نگاهی به آداب و رسوم محرم در اقوام و ملل

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، عادات، آداب و رسوم، اندیشه­ ها و وضعیتی که یک گروه در آن قرار دارد، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. ازاین رو، مجالس و محافلی که در سوگ حسینی و برای احیای خاطره عاشورا، در مسجدها، حسینیه ها و منازل در ایام عاشورا یا در روزهای دیگر برگزار می­‌شود، از پر برکت­ترین آثار شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام و زمینه مناسبی برای تبلیغ و موعظه و تقویت آگاهی مردم درباره دین و علایق مذهبی است. به همین سبب، در روایات نیز برگزاری چنین مجالسی تأکید شده است.

بی شک حادثه عاشورا جزو عظیم ترین رخدادهایی بود که در تاریخ بشری موجی عظیم پدید آورد و مسلمان و غیر مسلمان را با ارزش های متعالی و مفهوم حیات هدف دار آشنا ساخت و انگیزه­های مبارزه برای حفظ کرامت انسان و نفی ستم را در انسان­ها ایجاد کرد.

هر اندازه که مسلمانان و انسان ها با درس های نهفته در این حرکت خونین و عمیق، بیشتر آشنا شوند و از آن بهره ببرند، به همان اندازه عزتمندتر و بزرگوارتر می زیند و پایه های حکومت طاغوت را می لرزاند؛ زیرا عاشورا از آزادی، محبت و عدالت حکایت می­ کند؛ پاکی نظر را در مبارزه می آموزد؛ نحوه امتناع از قبول ستم و رد استعمار را نشان می دهد و غیرت، شجاعت، فداکاری و پایداری در برابر مصیبت­ها و ثبات بر طریق حق را تعلیم می دهد.

مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران کتاب محرم در اقوام و ملل نوشته محبوبه پیمانی را به چاپ رسانده است.

ساختار کتاب

کتاب محرم در اقوال و ملل در سه فصل نگارش یافته است:

فصل اول: کلیات و مفاهیم ؛ عاوین زیر این عنوان عبارت است از: واژگان اصلی، واژگان فرعی، و یشینه عزاداری در ماه محرم.

فصل دوم: محرم در اقوام ایرانی؛ در این فصل موارد محرم در بین پارس‌ها، محرم در بین آذری‌ها، محرم در بین کردها، محرم در بین لرها، محرم در بین اعراب، محرم در بین بلوچ‌ها،و محرم در بین ترکمن‌ها بررسی شده است.

فصل سوم: در آخرین فصل این کتاب با عنوان محرم در ملل، موضوعات در قاره آسیا، فیلیپین، محرم در قاره افریقا، محرم در اروپا، محرم در قاره امریکا،و کتابنامه دیده می شود.

ویژگی های اثر

1. پرداختن به عزاداری های ماه محرم؛

2. توجه دادن به عزاداری های مختلف در بین ملل؛

3. بررسی تفصیلی عزاداری های اقوام ایرانی؛

4. بررسی عزاداری های محرم در بین قاره های مختلف.

برشی از کتاب

در صفحه 130 و 131 درباره تاریخچه عزاداری در عراق این مطالب نگاشته شده است:

پس از تشکیل حکومت ملی در عراق در 1921م.، دولت روز عاشورا را تعطیل رسمی اعلام کرد، اما رفته رفته با این مراسم مخالفت کرد تا در عاشورای 1927م. میان عزاداران و عوامل حکومتی در صحن کاظمیه، درگیری پیش آمد و در 1928م.، دولت عزاداری را ممنوع کرد. ملک فیصل اول، به مراسم عزاداری عنایت داشت و به عزاداران برای این مراسم کمک مالی می­کرد و خود در آن شرکت می­جست.

در 1932م. دولت به هیئت­های عزاداری سخت گرفت و در 1935م. در دوره وزارت یاسین هاشمی به شدت از برگزاری مراسم عزا جلوگیری شد. در دهه پنجاه دولت بر سختگیری خود افزود و هیئت­ها را مجبور کرد تا از پلیس اجازه نامه بگیرند. در پایان حکومت سلطنتی در عراق، مراسم عزاداری جنبه سیاسی اش را از دست داد. در پایان دهه 60 م و آغاز دهه 70 م، این مراسم به شکلی چشمگیر رشد کرد و دگرگون شد.

در سال 1968م رادیو عراق مراسم عزاداری را پخش کرد. در آغاز دهه هفتاد در کنار جنبش شیعی، از یک سو و مشکلات سیاسی و اقتصادی از سوی دیگر، مراسم عزاداری به اوج خود رسید و حکومت برای حل مشکلات، 60 هزار ایرانی را از عراق اخراج کرد و با اعمال فشار بر شاعران و مداحان و نوحه گران کوشید مراسم را از بار اجتماعی و سیاسی تهی کند. در 1975م از برپایی مراسم در نجف جلوگیری شد و دو سال بعد مردم دست به تظاهرات زدند و شعار دادند. در پی آن شماری از مردم کشته و زخمی و زندانی و اعدام شدند. سرانجام با آغاز جنگ عراق و ایران درم. برگزاری هرگونه مراسم عزاداری حسینی در عراق ممنوع شد.

البته با روی کار آمدن رژیم بعث عراق، برگزاری این مراسم رفته رفته با محدودیت روبه رو شد تا اینکه در سال 1989م. طی برخوردی نظامی به شدت سرکوب شد، اما با سقوط رژیم بعث در سال 2003، مراسم ویژه عاشورا احیا شد و اکنون مردم با شور و شوق خاصی آن را برگزار می کنند. این ممنوعیت و محدودیت بیست ساله، برای برگزاری این مراسم باعث شد تا مردم با شعف و شور مضاعفی مراسم عاشورا را برگزار کنند.

امروزه مردم شیعه عراق ده روز پیش از آغاز محرم خود را برای مراسم عزاداری آماده می کنند. از ابتدای ماه محرم با نهادن نام شهدای کربلا بر هر یک از روزهای دهه اول محرم، مراسم عزاداری امام حسین علیه السلام در عراق آغاز می شود. مردم عراق روز اول را به سفر امام حسین علیه السلام از مدینه به کربلا اختصاص می دهند. روز دوم و سوم، روز ورود ایشان به کربلا، نصب خیمه ها و گریستن حضرت زینب علیها السلام ، روز چهارم، روز مسلم بن عقیل علیه السلام ، روز پنجم از آنِ پسران مسلم علیه السلام ، روز ششم روز اصحاب امام حسین علیه السلام ، روز هفتم، روز حضرت عباس علیه السلام ، روز هشتم روز حضرت قاسم علیه السلام ، روز نهم از آنِ حضرت علی اکبر علیه السلام ، و عبدالله الرضیع علیه السلام و روز دهم، روز امام حسین علیه السلام خوانده می شود. هر شب و پس از مرثیه خواندن، مردم عزادار کنار هم می ایستند و با در دست گرفتن شمشیر و زدن طبل به صورت دسته های منظم و آهنگین، حیدرحیدرکنان مراسم عزاداری ویژه ای را برگزار می کنند.

انتشارات مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران کتاب «محرم در اقوال و ملل » را در قطع رقعی و 209 صفحه به چاپ رسانده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید این کتاب به انتشارات مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به آدرس: قم، بلوار محمد امین، جنب صدا و سیمای مرکز قم، مرکز پژوهش‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند./826/ن602/ق