شماره ۳۵ فصلنامه «اخلاق در علوم و فناوری» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، سی و پنجمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اخلاق در علوم و فناوری» به صاحب امتیازی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فنّاوری با مدیر مسؤولی مصطفی معین و سردبیری داریوش فرهود منتشر شد.

چیستی اخلاق علم و فناوری

علی چاپرک، آرش موسوی، کیوان الستی

چکیده: وجود بحران‌ها و مشکلاتی همچون عدم رعایت استانداردها و اخلاق حرفه‌ای در حوزه مهندسی و فناوری، و وجود تقلب و سواستفاده در حوزه علم باعث اهمیت یافتن موضوع اخلاق در علم و فناوری شده است. اما واقعیت این است که فهم دقیقی از اخلاق علم و فناوری وجود ندارد و در بسیاری از موارد این حوزه با حوزه‌های دیگری چون اخلاق عمومی و حرفه‌ای اشتباه گرفته می‌شود. ازاین‌رو هدف این مقاله بررسی چیستی اخلاق علم و فناوری است. به این منظور ابتدا خود اخلاق تعریف‌شده و در گام بعد اخلاق علم و فناوری در قالب دو خوانش قوی و ضعیف مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت نیز بر اساس بخش مشترک دو خوانش چیستی اخلاق علم و فناوری معرفی می‌شود. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که برخلاف رویکردهای جاری، اخلاق علم و فناوری بیشتر دارای ماهیتی تجربی-توصیفی است تا نظری-تجویزی. از منظر کاربردی نیز، شناخت صحیح از اخلاق علم و فناوری می‌تواند به شناخت و حل مسائل اخلاقی حوزه علم و فناوری کمک نماید و همچنین می‌تواند در سیاستگذاری این حوزه که جایگاه مهمی در توسعه و رشد اقتصادی-اجتماعی دارد، نقشی سازنده ایفا کند.

پیامدهای اخلاقی تجارت داروها و مواد نیروزا در ورزش حرفه ای

علی اصغر فلاحی، ابراهیم همت

چکیده: علی رغم اثرات بی‌بدیل ورزش متعادل و متناسب در سلامتی جسم و روح، ورزش حرفه‌ای از این قاعده مستثنی است. ورزش حرفه­ای مانند هر شغلی مشکلات و چالش های اخلاقی  خود را دارد. کسب شهرت­، مقام­، و ثروت به‌ویژه برای کسانی که تنها راه موفقیت خود را ورزش و قهرمانی می­دانند ممکن است ورزشکار را به سوء استفاده از داروها و مواد نیروزا و بازار تجارت داروها و مکمل‌ها سوق دهد،  که این موضوع با روح و اصل ورزش مغایرت دارد. هدف از این پژوهش مروری، بررسی پیامدهای اخلاقی تجارت داروها و مواد نیروزا در ورزش مدرن می باشد. شیوع مصرف زیاد داروها و مواد نیروزا در رشته­های گوناگون ورزشی امری انکار ناپذیر است. پیامد استفاده از این مواد علاوه بر اختلالات قلبی- عروقی تنفسی و عضلانی، مشکلات روحی و روانی می باشد و در صورت مشخص شدن به رسوایی یک فرد یا ملت می انجامد. این موضوع در چند سال اخیر قربانی‌های زیادی داشته است. کانون میزان استفاده و شیوع این محصولات، ورزشکاران رشته­های قدرتی و پرورش اندام است. البته در سایر مسابقات مانند دوچرخه سواری دور فرانسه نیز بسیار شایع است. مهم‌ترین علت شیوع استفاده از این محصولات درآمدزایی، دسترسی آسان و راحت، تجویز بدون نسخه و بدون نظارت پزشکان و گاهی عدم آگاهی و تبلیغات زیاد شرکت­های تولید کننده خارجی، وارد کنندگان و فروشندگان و نظارت ناکافی است که بایستی برای این موضوعات چاره اندیشی شود. 

جایگاه فلسفۀ ستایش و ستایشگری در خلق انتقادات اخلاقی و اجتماعی در کلیات سعدی و دیوان خواجوی کرمانی

حسین صفری نژاد، علی اصغر حلبی

چکیده: در ادبیاتِ گذشته ایران رسم بر آن بود که برخی شاعران کلام خود را در خدمت توصیف و تمجید شاهان و صاحبان قدرت قرار می­دادند و در پاسخ با انواعِ عطایا و ملاطفات که صله نام داشت موردِ نوازش قرار می­گرفتند. اما در این میان گاه در کلام برخی سخنوران مداحی و ستایشگری از مسیر معمول خود خارج می­گردید و شاعر با کمک آن ضمن به دست آوردن دل ممدوح با انتقاد و اعتراض بر رفتارهای غیرمعمول او و محیط اطرافش نیز می­تاخت. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف مقایسه و بررسی ستایش و ستایشگری در خلق مضامین اخلاقی ـ اعتراضی در کلیات سعدی و دیوان خواجوی کرمانی انجام شده است. مدایح سعدی محدود است و او این شیوه­ی کلامی را بستر مناسبی برای مبارزه با بی­عدالتی در رسیدن به جامعه­ی آرمانی دلخواه خود می­داند اما مدح­های فراوان خواجو، عموماً ادامه­ی همان شیوه­ی رایج ستایشگری با کارکرد سنتی در ادب گذشته ایران یعنی خوشنودی صاحبان قدرت است. شیخ اجل به سبب استقلال اندیشه و اعتقاد به ارزش­ها، ستایشگری را فرصت خوبی برای بیانِ اعتراضاتِ روشنِ اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و حتی سیاسی قرار می­دهد حال آنکه خواجو به سبب نیاز مادی و  محروم بودن از جایگاه اجتماعی خاص ـ در مقایسه با سعدی ـ  هم مدایح اغراق آمیزتری دارد و هم به همان اندازه اعتراضات و نقدهایش در بیشترِ موارد به علت عدمِ دریافتِ این هدایا با چاشنی از توهین همراه است و جنبه­ی غیراخلاقی ـ هجو ـ و غیراجتماعی به خود می­گیرد.

مقایسه مراکز فعال در حوزه اخلاق در علم و فناوری در کشورهای امریکا، ‌انگلستان، چین و‌ هند

اکرم قدیمی

چکیده: زندگی در روزگار کنونی به شکل روزافزونی بر­ زیرساخت­های فراگیر علمی و فناورانه تکیه دارد.­ امروزه استفاده از فناوری در تمام ابعاد زندگی مردم تجلی یافته است  به طوری­که فرایندهای تصمیم­گیری در تمامی جوانب براساس شاخص­های علم و فناوری صورت می­گیرد. علم حتی به مسائلی همچون اخلاق و سنت نیز راه یافته است بنابراین مسائل و دغدغه­های سنتی اخلاق در عصر حاضر ابعاد جدیدی یافته و نیازمند بررسی­ و کنکاش­های تازه­ای­اند. پیدایش قلمرو پژوهشی اخلاق علم و فناوری نتیجه این کنکاش­هاست. مباحث اخلاق امروزه به کلیه حوزه­های دانش راه یافته، به صورتی­ که از اخلاق در شاخه­های مختلف علوم بشری سخن گفته می­شود. هدف این مطالعه شناسایی مراکز فعال در حوزه اخلاق علم و فناوری اعم از مراکز علمی و دانشگاهی و غیردانشگاهی در­ کشورهای امریکا،­ انگلستان، هند و چین است. در ­این مقاله، ­تجربه کشورهای ­امریکا، ­­انگلستان­،­ هند ­و چین به عنوان کشورهای دارای مراکز فعال در حوزه اخلاق در علم و ­فناوری بررسی شد. ­این مقایسه بیانگر گستردگی فعالیت­های سازمان­های فعال در حوزه اخلاق در علم و فناوری است. ­بنابراین می­توان ­از تجارب مثبت این کشورها استفاده کرد.

شناسایی و رتبه بندی کدهای اخلاقی پزشکی سلامت الکترونیک

بهاره ماه بانوئی، علی اصغر پورعزت، حسن زارعی متین و حمیدرضا یزدانی

چکیده: گسترش سلامت الکترونیک منجر به مسائل چالش برانگیز اخلاقی شده است. هدف این پژوهش، شناسایی کدهای اخلاق سازمانی سلامت الکترونیک با رویکرد فضیلت­محور در بیمارستان‌ها و اولویت‌بندی آن­ها برای کمک به درک بهتر مدیران از ماهیت چالش‌های اخلاقی سلامت الکترونیک است. روش این پژوهش کاربردی - توصیفی است و به­صورت تفصیلی­تر از نوع پیمایشی-تک مقطعی است. جامعه‌ی آماری پژوهش، شامل کلیه خبرگان اخلاق پزشکی با سابقه تجربی حداقل ۵ سال در خدمات سلامت الکترونیک بوده است. به خاطر محدود بودن تعداد خبرگان، از روش گلوله برفی برای نمونه گیری استفاده شد و اندازه نمونه شامل ۹ نفر از خبرگان شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه مقایسات زوجی بوده و روش تجزیه و تحلیل داده ها فراگرد تحلیل سلسله مراتبی فازی است. بر اساس یافته‌ها فراگرد تحلیل سلسله مراتبی فازی، در بین کدهای اخلاقی سلامت الکترونیک، «حریم خصوصی»، «افزایش کیفیت خدمات الکترونیک» و «حرفه‌ای­گری در مراقبت‌های بهداشتی آنلاین»، بیشترین اهمیت را برای بیمارستان‌ها دارند. این پژوهش آگاهی فعالان سلامت الکترونیک را درباره کدهای اخلاق پزشکی ارتقا می­دهد. همچنین این کدها ابزار مناسبی برای مدیران و تصمیم­گیران حوزه سلامت الکترونیک، جهت اندازه گیری وضعیت اخلاق فضیلت­ محور فراهم می­ کنند.

ارائه مدل رفتار غیر اخلاقی تخریب همکاران در سازمان‌های بخش دولتی

قاسم اسلامی، فریبرز رحیم نیا، سعید مرتضوی، علیرضا خوراکیان

چکیده: تخریب دیگران (زیرآب زنی) رفتاری است که در آن فرد چنان از دیگری بدگویی و غیبت کرده و یا به ضرر وی عمل می‌کند که شخص، بدان واسطه، امتیازی را از دست بدهد و متضرر شود. با توجه به پیامدهای نامطلوب این رفتار برای فرد، سازمان و جامعه پژوهش حاضر در تلاش است تا با واکاوی این رفتار زوایای گوناگون آن را در بستر حقیقی سازمان، شناسایی و تبیین کند. فلسفه این پژوهش تفسیری، رویکرد آن کیفی و استراتژی مورد استفاده آن داده بنیاد و مبتنی بر رویکرد ظاهر شونده می­باشد. جامعه مورد مطالعه مدیران سازمان­های دولتی شهر مشهد می­باشند که 19 نفر تا رسیدن به اشباع نظری با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش، مصاحبه نیمه­ساختار­یافته بود. جهت بررسی استحکام پژوهش نیز از چهار معیار قابلیت اعتبار، انتقال­پذیری،  قابلیت اطمینان و تأییدپذیری استفاده شد. تحلیل داده­ها نیز با کمک نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA و فرآیند­های کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گردید. تجزیه و تحلیل انجام شده از طریق مقایسه مستمر در فرآیند کدگذاری حقیقی و نظری، 100 کد، 38 مفهوم، 8 طبقه و 2 مقوله را نشان داد که منجر به ظهور مدل نهایی پژوهش پیرامون مقوله محوری، با عنوان مدل " رفتار زیرآب زنی" شد. مدل مربوطه به علل و نتایج مربوط به مقوله محوری پژوهش اشاره دارد. در مجموع این پژوهش با تبیین نظریه رفتار زیرآب زنی، زمینه لازم برای فهم و شناخت این رفتار و همچنین کنترل و پیشگیری آن را در سازمان فراهم آورده است.

اخلاق زیست محیطی کارکنان صنایع

نکیسا فرضی، فروزان فرخیان

چکیده: فعالیت صنایع، ایجاد کننده بحران های گسترده زیست محیطی پذیرفته شده ای در سطح جهان هستند که علم به تنهایی برای حل مسائل زیست محیطی کافی نخواهد بود. از آن جا که جهت گیری اخلاقی نیروی انسانی شاغل در این بخش می تواند یک عامل تعیین کننده در رفتار با محیط زیست باشد، از این رو، تحقیق حاضر با هدف سنجش اخلاق زیست محیطی کارکنان شرکت فولاد اکسین خوزستان به اجرا درآمد. روش تحقیق توصیفی از نوع پس رویدادی است. جامعه آماری شامل 790 کارمند شرکت فولاد اکسین خوزستان بود که از این تعداد با استفاده از جدول مورگان و اعمال روش نمونه گیری تصادفی ساده، 259نفر مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. به منظور تجزیه و تحلیل از آماره های توصیفی به همراه آزمون تی مستقل و آزمون آنووا استفاده گردید. اطلاعات بدست آمده با نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون تی مستقل و آزمون آنالیز واریانس یکطرفه، عدم تفاوت معناداری بین متغیرهای مستقل؛ جنسیت، سطح تحصیلات، سابقۀ کار، سن و سطوح مختلف درآمد و میزان برخورداری آنان از اخلاق زیست محیطی نشان داد. نتایج این تحقیق بیانگر نوعی وجود تعهد اخلاقی برای حفظ محیط زیست نزد هر دو گروه زنان و مردان بوده است. و هم چنین کارکنان شرکت فولاد اکسین خوزستان از زمینۀ اخلاقی بسیار مطلوبی در تبیین رفتار درست با محیط زیست پیرامون برخوردار بوده اند

تحلیل رابطه میان ابعاد اخلاق زیست‌محیطی دانشجویان کشاورزی

ابومحمد بندری، امید جمشیدی، سید محمدجواد سبحانی

چکیده: شناسایی وضعیت اخلاق دانشجویان نسبت به محیط‌زیست به‌عنوان قشر آگاه و تأثیرگذار جامعه، می­تواند گامی اساسی و مهم در برنامه­ریزی سیاست­های زیست‌محیطی آموزش عالی کشور باشد. ازاین‌رو هدف از این مطالعه، بررسی رابطه بین ابعاد اخلاق زیست‌محیطی دانشجویان کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بود. این مطالعه از لحاظ روش توصیفی – همبستگی بود. جامعه آماری دانشجویان مقطع دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسی، دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بود که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 140 نفر تعیین و با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای با انتساب متناسب نسبت به مقطع تحصیلی داده­ها جمع­آوری گردید. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن با نظر متخصصان و پایایی آن با استناد به ضرایب آلفای کرونباخ، CR  وAVE  مورد تایید قرار گرفت. جهت تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها نیز از آمار توصیفی و استنباطی و برای تعیین ارتباط بین ابعاد مختلف اخلاق زیست‌محیطی از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم­افزارهای SPSS و LISREL استفاده شد. نتایج معادلات ساختاری نشان داد بین انسان‌محوری با زیست‌بوم­محوری (47/0) و بین انسان‌محوری با خدامحوری پاسخ‌دهندگان (71/0) رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل همبستگی نیز حاکی از وجود رابطه مثبت­ معنی­دار (58/0) بین زیست‌بوم محوری دانشجویان با خدامحوری بود. با توجه به ارتباط بین انسان‌محوری با زیست‌بوم محوری و خدامحوری و همچنین، وجود ارتباط معنادار بین زیست‌بوم محوری و خدامحوری، تمرکز اصلی برنامه­های آموزشی و فرهنگی باید تربیت دانشجویانی باشد که علاوه بر خدامحوری، دارای سطح بالایی از انسان‌محوری و زیست‌بوم محوری باشند.

مقایسه هوش اخلاقی، مهارت های اجتماعی و ویژگی های شخصیتی نوجوانان پسر معتاد به اینترنت با افراد عادی

ساناز لامع راد، حسین ابراهیمی مقدم

چکیده: دسترسی به اینترنت پدیده ای رو به گسترش است. همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده مردم به اینترنت، جامعه شاهد نوعی وابستگی در نوجوانان است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه هوش اخلاقی، مهارت­های اجتماعی و ویژگیهای شخصیتی در نوجوانان پسر معتاد به  اینترنت با افراد عادی انجام شد. روش پژوهش حاضر علی ـ مقایسه ای و جامعه پژوهش شامل تمامی نوجوانان پسر منطقه 1 شهر تهران در سال تحصیلی1395ـ 1394 بود.200 نفر(80 نفر معتاد به اینترنت و 120 نفر افراد عادی) به روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و هر چهار پرسشنامه هوش اخلاقی لنیک وکیل، اعتیاد به اینترنت، مهارت­های اجتماعی نوجوانان و شخصیتی آیزنک را تکمیل کردند. برای تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل واریانس چند متغیری استفاده شد. یافته ها نشان داد که میزان مهارتهای اجتماعی و هوش اخلاقی در نوجوانان پسر معتاد به اینترنت پایین­تر از افراد عادی بود و از بین ویژگی های شخصیتی، میانگین مؤلفه های رنجورگرایی و روان­پریش گرایی در نوجوانان پسرمعتاد به اینترنت، بالاتر از افراد عادی بود. در این تحقیق نتیجه کلی گرفته شد که اعتیاد به اینترنت بر هوش اخلاقی، مهارت های اجتماعی و ویژگی های شخصیتی نوجوانان معتاد به اینترنت نقش دارد.

رابطه بین رهبری غیراخلاقی و مخرب با فرسودگی هیجانی و عملکرد شغلی

نرجس اسدی، محسن گل پرور

چکیده: رهبران مخرب و غیراخلاقی با غفلت از استانداردهای اخلاقی و انسانی، می­توانند سازمان­ها و کارکنان آن­ها را به­صورت منفی تحت تاثیر قرار دهند. این تاثیر منفی در صورت ادامه می­تواند مو­جب افت کارایی و عملکرد کارکنان و سازمان­ها شود. این پژوهش با هدف بررسی الگوی ساختاری رابطه رهبری مخرب با فرسودگی هیجانی و عملکرد شغلی اجرا شد. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان نیروگاه حرارتی شرکت سهامی ذوب­آهن اصفهان (1000 نفر) تشکیل دادند که از بین آن­ها 314 نفر به شیوه‌ی نمونه­گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه رهبری مخرب، پرسشنامه فرسودگی هیجانی و پرسشنامه عملکرد شغلی بودند. داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و الگو­سازی معادله ساختاری (SEM) مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین رهبری مخرب با فرسودگی هیجانی رابطه مثبت و معنادار (01/0>p)، ولی بین رهبری مخرب با عملکرد شغلی رابطه منفی و معنادار (01/0>p) وجود دارد. همچنین بین فرسودگی هیجانی و عملکرد شغلی نیز رابطه منفی و معنادار به­دست آمد (01/0>p). نتایج حاصل از الگو­سازی معادله ساختاری (SEM) نشان داد که رهبری مخرب هم به­طور مستقیم و هم به­طور غیرمستقیم از طریق فرسودگی هیجانی با عملکرد شغلی دارای رابطه معنادار (05/0>p) است. همچنین نتایج نشان داد که فرسودگی هیجانی متغیر واسطه­ای پاره­ای در رابطه رهبری مخرب با عملکرد شغلی است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که رهبری مخرب می­تواند طی یک سلسله روابط چندسطحی موجب بروز علایم فرسودگی هیجانی و به­دنبال آن افت عملکرد کارکنان شود.

تحلیل روابط هوش اخلاقی، سرمایه اجتماعی و دلبستگی شغلی

مصطفی الماسی

چکیده: زمینه: یکی از ویژگی‌های مهمی که می‌تواند سازمان‌ها را در مسیر بهره‌وری و سرآمدی قرار دهد، دلبستگی شغلی کارکنان است. به‌‌نظر می‌سد که دلبستگی شغلی کارکنان در گرو هوش اخلاقی کارکنان و به‌تبع آن ایجاد سرمایه اجتماعی مطلوب در سازمان باشد. با‌این رویکرد، هدف از پژوهش حاضر، تحلیل روابط هوش اخلاقی، سرمایه اجتماعی و دلبستگی شغلی بوده است. پژوهش حاضر جزو تحقیقات توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری را کلیه کارکنان بانک کشاورزی شهر همدان به تعداد 313 نفر تشکیل می‌دادند. بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 196 نفر با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی طبقه‌ای، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه‌های استاندارد هوش اخلاقی، سرمایه اجتماعی و درگیری شغلی استفاده شد. روایی سازه پرسشنامه‌ها با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن‌ها نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و تأیید شد. در نهایت برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون t تک نمونه‌ای، آزمون همبستگی پیرسون و مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. میانگین و انحراف استاندارد هوش اخلاقی 57/0±14/3؛ سرمایه اجتماعی 40/0±30/3؛ و دلبستگی­شغلی 35/0±98/2 بود. بین هوش اخلاقی، سرمایه اجتماعی و دلبستگی شغلی روابط معناداری مشاهده شد. همچنین نتایج مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان داد که هوش اخلاقی می‌تواند با واسطه سرمایه اجتماعی پیش‌بینی کننده معنادار دلبستگی شغلی باشد. بر اساس یافته‌های پژوهش، هوش‌ اخلاقی می‌تواند بهبود سرمایه اجتماعی را به همراه داشته باشد و این امر به نوبه خود زمینه ارتقای دلبستگی شغلی کارکنان را فراهم آورد.

رابطه فرهنگ سازمانی با رفتار ضد شهروندی: نقش میانجی شایستگی اخلاقی، ظرفیت سازمانی و حکمرانی

ناصر توره، مرتضی مرادی، کامران جباری

چکیده: یک از عوامل مهم در کاهش بهره­وری در درون سازمانها، رفتار­های ضد شهروندی و غیر مولد است که عوامل مختلفی بر آن اثر   می­گذارند. هدف این مقاله تبیین رابطه فرهنگ سازمانی با رفتار ضد شهروندی در واحدهای دانشگاه پیام نور جنوب استان آذربایجان غربی است که در این میان به نقش متغیر­های میانجی­گر ظرفیت سازمانی و حکمرانی اشاره خواهد شد .در مطالعه حاضر روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی است.جامعه آماری پژ وهش شامل کارکنان واحدهای دانشگاه پیام نور جنوب استان آذربایجان غربی 260 نفر بود. تعداد 159 نفر به شیوه تصادفی ساده انتخاب گردید و برای گردآوری داده­ها از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها  علاوه بر آمار توصیفی، از آماراستنباطی و مدل تحلیل مسیر و نرم افزار لیزرل استفاده شد. بر اساس خروجی نرم­افزار و اعداد معناداری، یافته­ها نشان داد که؛ بین متغیرهای فرهنگ سازمانی با ظرفیت سازمانی و شایستگی اخلاقی  و حکمرانی رابطه معنی دار وجود دارد. همچنین بین شایستگی اخلاقی و ظرفیت سازمانی با حکمرانی رابطۀ مثبت  و معنی دار وجود دارد و بین شایستگی اخلاقی و حکمرانی با رفتار ضد شهروندی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. اما بین ظرفیت سازمانی با حکمرانی  و رفتار ضد شهروندی رابطۀ منفی و غیر معنی­دار مشاهده گردید. بر اساس تحلیل داده­ها، میزان توسعه شایستگی اخلاقی بر پایه فرهنگ سازمانی می­تواند  به خلق ظرفیت راهبردی و تقویت حکمرانی در پیشگیری از رفتارهای ضد شهروندی کمک کند.

نقش جهت گیری اخلاقی و جنسیت در قضاوت اخلاقی کارکنان مالی بانک گردشگری

محمد علی کلانتری، عبدالحمید هوشمند

چکیده: در دنیای امروز، با توسعه روابط، تحقق مفهوم دهکده جهانی و از بین رفتن مرزهای بین ملت­ها، اخلاقیات به­عنوان یک عامل استراتژیک و مهم در حفظ بقای سازمان­ها و کل بشریت مطرح شده است. بررسی عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقی کارکنان ضروری است. وضعیت اخلاقی و جنسیت حسابداران، از عوامل تأثیرگذار بر قضاوت اخلاقی هستند. هدف این پژوهش، بررسی نقش جهت­گیری اخلاقی و اثر جنسیت در قضاوت اخلاقی کارکنان مالی بانک گردشگری است. لذا مساله پژوهش این است که آیا جهت­گیری اخلاقی و جنسیت در قضاوت اخلاقی کارکنان نقش دارد یا خیر؟ روش پژوهش، توصیفی- همبستگی بود. جامعه و نمونه آماری پژوهش را کارکنان مالی بانک گردشگری تشکیل دادند. اعضای نمونه آماری، به روش نمونه­گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در این پژوهش برای جمع‌آوری داده‌ها از دو پرسش­نامه حاوی سؤال‌های عمومی و تخصصی استفاده شده و به منظور آزمون فرضیه­‌ها، از تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه و آزمون t استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که فرضیه­های پژوهش در سطح اطمینان 95% رد نشدند بنابراین نسبی­گرایی و آرمان­گرایی و جنسیت رابطه مثبت و معناداری بر قضاوت اخلاقی دارند. نتایج پژوهش نشان داد که در سطوح‌ فرضیه‌های پژوهش، رابطه معناداری بین قضاوت اخلاقی کارکنان مالی بانک گردشگری با جهت­گیری اخلاقی و جنسیت کارکنان وجود دارد و زنان اخلاقی­تر از مردان رفتار می­کنند

تحلیل ارتباط بین کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی با فرهنگ اخلاقی

علی کریمی

چکیده: امروزه ضرورت برقراری فرهنگ و رفتار اخلاقی تا حدی است که بسیاری از سازمانهای بزرگ را مجبور به تدوین سیاست­ های اخلاقی کرده است. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل ارتباط بین کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی با فرهنگ اخلاقی در بین کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان کرمانشاه می باشد. روش پژوهش توصیفی- همبستگی و به لحاظ هدف کاربردی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل 150 نفر از کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان کرمانشاه بودند که با استفاده از روش تصادفی ساده ، 110 نفر به به ‏عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش استفاده از سه پرسشنامه: کیفیت زندگی کاری والتون؛  پرسشنامه توصیف شغلی اسمیت و همکاران و پرسشنامه فرهنگ اخلاقی سینگپا کدی و ویتل بود. در این پژوهش روایی پرسش‌نامه ها با استفاده از روایی محتوایی و بر اساس نظرخواهی با خبرگان علمی دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفت و پایایی پرسش‌نامه‏‏ ها، با ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 89/0 ،77/.  و 70/.  محاسبه شدند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SMART-PLS و روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان دادند که کیفیت زندگی کاری بر فرهنگ اخلاقی با ضریب مسیر 50/0 و مقدارT 15/16 تاثیر مثبت و معناداری داشت و رضایت شغلی بر فرهنگ اخلاقی با ضریب مسیر 37/0 و مقدارT 13/10 تاثیر مثبت و معناداری داشت، بنابراین کلیه روابط بین متغیرهای پژوهش مورد تایید قرار گرفت. بنابراین به منظور بهبود کیفیت زندگی کاری ضروری است که به فرهنگ اخلاقی کارکنان توجه شود که این امر می تواند زمینه ساز رضایت شغلی مثبت باشد.

شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های اخلاق حرفه‌ای در پژوهش

جمال خانی جزنی، سحر جعفری، علیرضا عرب

چکیده: نقش پژوهش علمی و اجرای شایسته آن در استیلای همه‌جانبه جایگاه جامعه بدیهی است و ارتقاء سطح کیفی پژوهش‌ها و به‌تبع آن بهبود زندگی و رفاه افراد جامعه در سایه ارزش‌های اخلاقی امکان‌پذیر است. اعتلای علم با رعایت تمام اصول اخلاق حرفه‌ای پژوهش میسر خواهد بود. در این راستا شایسته است، به شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های اخلاق پژوهش و میزان اهمیت آن پرداخته شود. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربری و ازنظر جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی-پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری شامل اعضای هیأت علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران که 17 نفر از خبرگان به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب گردیدند. برای شناسایی شاخص‌ها از روش کتابخانه‌ای و برای تثبیت و اولویت‌بندی، از پرسشنامه استفاده گردید. برای تحلیل داده‌ها از روش دلفی فازی به‌منظور غربالگری و تثبیت شاخص‌ها و روش بهترین-بدترین برای تعیین اهمیت نسبی شاخص‌ها استفاده‌شده است. پس از تجزیه‌وتحلیل، درمجموع 18 شاخص طی سه مرحله انجام روش دلفی فازی تأیید و انتخاب شدند. شاخص همگرایی کمتر از 0.2 نشان از تأیید کامل اعتبار نتایج دارد. با توجه به حل مدل برنامه‌ریزی خطی روش بهترین – بدترین، اهمیت نسبی شاخص‌ها مشخص گردید و نرخ سازگاری در سطح قابل قبولی بود که نشان از اعتبار این بخش از نتایج دارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در‌نظر گرفتن رفاه جامعه، رعایت عدالت و حفظ وحدت در سطح کلان و رعایت حقوق مالکیت فکری به ترتیب به‌عنوان مهم‌ترین شاخص­های ارزیابی اخلاق حرفه‌ای در پژوهش می‌باشند.

ادراک مصرف‌کننده از رفتارهای غیراخلاقی شرکت‌ها و پیامدهای آن: تعیین نقش خودگرایی و ایده آل‌گرایی

میثم شیرخدایی، بیتا احسانی

چکیده: رفتار غیر اخلاقی شرکت ها اغلب منجر به خشم عمومی می شود، که به نوبۀ خود باعث تغییر رفتار مصرف کننده می گردد، همانند تحریم مصرف کننده. هدف پژوهش حاضر توسعه و تست مدلی است که بر ادراک مصرف کننده از رفتارهای غیر اخلاقی شرکت ها و پیامدها آن تمرکز دارد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی بوده و از نظر نحوۀ گردآوری داده‌ها جز تحقیقات توصیفی- همبستگی می‌باشد. جامعۀ آماری تحقیق حاضر، مراجعه‌کنندگان برای خرید و همین‌طور دریافت خدمات پس از فروش شرکت‌های خودروسازی ایرانی از قبیل سایپا و ایران‌خودرو در شهر تهران می‌باشد که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه­ای، تعداد 410 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. برای تحلیل داده‌ها روش معادلات ساختاری به کار رفت و برای این کار از نرم‌افزار های اسمارت پی ال اس ۳ و  اس پی اس اس 16  استفاده‌ شد. نتایج پژوهش حاضر، نشان‌دهندۀ آن است که بین ایدئال‌گرایی و عدم خودگرایی با ادراک مصرف‌کننده از رفتارهای غیراخلاقی شرکت‌ها رابطۀ مثبت و معنی‌دار وجود دارد، و همچنین بین عدم ادراک مصرف‌کنندگان از رفتارهای غیراخلاقی شرکت‌ها با خشم و انتقام مصرف‌کنندگان رابطۀ مثبت و معنی‌دار بدست آمده است. هرچه میزان درک مصرف‌کننده از رفتارهای غیراخلاقی شرکت‌ها پایین‌تر باشد، در پی واکنش به آن رفتارهای غیراخلاقی، شرکت‌ها با شدت خشم و انتقام بیشتری از سوی مصرف‌کنندگان روبرو خواهند بود.

رابطه بین جو اخلاقی و استرس شغلی با رفتارهای انحرافی کارکنان: نقش تعدیلگر سبک رهبری ستمگرانه

سینا زینلی، علیرضا منظری توکلی، سنجر سلاجقه

چکیده: رفتارهای کاری انحرافی، رفتارهایی است که با نقض قوانین کاری، سازمان را تهدید می‌کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین جو اخلاقی و استرس شغلی با رفتارهای انحرافی کارکنان با توجه به نقش تعدیل‌گر سبک رهبری ستمگرانه می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی است که به روش پیمایشی انجام شده و از نظر هدف، توسعه‌ای-کاربردی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان خط تولید صنعت فولاد جنوب کشور به تعداد 9361 نفر بوده‌اند که 596 نفر از آن‌ها به عنوان حجم نمونه و به روش تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم طبقات انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی بوده است و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه و پرسشنامه می‌باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون معادلات ساختاری و آزمون t تک نمونه‌ای و تحلیل عاملی تاییدی) استفاده شده است و داده‌ها از طریق نرم‌افزارهای SPSS و Smart PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش ضمن تأیید الگوی پیشنهادی پژوهش، نشان داد که بین عوامل مرتبط با رفتارهای انحرافی کارکنان (جو اخلاقی و استرس شغلی) با توجه به نقش تعدیل‌گر سبک رهبری ستمگرانه مدیران صنعتی با رفتارهای انحرافی کارکنان، رابطه معناداری وجود دارد. رفتارهای غیراخلاقی و انحرافی، مسئله‌ای جدی برای سازمان‌ها است و سالانه هزینه‌های کلانی را بر سازمان تحمیل می‌کند. بدین منظور برای بقای سازمان‌ها بسیار ضروری است که این رفتارها و عوامل مؤثر بر آن‌ها شناسایی شده و به منظورکاهش آن‌ها اقدامات مناسب صورت گیرد.

بررسی تولیدات علمی حوزۀ موضوعی اخلاق در حسابداری

یونس نوبخت

چکیده: مقالات علمی بازنمونی از تلاش­های پژوهشگران و منبع مفید و ارزشمند اطلاعاتی هستند و می­توانند مبنایی برای تحلیل­های علمی و عملکردی باشند. بنابراین ضرورت است مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند. هدف این پژوهش بررسی تولیدات علمی حوزۀ موضوعی اخلاق در حسابداری می­باشد. این پژوهش توصیفی تحلیلی، به بررسی 145 عنوان مقالۀ حوزۀ موضوعی اخلاق در حسابداری، بین سال­های 1363-1397 پرداخته است. داده­­ها با بکارگیری ابزار سیاهۀ­وارسی گردآوری و با استفاده از نرم­افزار اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­­اند. در تحلیل داده­ها از روش­های آمار توصیفی نظیر؛ دسته­بندی داده­ها بر حسب توزیع فراوانی، درصد فراوانی و رسم جداول و نمودار­ها استفاده گردید. یافته­ها نشان می­دهند در 145 عنوان مقالۀ منتشر­شده، 318 نویسنده مشارکت داشته­اند. در بین مراکز آموزشی و پژوهشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات با 17 مقاله در رتبۀ اول قرار­گرفته است. بیشترین گرایش موضوعی، موضوع اخلاق حرفه­ای با 21 مقاله و از مجموع 3288 منبع مورد استناد در مقالات، 72 درصد منابع به زبان انگلیسی و 28 درصد به زبان فارسی بوده است. با توجه به اهمیت موضوع، تعداد اندک تولیدات علمی مرتبط با اخلاق در حسابداری و به تبع آن کمبود منابع علمی مرتبط در کشور، بر لزوم توجه بیشتر به این حوزه تأکید دارد.

رابطه ارزش‌های اخلاقی و بروزرفتارهای اخلاقی و شهروندی

فرناز باقری، سعید جعفری نیا، اکبر حسن پور

چکیده: چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی جهت بروز رفتار­های ­اخلاقی و شهروندی در سازمان، یکی از مهم‌ترین چالش‌های مدیران کارآمد امروزی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین ارزش­های اخلاقی و بروز رفتارهای اخلاقی و شهروندی با توجه به نقش میانجی­گری عدالت و تعهد سازمانی انجام شده است. ­روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری، 946 نفرکارکنان شرکت مخابرات استان تهران بوده و نمونۀ آماری با استفاده ازجدول مورگان 274 نفر تعیین و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده­اند. ابزارگردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی سؤالات آن، با اجرای آزمایشی و روش تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن به روش محاسبه آلفای کرنباخ با ضریب (84/0) محاسبه و مورد تأیید قرار گرفته است. آزمون فرضیه‌ها با به­کارگیری همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری انجام شده است.  بین ارزش­های­اخلاقی سازمان با میانجیگری عدالت و تعهد­سازمانی و بروز رفتارهای­اخلاقی در سازمان رابطه مثبت وجود دارد. بین ارزش­های­اخلاقی سازمان با میانجیگری تعهد­سازمانی و بروز رفتارهای شهروندی سازمانی رابطه مثبت وجود دارد. بین رفتارهای­اخلاقی ورفتارهای شهروندی­سازمانی رابطه مثبت وجود دارد. رابطه بین عدالت­سازمانی وبروز رفتارهای شهروندی سازمانی تأیید نشد. ایجاد ارزش‌های اخلاقی در سازمان منجر به بروز رفتارهای اخلاقی خواهد شد. ارزش­های اخلاقی همچنین می­تواند جوعمومی­سازمان را مهیای بروز رفتارهای شهروندی نماید.

تحلیل رابطۀ جهت گیری های اخلاقی با شدت و حساسیت اخلاقی         

اصغر اسدیان اوغانی، زهره حاجیها، رمضانعلی رویایی، حمیدرضا وکیلی فرد

چکیده: جهت گیری های اخلاقی به عنوان رهنمونی در شکل‌گیری اعتقادات فردی و نگرشها در برخورد با دو راهی های اخلاقی می تواند تصمیم گیری اخلاقی حسابرسان را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو در این تحقیق رابطه بین جهت گیری های اخلاقی با شدت و حساسیت اخلاقی حسابرسان بررسی شده است. روش اجرای تحقیق حاضر توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری، حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی خصوصی و نمونه آماری مورد بررسی شامل ۱۸۶ عضو جامعه است. داده های تحقیق از طریق پرسشنامه جمع آوری شده و با استفاده از مدل معادلات ساختاری به کمک نرم افزار pls مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از فرضیه های تحقیق نشان می دهد که بین جهت گیری اخلاقی آرمانگرا با شدت و حساسیت اخلاقی رابطه مثبت و معنادار و بین جهت گیری اخلاقی نسبی گرا با شدت و حساسیت اخلاقی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. نتایج تحقیق بیانگر این است که حسابرسان با درجه نسبی گرایی بالا در مقایسه با حسابرسان آرمانگرا، فرایند های تصمیم گیری اخلاقی نامطلوبی را به نمایش می گذارند. به این دلیل که نسبت به معضلات اخلاقی حساسیت و شدت اخلاقی پایین تری دارند. بنابراین این تحقیق نقش جهت گیری اخلاقی آرمانگرا و نسبی گرا را در امر تصمیم گیری حسابرسان نشان می دهد.