شماره 17 فصلنامه «پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، هفدهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده» به صاحب امتیازی جامعه المصطفی العالمیه ویژه زمستان 98 منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و در 145 صفحه منتشر شده است و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

اثرپذیری مذاهب فقهی اسلامی از فقه روایی حضرت فاطمه(س)

مرتضی قاسمی حامد و ایوب شافعی پور

چکیده: اهل‌بیت پیامبر(ص) نزد مذاهب اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و فقهای مذاهب در موارد متعدد پیش از صدور فتوا، به اقوال و افعال رسیده از آنان مراجعه می‌کرده‌اند. حضرت فاطمه(س) به عنوان بارزترین شخصیت اهل‌بیت پیامبر(ص)، مورد اهتمام مذاهب اسلامی قرار دارد. در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی، به چگونگی و میزان اثرپذیری مذاهب اسلامی از فقه روایی ایشان پرداخته شده است. از بررسی آنها پی می‌بریم که مذاهب اسلامی در موضوعات عبادی و خانواده از روایات حضرت فاطمه(س) اثر پذیرفته‌اند، به طوری که روایات ایشان به عنوان یک قول معتبر در کنار اقوال دیگر مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله روایات حضرت فاطمه(س) که مذاهب اسلامی با استناد به آنها به صدور فتوا پرداخته‌اند، یا در صدور فتوای آنها اثرگذار بوده است، عبارتند از:غسل دادن زن متوفا توسط شوهرش، تعیین وقت اجابت دعا در روز جمعه، استفاده از تابوت برای میت زن، حکم انجام دادن عقیقه و تعیین کسی که بر برده زناکار اقامه حد می‌کند. استقاده از تابوت برای میت زن از اختصاصات فقهی حضرت فاطمه(س) می‌باشد که مورد استناد فقهای مذاهب اسلامی قرار گرفته است.

طراحی الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه های اسلامی

اعظم محمودزاده، زهرا یوسفی و محسن گل پرور

چکیده: پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه های اسلامی که پژوهشی بنیادی از نوع توصیفی- اکتشافی است به روش تحلیل مضمون، انجام شد. برای تدوین الگوی پایداری خانواده بر مبنای آموزه های اسلامی، از آیات قرآن کریم، احادیث و کتب نوشته شده در زمینه پایداری خانواده با رویکرد اسلامی، استفاده شد. با کدگذاری این منابع، مضامین پایه و سازمان دهنده مرتبط با پایداری خانواده شناسایی گردید. از یک پارچه کردن نتایج تحلیل ها، اجزای الگوی پایداری خانواده به دست آمد. یافته ها، الگویی مشتمل بر 7 مضمون سازمان دهنده و 27 مضمون پایه بود. این مضامین شامل خدامحوری در خانواده، بنای رابطه بر محبت و دوستی، سازگاری و مدارا، پایبندی به اخلاق اسلامی، پایبندی به حقوق و وظایف، ارضای متقابل جنسی و ارتباط صحیح زوجین و خانواده های اصلی آنان با یکدیگر بود. نتایج نشان داد که برخی از مضامین سازمان دهنده و پایه الگو در هیچ یک از نظریات حوزه زوج و خانواده به چشم نمی خورد و از ریشه های اصلی فروپاشی خانواده در مداخله های این حوزه غفلت شده است. الگوی به دست آمده می‌تواند در بافت فرهنگی ایران برای تقویت و درمان خانواده مؤثر باشد و این مضامین ظرفیت طراحی مدل پیشگیری و درمانی را دارا می باشند.

ویژگی های روانشناختی فطری انسانی زیربنا برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی دختر و پسر با تأکید بر دیدگاه اسلامی

علی نقی فقیهی

چکیده: هدف پژوهش حاضر مطالعه ویژگی های روانشناختی فطری انسانی است که براساس آموزه های اسلامی در روایات ائمه معصومین(ع) برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی باید مورد توجه قرار گیرد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و به منظور گردآوری داده ها، روایات ائمه(ع) درباره موضوعِ ویژگی‌های روانشناختی فطری، مورد مطالعه قرار گرفته و ویژگی های روانشناختی ای که برای تربیت در دوره نوجوانی مورد تأکید بوده است، جمع آوری و با روش کیفی توصیف و تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد که در آموزه های ائمه معصومین(ع)، زیربنا قرار دادن ویژگی های روانشناختی  مثل کمال جاویدخواهی، میل به رشد شناختى و تعالی عقلى اجتماعی، گرایش به خوبی ها و خیرها، دین گرایی و حق پذیری، محبت و مهربانی، روحیه استقلال خواهی و عدم وابستگی به دیگران، مسئولیت پذیری، حفظ و ارتقاء عزت نفس و تمایل به فعالیت های پر شور و نشاط به منظور تربیت مطلوب نوجوانان دختر و پسر، مورد تأکید است.

امکان سنجی اجبار در پوشش با حقوق

احمد شکوهی، خداداد حقیقت منش و عبدالله امیدی فر

چکیده: اجبار در نوع پوشش، توسط دولت‌ها به عنوان مسئله‌ای چالش برانگیز، می‌تواند به عنوان موضوعی مهم قابل بررسی باشد. تعارض این اجبار، با حق طبیعی افراد جامعه در انتخاب نوع پوشش خود و همچنین شناخته شدن پوشش به عنوان حق خداوند و عدم ارتباط آن با افراد انسانی، از اسباب توجیه‌ ناپذیر جلوه کردن اجبار در پوشش است، اما با بررسی حق انتخاب پوشش در چهار حوزه حق خداوند، حق مردم، حق موضوعه و حق طبیعی، به نظر می‌رسد که اجبار حجاب توسط حکومت امری معقول است. در حوزه حق خداوند، وجوب شرعی پوشش ملازم با اجباری شدن آن در متن جامعه است؛ چراکه فریضه امر به معروف و نهی از منکر سبب می شود این ملازمه معقول به نظر آید. در حوزه حق مردم، حکومت با تشخیص تضییع حق مردم توسط عدم پوشش می‌تواند به نحو معقولی حکم به اجباری کردن آن کند. در حوزه حق موضوعه، حکومت به عنوان مجری قانون می‌تواند در صورت قانونی شدن اجبار در پوشش آن را در جامعه اجرایی کند و در حوزه حق طبیعی، حکومت این توانایی را دارد که آزادی‌ هایی را که موجب هرج و مرج و بی بند و باری می شود، گرچه از حقوق طبیعی باشد، محدود کند. بنابراین، اجبار در نوع پوشش توسط حکومت امری معقول است.

اهمیّت حقوق خانواده در ادبیات سنّتی فارسی با رویکرد حقوق زوجین

محمدامیر عبیدی‌نیا، محمدحسین خان‌محمدی و محمدامین شمس‌نیا

چکیده: خانواده دیرینه‌ترین و باهویّت‌ترین نهاد اجتماعی است. در ایران و به‌ویژه با ظهور اسلام به این نهاد اجتماعی توجّه ویژه‌ای شده‌است. حقوق خانواده شعبه‌ای از علم حقوق با هدف تنظیم روابط خانوادگی و تعیین حقوق و تکالیف مربوط به خانواده است. از جمله نمودهای حقوق خانواده، حقوق زوجین در قبال همدیگر است. از گذشته‌های دور اندیشة رعایت حقوق زن و مرد از باورداشت‌های مردمان ایران‌زمین بوده است. ادبیات به عنوان زبان گویای مردمان آن روزگاران، این اندیشه‌ها را در قالب نظم و نثر برای آیندگان به میراث گذاشته است. اندیشمندان و سخنوران فارسی‌زبان تحت تأثیر آموزه‌های ایرانی ـ اسلامی بسیاری از مظاهر حقوق خانواده را در آثار خود بازنموده‌اند.  مقالة حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، حقوق خانواده را در ادبیّات فارسی بررسی و این فرضیه را اثبات نمود که سخنوران فارسی‌زبان با توجه به اشراف و احاطه‌ای که بر مبادی حقوق بشری مندرج در فقه و حقوق اسلامی داشته‌اند، در سطحی بسیار گسترده این مبادی و مظاهر آن را در کلام خویش منعکس نموده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سخنوران فارسی‌زبان به حقوق زوجین هم از نظر روحی ـ روانی و اخلاقی و هم از نظر مادی توجه ویژه‌ای داشته‌اند.

خلاء کارآمدی و رضایتمندی زناشویی: پژوهشی کیفی از بررسی چالش‌های بهزیستی زناشویی

محمد باغبان، سید محمود میرزمانی، سید علیرضا افشانی و محمد حسین فلاح

چکیده: بهزیستی زناشویی، مجموعه مهارت‌های زناشویی زوجین است که خلأ آنها بوجود آورنده چالش‌های بهزیستی زناشویی زوجین می باشد. از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش‌های بهزیستی زناشویی و نحوه شکل گیری پدیده‌ کارآمدی و رضایتمندی زناشویی انجام شد. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش نظریه زمینه‌ای انجام گرفت و داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته جمع‌آوری گردید. جامعه‌ هدف پژوهش حاضر شامل تمامی متأهلین شهر شیراز در سال 1397 بود. نمونه‌‌های پژوهش به روش نمونه‌گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شد. برای تحلیل داده‌ها، اطلاعات جمع آوری شده کدبندی و موضوعات اصلی و مقولات هسته آنها شناسایی شد. یافته‌ها حاکی از شناسایی نه مقوله اصلی و دو مقوله هسته با عنوان خلأ مهارت‌های زندگی فردی و زوجی و خلأ رضایت زناشویی بود. نتایج نشان داد که خلأ مهارت‌های زندگی فردی و زوجی و خلأ رضایت زناشویی نشان دهنده کمبودمهارت‌ها، کمبود‌ها، کاستی‌ها، بی‌تفاوتی‌ها، عدم شناخت و عدم وجود همدلی در بین زوجین است که این موضوع خود منجر به نوعی ناکارآمدی و نارضایتی در زندگی زوجین شده و بنیان خانواده، استحکام خود را از دست می‌دهد و در نتیجه پدیده خلأ کارآمدی و رضایتمندی زناشویی را به عنوان یکی از چالش‌های مهم بهزیستی زناشویی به وجود می‌آورد./998/