نگاهی به تاریخچه و مفهوم اومانیسم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انتشارات تسنیم اندیشه با همکاری خبرگزاری رسا، کتاب «فرقه‌ها، عرفان‌واره‌ها و مکاتب صهیونیستی» را به قلم مهدی دهنوی و با نظارت علمی محمدحسین فرج نژاد منتشر کرده است. بنابراین از این پس مطالب این کتاب را در قالب برشی از کتاب خدمت خوانندگان عزیز تقدیم می‌کنیم:
اومانیسم
هنگامی که انسان پندارد که خود، محور جهان هستی است، صنعت و فناوری در سیطره اوست، او با این توهّمات، مهلک‌ترین ضربه را بر پیکر خود و بر انسانیت فرود میآورد! آن‌گاه که این انسان، قدرت، ثروت و شهوت را اصل دانست، برای ثروت اندوزی و بهره‌وری از لذّات دنیوی، حاضر شد طغیان کند، با پیام‌آوران الهی بستیزد و آنان را از میان بردارد! غافل از اینکه تمام سرمایه‌های انسان از خداست و تمام انسانها بدون لطف و عنایت خداوند در نهایت فقر و بیچارگی‌اند، همانگونه که خداوند فرموده است:
﴿یا أَیهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی اللَّهِ و اللَّهُ هُوَ الْغَنِی الْحَمِیدُ﴾ ؛
ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید؛ تنها خداوند است که بینیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است.
خداوند در آیه‌ای دیگر چنین می‌فرماید:
﴿لَّقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیاءُ سَنَكْتُبُ مَا قَالُوا و قَتْلَهُمُ الْأَنبِیاءَ بِغَیرِ حَقٍّ وَ نَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ﴾ ؛
خداوند، سخن آنها را که گفتند: «خدا فقیر است و ما بی‌نیازیم»، شنید! به زودی آن چه را گفتند، خواهیم نوشت؛ و (همچنین) کشتن پیامبران را به ناحق (می‌نویسیم)؛ و به آنها می‌گوییم: «بچشید عذاب سوزان را».
همچنین در آیات دیگر یهودیانی را که نه تنها خود را بینیاز از خدا بلکه خود را قدرتمندتر از او میدانستند، چنین سرزنش میکند:
﴿وَ قَالَتِ الْیهُودُ یدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ یدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ ینفِقُ كَیفَ یشَاءُ﴾ ؛
یهودیان گفتند: «دست خدا بسته است» دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن، از رحمت (الهی) دور شوند! بلکه هر دو دست (قدرت) او گشاده است؛ هرگونه بخواهد، می‌بخشد!
تعریف و تاریخچه اومانیسم
واژه «اومانیست» حدود نیمه قرن نوزدهم پدید آمد و با انتشار کتاب «احیای ادبیات باستان» به قلم «گئورت فوگت» (1859م)، مورخ آلمانی در آلمان از این اصطلاح بیشتر استفاده شد. منظور از «اومانیسم» آن موج فکری بود که برای احیای آثار ادبی کلاسیک یونان و روم باستان در دوران «رنسانس» در ایتالیا رواج داشت و اینگونه متفکران به اومانیست‌ها معروف شدند. اومانیسم، موج گرایش به متون ادبی قُدما یا «انسانیات»، در مقابل متون دینی مسیحی (الهیات) بود.
معادل اصطلاح اومانیسم در فارسی واژه‌های انسان‌گرایی، انسان‌مداری، مکتب اصالت انسان و انسان دوستی است. اومانیسم، در معنای رایج آن، نگرش یا فلسفه‌ای است که رشد و شکوفایی انسان را اصل میداند. به بیان دیگر، اومانیسم، شیوه فکری و حالتی روحی است که شخصیت انسان و شکوفایی کامل وی را بر همه چیز مقدّم می‌شمارد و در واقع، این معنای از اومانیسم است که از مبانی و زیر‌ساخت های دنیای جدید به شمار می‌آید و در بسیاری از فلسفه‌ها، افکار و مکاتب پس از رنسانس تا به امروز وجود داشته، هرچند که ظهور و بروز آن در برخی از مکاتب فلسفی و سیاسی، نظیر پراگماتیسم، اگزیستانسیالیسم، پرسونالیسم، مارکسیسم و لیبرالیسم بیشتر بوده است.
این شیوه اندیشه که «انسان» را محور میداند از رنسانس به این سو، منشأ تحولات فراوانی در زندگی مردم جهان غرب شد، به طوری که «انسان¬گرایی» را باید از مهم‌ترین شالوده‌های تفکّر جدید غرب و اندیشه «مدرنیسم» به شمار آورد.
پیشینه اومانیسم، از لحاظ تاریخی به فرهنگ یونان باستان باز می‌گردد. در یونان باستان، خدایان صفات و سجایای انسانی و حتّی صورت انسانی داشتند و موضوع شعر از حماسه‌های هومری تا واپسین دوره فرهنگ یونانی، انسان و سرنوشت انسان بود. همچنین اندام انسانی مهم‌ترین مسأله هنر مجسمه-سازی و نقاشی به حساب می‌آمد و توجّه به انسان در آن دوره به نهایت خود رسید!
با زوال استقلال یونان، فرهنگ یونانی به صورت رنگباخته به روم منتقل شد، امّا با ظهور و گسترش مسیحیت در روم و دیگر نقاط اروپا وضع به طور کلی دگرگون شد. در این دوران، انسان-شناسی مسیحی بر انسان شناسی برگرفته از فرهنگ یونانی غالب آمد. ولی در قرن چهاردهم به یکباره در ایتالیا گرایش آشکار به فرهنگ باستان که نخست، ناآگاهانه و اندکی بعد، آگاهانه بود، به طور انفجارآمیز پدیدار شد و پس از آن به سراسر باختر زمین گسترش یافت. این جنبش به «رنسانس» (نوزایی) موسوم شد و اومانیسم تولّدی دوباره یافت.
در قرن‌های هفدهم و هجدهم، تأثیر اندیشه‌های اومانیستی بر افکار و آثار فلاسفه و اُدبا کاملاً آشکار است. در این دوره، جمعی از اُدبا و فلاسفه مانند «ولتر»، «منتسکیو»، «دیدرو»، «دالامبر»، «لاک»، «هیوم» و «کندرسه» می‌زیستند و اعتقاد عمومی آنان این بود که مسأله اساسی و محوری وجود آدمی، سر و سامان یافتن زندگی فردی و اجتماعی او طبق موازین عقلی است، و کشف و اراده خداوند درباره این موجود خاکی و هدف انسان، عشق و ستایش خداوند و بهشت موعود نیست؛ بلکه تحقق بخشیدن به طرح‌های انسانی متناسب با این جهان است که انسان آن را مطرح میکند!
«ژاک شابو» می‌گوید، واژه «اومانیسم» یا انسان‌گرایی با نهضت رنسانس پدید آمد. درباره این واژه تعابیر بسیاری به کار می‌برند که اساسی‌ترین آن تعابیر، بر پایه این تصدیق است که برای پاسخگویی به گرفتاریهای فکری انسان، خود انسان به جای خدا قرار می‌گیرد!
گفتنی است، انتشارات تسنیم اندیشه با همکاری خبرگزاری رسا، کتاب «فرقه‌ها، عرفان‌واره‌ها و مکاتب صهیونیستی» را در شمارگان ۵۰۰۰ نسخه، در ۱۵۶ صفحه به قیمت ۱۵۰۰۰ تومان منتشر کرده است و علاقه‌مندان برای خرید این کتاب به مدیریت توسعه علمی و ارتباطات خبرگزاری رسا مراجعه و یا با شماره تلفن: ۰۲۵۳۲۹۰۴۰۲۶--داخلی ۱۰۸ تماس بگیرند.
گفتنی است، انتشارات تسنیم اندیشه با همکاری خبرگزاری رسا، کتاب «فرقه‌ها، عرفان‌واره‌ها و مکاتب صهیونیستی» را در شمارگان ۵۰۰۰ نسخه، در ۱۵۶ صفحه به قیمت ۱۵۰۰۰ تومان منتشر کرده است و علاقه‌مندان برای خرید این کتاب به مدیریت توسعه علمی و ارتباطات خبرگزاری رسا مراجعه و یا با شماره تلفن: ۰۲۵۳۲۹۰۴۰۲۶--داخلی ۱۰۸ تماس بگیرند./۹۹۸/ن ۶۰۴ /ش