نقد و پاسخگویی به شبهات پیرامون نهج البلاغه

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، انتشارات سمت کتاب استناد نهج البلاغه و نقد شبهات پیرامون آن را به قلم علی حاجی خانی منتشر کرد.

این کتاب برای دانشجویان رشته علوم و معارف نهج البلاغه در مقطع دکتری به عنوان منبع اصلی کلیه دروس این رشته هر کدام به ارزش ۲ واحد و برای دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث قابل استفاده است.

نویسنده این کتاب را در هشت فصل تدوین کرده است: بررسی استنادات نهج البلاغه با دو رویکرد سندپژوهانه و معرفت شناسانه، مبدأ تشکیک بر نهج البلاغه، تشکیک معاصرین: نقد شهات انسدادی، تشکیک معاصرین: نقد شبهات مذهبی، تشکیک معاصرین: نقد شبهات شکلی (سجع و تطویل)، تشکیک معاصرین: نقد شبهات معنوی (اصطلاخات فلسفی و دقت نظر)، تشکیک معاصرین: نقد شبهات معنوی (شبهه آگاهی از غیبت و شبهه زهدگرایی).

برشی از کتاب؛

تشکیک معاصرین: نقد شبهات معنوی (اصطلاحات فلسفی و دقت وصف)

شبهه وجود اصلاحات منطقی و مباحث فلسفی در نهج البلاغه

برخی از تشکیک کنندگان براین باورند که در نهج البلاغه بعضی مباحث دقیق منطقی، فلسفی و عرفانی دیده می‌شود که در آن از الفاظ و اصطلاحات فلسفی غیرمعمول در دوران علی (ع) استفاده شده است، مانند الفاظ «الأین»، «الکیف» و اصطلاحات «المحسوسات»، «أقالیم»، «الصفات الذاتیه و الجسمات» , مدعی­ اند که این مصطلحات در دوره عباسی رایج بوده است و نمونه بارز آن، خطبه اول نهج البلاغه درباه توحید و عمده مباحث آن عقلی و فلسفی است.
آن‌ها همچنین معتقدند که طرح مباحثی بیشتر با دوران شریف رضی هماهنگی دارد که مباحث فلسفی و عقلی یونان باستان در میان مسلمانان رایج و شایع شد.

پیدایش فلسفه و سیر تطور اصلاحات فلسفی

هر علمی دارای سیر تطور و پیشرفت است و اصطلاحاتی در طول زمان به آن افزوده می‌شود که دلیلی جز پیشرفت در آن زمیه علمی ندارد و بنابراین برجسته شدن یک اصطلاح خاص در یک زمان، حاکی از نبود آن در گذشته نیست و همین امر در مورد اصطلاحات فلسفی نیز جاری است.

مورخان تاریخ فلسفه در مورد سرآغاز آن در زندگی بشر معتقدند که فلسفه، مولد نگرش عقل آدمی به اصل و جوهر و سرنوشت وجود و دریافت شناخت مبادی اولی است و در آن آدمی با چراغ عقل که پرتوی است از نور باری تعالی به کلمه ناشناخته‌ها قدم می‌نهد و به تتبع در احوال موجودات می‌پردازد تا به درک حقایق آن­ها نائل گردد و سلسه علت را بشناسد.

علامه طباطبایی نیز در مورد آغاز فلسفه متعقد است که فلسفه از همان از خلقت بشر با وی بوده است.  دلیل آن را عشقی که برای شناختن وجود خارجی اشیاء در بشر است می‌داند و نیز در جواب کسانی که سرآغاز فلسفه را منحصر به زمان خاصی می­ دانند گفته شده که دانش جدید پدیدآمدن ناگهانی را نفی می‌کند و معتقد است تکامل و تطور، قانون کلی موجودات زنده است و آنچه یکباره به وجود آمده در اثر سیر تدریجی بوده است.

امام علی (ع) پایه گذار فلسفه اسلامی و اصطلاحات آن

بزرگان و عالمان معاصر همواره با توجه به سخنانی از امیرالمؤمنین در نهج البلاغه برجای مانده امام را پایه گذار فلسفه الهی دانسته ­اند و شهید مطهری در مورد ورود فلسفه به جهان اسلام می‌گوید:

از ورود فلسفه به آن اسلام در حدود دوازده قرن می‌گذرد و در حقیقت دوازده قرن است که مسلمین دارای نوعی حیات علمی هستند که از آن به حیات فلسفی می توانیم تعبیر کنیم.

شهید مفتح نیز در این خصوص اظهار می­ دارد:

فلسفه اسلامی در حدود دوازده قرن است که شروع شده و این سرآغاز باید سنگ بنایی داشته باشد، اگر به زندگی پر افتخار و در عین حال پر مشقت و درد و رنج امام علی(ع) و آنچه از این امام و پیشوای عزیز نقل شده است با تمام شاگردان اسلام و نوابغ مکاتب مهم فلسفی مقایسه کنید او را به تنهایی در این فلسفه خواهید یافت ..

 چرا که تحقیق در مورد فلسفه اسلامی ثابت می‌کند که امام علی(ع) اولین کسی است از امت اسلامی که کلام برهانی را به کار برده و استدلالات منطقی را در فلسفه الهی مورد استفاده قرارداده است و او اولین کسی است که الفاظ عربی را برای بیان مقاصد فلسفی استخدام کرد و از معانی مادی و طبیعی آن‌ها را، مجرد ساخت.

آیت الله جوادی آملی نیز در این مورد می‌فرماید:

اگر فلسفه الهی را این چنین تعریف کرده اند که «صیرورة الانسان عالما عقلیا مضاهیا للعالم العینی»، پس علی یک فیلسوف الهی است، زیرا هم درباره مبدا جهان سخن سخن گفته و هم پایان جهان را مورد تشریح قرار داده است.

درباره انتشارات سمت

یکی از هدف‌های مهم انقلاب فرهنگی، ایجاد دگرگونی اساسی در دروس علوم انسانی دانشگاه‌های بوده است و این امر، مستلزم بازنگری منابع درسی موجود و تدوین منابع انسانی و علمی معتبر و مستند با در نظر گرفتن دیدگاه اسلامی در مبانی و مسائل این علوم است.

ستاد انقلاب فرهنگی در این زمینه گام‌هایی برداشته بود، اما اهمیت موضوع اقتضا می‌کرد که سازمانی مخصوص این کار تأسیس شود و شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۶۳/۱۲/۷ تأسیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه را که به اختصار سمت نامیده می‌شود، تصویب کرد.

بنابراین، هدف سازمان این است که با استمداد از عنایت خداوند و همت و همکاری دانشمندان کمال و استادان متعهد و دلسوز، به مطالعات و تحقیقات لازم بپردازد و در رشته‌های مختلف علوم انسانی به تألیف و ترجمه منابع درسی اصلی، فرعی و جنبی اقدام کند.