رونمایی کتاب «وحدت هستی و هستی واحد»

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین رونمایی از کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» نوشته غلامحسین ابراهیمی دینان با سخنرانی سید مصطفی محقق داماد، علی اوجبی و عبدالله صلواتی در موزه کتاب و میراث مستند سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

اوجبی در ابتدای این نشست توضیحاتی را درباره کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» ارائه کرد و گفت: در ایام نوجوانی توجه من به کتاب «قواعد كلی فلسفه» جلب و مسیر زندگی‌ام عوض شد. به همین دلیل از بلژیك پزشكی را رها كردم و برای کسب فلسفه راهی قم شدم.

وی با اشاره به کوشش‌های ابراهیمی دینانی در این حوزه افزود: ایشان چون تحصیلاتش حوزوی بوده برای نخستین بار به سراغ فلسفه می‌رود، چون فقه علمی اعتباری است نه عقلی و فلسفه دانش عقلی است. به همین دلیل پرداختن به قواعد فلسفی كار جسوانه‌ای است چراکه دانش عقلی جای خطا و تجربه نیست و اگر ایشان موفق نمی‌شد به اعتبار خودش و فلسفه لطمه می‌زد.

وی ادامه داد: او تنها به منابع فلسفی اكتفا نكرده و به سراغ فلسفه و عرفان هم رفته است. در آن دوران كه ما منبعی نداشتیم ایشان متفكران فلسفه غرب را نقد کرده است. این کتاب استاد دینانی نیز بعد از ٥٠ سال بی‌نظیر است و مشابه این کار نوشته نشده است البته می‌توان در آن تغییراتی داد تا مخاطبان اثر بیشتر شود.

اوجبی با بیان اینکه در این كتاب ١٥٠ قواعد فلسفی جمع شده اما ابراهیمی دینانی یادداشت‌هایی دارد كه می‌تواند به این قواعد اضافه شود گفت: این قواعد الفبایی تنظیم شده و می‌تواند به نمایه‌ها اضافه شود. همچنین برخی از این قواعد مورد تایید استاد نیستند چون برخی قواعد متعلق به اساتید فلسفه خاص هستند بنابراین خوب است نمایه‌هایی داشته باشیم برای اینكه به قواعد درست برسیم.

این محقق و نویسنده فلسفه در پایان گفت: من ٢٠ سال است با استاد دینانی كار می‌كنم و مشاهده کردم که گاهی برخی افراد بدترین پرسش‌ها را می‌كنند اما ایشان برآشفته نمی‌شود و با روش خاص خود که همان پرسش و پاسخ است سعی می‌کنند که پاسخ سوالات را دهند.

صلواتی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه فلسفه به مثابه نخ و متفكران ما سر نخ هستند گفت: اگر فیلسوفان و متفكران معاصر نبودند ما ملاصدرا و ابن عربی نداشتیم. فلسفه بدون فیلسوف جز واژه مخرب چیزی نیست و این فیلسوف است که كلمه فلسفه را حیات می‌بخشد و فیلسوف معاصر را زنده می‌كند.

وی با اشاره به اینکه همواره با كتاب‌های ابراهیمی دینانی مانوس بوده افزود: ایشان می‌گوید در این دنیا عقل فقط می‌تواند به خودش توجه كند و آن را نقد و تصحیح كند. اگر فیلسوف معاصر نباشد نه تنها فلسفه می‌میرد بلكه عقل هم از بین می‌رود چون فیلسوف عقل را زنده می‌كند، حقایق را می شناساند و روابط بین امور حقیقی را تبیین می‌کند.

 
به گفته این استاد فلسفه، تفاوت ابراهیمی دینانی با متفكران غربی این است که رسالتش را منحصر به تبیین نمی داند بلكه كشف حقیقت می‌كند و این برخلاف نگاه كانتی است که «نومن» را به رسمیت نمی‌شناسد!
 
صلواتی با بیان اینکه توجه به فلسفه اسلامی بدون توجه به فیلسوف معاصر یك تلاش بیهوده است عنوان کرد: یكی از وجوه گمراهی فلسفه این است كه فلسفه را ببینیم اما فیلسوف را نه! قواعد كلی فلسفه را ببینیم اما ابراهیمی دینانی را نه! چون فلسفه بدون فیلسوف فقط كلمات انتزاعی است. این كتاب هم اگرچه كوچك است ولی پشتش یك دنیا آموزه و درس دارد برای كسانی كه می‌خواهند فلسفه بورزند.
 
به گفته وی، گشودگی استاد ابراهیمی دینانی نسبت به رهیافت‌های حقیقت در كتاب «وحدت هستی و هستی واحد» دیده می‌شود چون ایشان در كلام همان حقیقت را می‌یابد كه در فلسفه و عرفان. ایشان نسبت به فلسفه غرب هم گشوده است چون در فلسفه غرب امكاناتی هست که فیلسوف شرقی می‌تواند استفاده كند و دینانی هم این كار را کرده تا به فلسفه اسلامی روح تازه‌ای بدهد.
 
صلواتی با اشاره به دو نکته‌ای که در سنت صدرایی مطرح می‌شود گفت: صدرا یك جایی می‌گوید مرگ باد بر فلسفه‌ای كه در تضاد با شریعت است و در جای دیگر می‌گوید هیولای حقایق باش! این بدین معناست که با نگاه ایدئولوژیك نمی‌توان فلسفه‌ورزی كرد و در برابر فلسفه‌های دیگر نظاره‌گر شد.
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نگاه آکادمیک استاد ابراهیمی دینانی به مساله یکی دیگر از وجوه این کتاب است افزود: بسیاری نیم نگاهی به مخالفان ندارند و در خانه خودشان یلی هستند چون ممكن است خانه عنكبوت باشد. اما دینانی مخالفان و موافقان را در این کتاب دیده است! ایشان شواهد نقض را هم در كتاب بررسی كرده است.
 
صلواتی در پایان گفت: خصیصه عجیب كتاب گفت‌و‌گو با متن و فیلسوف است! گویی فیلسوف زنده است و مدام استاد با آن طرح سوال می‌كند. این موضوع از غایبان بزرگ پژوهش های فلسفی امروز است اما دینانی فیلسوف گفت‌و‌گو است و با خودش گفتگو می‌كند تا در مرحله  بعد بتواند با دیگران گفت‌و‌گو كند.
 
وی تاکید کرد: اصل گفت‌و‌گو و گشوده بودن به دیگری در فیلسوفان ما نیست و موجب طرد دیگران می‌شود. ایشان حتی امتدادها وكاركردهایی را كه قبول هم نداشتند در این کتاب بررسی كردند.
 
محقق داماد نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه در بیشتر كتاب‌هایی كه ابراهیمی دینانی تالیف كرده صحبت كرده گفت: این كتاب بسیار اثر مفید، عالی و پر مغز است به شرط آن كه كسی كتاب‌های دیگر ابراهیمی دینانی را نخوانده و نشناخته باشد.
 
وی ادامه داد: من همین مطالب را در فرهنگستان علوم به استاد ابراهیمی دینانی هم گفتم چون هیچ كس بیشتر از من به ایشان علاقه‌مند نیست و اگر کسی چنین ادعایی کند گزاف گفته است! در میان كتاب‌های ایشان که به قول خود ابراهیمی دینانی بار یك شتر می‌شود، این اثر خوبی است از این جهت که می‌توانیم ببنیم در چهل سال قبل چگونه می‌نوشته است هر چند که این كتاب رساله كارشناسی ارشد است.
 
وی با اشاره به کتاب «وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی» افزود: این كتاب كه كسی از آن چندان تعریف نكرده به نظرم بهترین اثر ایشان است چون هر كس بخواهد فلسفه اسلامی را امتحان دهد باید وجود رابط را بفهمد. به هر حال اگر من به جای ایشان بودم اجازه انتشار نمی دادم چون ایشان چهار سال است حرفایی در فلسفه می‌زند كه غربی‌ها در فهرست‌شان هم نیست! این در حالی است که قاعده واحده در این کتاب درباره آن سخن گفته شده خیلی جاها هست.

استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی همچنین درباره کتاب «اندیشیدن به باور یا باور به یک اندیشه» سخن گفت و یادآور شد: این كتاب سال پیش ایشان نیز حرف تازه‌ای دارد و درد و درمان جامعه ماست. كتاب «معمای زمان و حدوث جهان» هم نگاه دیگری به مساله دارد که ورود و خروجش مثل ابن سینا و ملاهادی سبزواری نیست. از سوی دیگر کتاب «فراز و فرود فکر فلسفی» نیز حرکت فلسفه و برخوردهای مکاتب مختلف را با فلسفه نشان می‌دهد. پس اگر این کتاب‌ها را ببینیم متوجه می‌شویم که در مقایسه به این آثار آن کتاب حرف تازه‌ای ندارد.
 
به گفته آیت‌الله محقق داماد، کتاب «اندیشیدن به باور یا باور به یک اندیشه» راز بدبختی و هلاكت جهان اسلام است و نشان می‌دهد كه چه مصایبی بر سر جامعه پیرو ایدئولوژی می‌آید و دگم‌ها چه بلایی می‌توانند بر سر این جامعه بیاورند. این کتاب هم كار مهمی است و جای خود را باز كرده است.
 
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره اسم کتاب «وحدت هستی و هستی واحد» هم مطالبی را بیان کرد و افزود: اسم كتاب فعلی هم جالب است من با ایشان این موضوع را مطرح كردم چون ذوق فلسفی را در کنار ذوق حقوقی دارم و گفتم بعد از وحدت هستی به وحدت بشری و انسانی چگونه می‌توانیم برسیم اگر بشر همه هستی را واحد ببیند.
 
این استاد دانشگاه گفت: من مدت‌هاست روی این حوزه كار كردم. خدای جدای از جهان یكی از بدبختی های الهیات است چون خدای جدای از جهان است که برهان نظم سال‌هاست با آن درگیر است و همین خدای جدای از جهان بود كه داروین سیبیلش را تاب داد گفت: زمان را بدهید نازل نمی‌خواهد!
 
محقق داماد تاکید کرد: آنی كه می‌تواند با نظریه طبیعت گرایی پنجه در پنجه كند، تئوری وحدت است نه خدای جدا از جهان! وحدت هستی در كنار شعور داشتن هستی كارساز است آن گونه که در الهیات صدرایی جهان، جهان واحد باشعور است، چون با زمان شعور به دست نمی‌آید برخلاف آنچه طبیعت گرایی می‌گوید. پس وحدت در كنار شعور مشكلات را حل می كند و فلاسفه آینده جهان اسلام از این تئوری استفاده كنند.

این استاد فلسفه با بیان اینکه دینانی نورچشم ماست و حكیمی است كه ذاكر و مداح فلسفه نیست گفت: او فهم فلسفه می‌كند و هر روز نظریه و كتاب جدید می‌نویسد.

محقق داماد در بخش پایانی سخنانش با ابراهیمی دینانی مزاح کرد و گفت: دینانی حكیم گفت‌و‌گو بود چون امروز گاهی در برابر پرسش‌ها عصبانی می‌شود! اما در جوانی به راحتی می‌توانستیم با او گفت‌وگو کنیم!

ابراهیمی دینانی نیز در بخش پایانی نشست با بیان اینکه ما با فلسفه زندگی می‌کنیم گفت: بسیاری نمی‌توانند با فلسفه ارتباط بگیرند، استادی در غرب به دانشجویانش می‌گفت هیچی از فلسفه در نمی‌آید اما یك فایده دارد و آن این است که تا آخر عمر خر نمی شوید!

وی افزود: فلسفه همان دانستن است هر چند اصطلاحات فلسفه گفتن فلسفه نیست. فیلسوف باید تحمل شنیدن داشته باشد و ذهنش منفتح باشد چون گاهی ذهن چنان منجمد و دگم می شود كه تا ابد فرد ممکن است در ذهنش زندانی ‌شود. زندان ذهن از همه زندان‌ها سخت‌تر است چون مشخص نیست که زندان ذهن كی باز می‌شود؟

وی تاکید کرد: فلسفه فقط دانستن فقط نیست. ممكن است علامه دهر باشی اما ذهنت را ببندی! فلسفه یعنی اینکه درب ذهن را باز نگه دارید! ذهن باید كتاب جدید حرف تازه و داشته باشد. هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود.

ابراهیمی دینانی با بیان اینکه هر چه بدانید كم است گفت: درب ذهن را نبند اگر حرف كم هم باشد تازه است، اما اگر درب را ببندید كهنه می‌شوید. پس منفتح باش و حرف‌های دیگران را بشنو. ترامپ اگر می‌توانست گفت‌وگو كند آنقدر چرت نمی‌گفت!

این استاد فلسفه در پایان گفت: فكر كردن یعنی گفت‌و‌گو! گفت‌و‌گو وقتی حاصل می‌شود كه از خودتان پرسش داشته باشید./۹۲۵/د ۱۰۳/ش