زوایای مختلف قابل بحث است.

وی با یادآوری این نکته که داستان کوتاه محلی برای بیان تمام مطالب نیست، افزود: آن چیزهایی که نیاز وجودی ندارد و باید حذف شود را می بایست از داستان حذف کرد.

این منتقد ادبیات داستانی یادآور شد: داستان کوتاه رابطه علت و معلول و کنش و واکنش است که البته این کنش و واکنش باید از یک جنس باشد.

وی با بیان اینکه داستان نوشته می شود تا ما را با واقعیت هایی که خودمان تجربه نکرده ایم و یا حتی اگر هم تجربه کرده باشیم اما از زاویه دید دیگری ما را به جهانی می برد که جدید است، افزود: ما نیازمند داستان هایی هستیم که فارغ از حماسه سازی و شعار، جزو ارزش های جامعه باشد.

براتی با یادآوری اینکه در بسیاری از داستان های این اثر با روایت سیال ذهن رو به رو هستیم، گفت: داستان (خاله بی بی) خط روایی منطقی دارد و نویسنده در این داستان برگه برنده خود را رو می کند.

وی افزود: ما با مخاطبی مواجه هستیم که داناست لذا نویسنده درباره هر شخصیتی که صحبت می کند، حال منِ مخاطب، منِ جوان، یا پیرمرد، خود را در بستر سازه داستانی شما می گذارم و آنجاست که لذت میان نویسنده و مخاطب توزیع می شود.

در ادامه این نشست مختاری از منتقدان جلسه گفت: موضوع خانواده و دفاع مقدس از منظر شخصیت های اصلی و فرعی داستان دارای تقدس است و تنفر شخصیت های داستان از جنگی که بر آنها واقع شده است، قابل درک است.

وی ادامه داد، توصیف پردازی خوب و نگاه نویسنده به موضوع جنگ از جمله مواردی است که برای خواننده قابل درک است اما در بعضی قسمت ها فلش بک و گنگی روایت ها باعث هضم دیرتر مطلب می شود.

بخش زیادی از نقد حاصل سلیقه است

در پایان مهدی رسولی؛ نویسنده کتاب «کلاغ پر» در جمع بندی مطالب خود گفت: بخش زیادی از نقد حاصل سلیقه است و شاید عاملی سبب جذابیت داستان (خاله بی بی) باشد، این است که به صورت خطی سیر عادی را طی می کند و کلاسیک است در صورتی که داستان های دیگر از فضایی مدرن برخوردار است لذا عاملی می شود که این داستان خوانش راحت تری برای مخاطب داشته باشد اما داستان مدرن یک جاهایی راه فرار برای مخاطب می گذارد.

وی با یادآوری این نکته که به زعم عده ای از منتقدان داستان نخست این کتاب با عنوان (کلاغ پر) جزو بهترین داستان هایی است که در حوزه دفاع مقدس در 10 سال اخیر نگارش شده است، گفت: هر نویسنده ای دوست دارد مخاطبانش به تمام کارهای او علاقه مند باشند.

«کلاغ پر»، «تربت»، «سراب»، «هورالعظیم»، «وی خون»، «چند تا کمتر؛ چند سنگ بیشتر»، «خاله بی‌بی» و «مرد» نام داستان‌های این کتاب است./۹۹۸/د ۱۰۳/ش