آیت الله یزدی؛ فقیه کم نظیر در عرصه فقاهت و سیاست/ الگوی تام عالِم انقلابی

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محمد یزدی چندی پیش به علت کهولت سن و کسالتی که بر ایشان عارض شده بود از سمت خود در شورای نگهبان کناره گیری کرد که این موضوع سبب شد رهبر معظم انقلاب طی حکمی آیت الله سید احمد خاتمی را به عنوان عضو جدید فقهای شورای نگهبان منصوب کنند.

حال به بهانه این موضوع درصدد آن برآمده یم تا در گفت‌وگو با آیت الله عباس کعبی، حقوقدان سابق شورای نگهبان و عضو هیأت رییسه مجلس خبرگان رهبری که عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را نیز در کارنامه خود دارد بخش هایی از شخصیت علمی، فقهی و انقلابی آیت الله یزدی را تبیین کنیم.

به گواهی کارشناسان و صاحب نظران حوزوی، آیت الله یزدی در جایگاه رفیعی از لحاظ فقاهت قرار دارند، اما با این حال همواره متواضع بوده و از ابتدای جوانی تا کنون همواره مطیع امر ولایت بوده و با تمام توان از حریم مرجعیت و حوزه های علمیه صیانت کرده اند.

آیت الله کعبی در این زمینه می گوید: آیت الله یزدی جزء شخصیت های برجسته عالم فقاهت بوده و علاوه بر میدان فقاهت در میدان سیاست نیز جزء فقهای کم نظیر به شمار می روند که در واقع از نفوذ کلمه بالایی در میان حوزویان اعم از مراجع تقلید، اساتید و طلاب جوان برخوردار هستند.

متن کامل این گفت‎وگو در زیر تقدیم خوانندگان محترم می شود.

رسا ـ مستحضرید که آیت الله یزدی پس از سالیان طولانی در اثر کهولت سن و کسالتی که دارند از عضویت فقهای شورای نگهبان کناره گیری کردند؛ به همین بهانه از شما می خواهیم درباره شخصیت علمی و فقهی و ویژگی های ایشان توضیح دهید.

امام موسی بن جعفر(ع) در حدیثی می فرمایند «لِأَنَّ الْمُؤْمِنِينَ الْفُقَهَاءَ حُصُونُ الْإِسْلَامِ كَحِصْنِ سُورِ الْمَدِينَةِ لَهَا»؛ ایشان فقها را به مثابه دژهای مستحکم یک شهر تشبیه می کنند و می فرمایند فقها دژ مستحکم اسلام هستند، یعنی همانگونه که هر شهری یک برج و بارویی دارد که از آن محافظت می کند، اسلام نیز دژهای مستحکمی به نام فقها دارد.

آیت الله یزدی؛ دژ مستحکم اسلام و مکتب اهل بیت

بنده نسبت به شخصیت آیت الله یزدی این حدیث به ذهنم می آید، یعنی شخصیت ایشان دژ مستحکم اسلام و مکتب اهل بیت(ع) و نظام اسلامی است؛ با توجه به این که خصوصیت دژ اولاً استحکام آن است باید گفت آیت الله یزدی نیز شخصیت مستحکم و نفوذ ناپذیری دارند.

این بسیار مهم است که فقها مراقب خود، خانواده، حاشیه ها و اطرافیانشان باشند تا از این روزنه ها دشمن نفوذی نداشته باشد؛ آیت الله یزدی شخصیتی نفوذ ناپذیر است که هم در جبهه جهاد اکبر یعنی مبارزه با هوای نفس، دنیا طلبی و شیطان موفق بوده و هم در جبهه جهاد اصغر یعنی مبارزه با طاغوت در دروان رژیم ستمشاهی و مبارزه با استکبار و صهیونیسم بین الملل موفق بوده اند و هم در میدان جهاد کبیر یعنی صیانت از اسلام و مکتب اهل بیت(ع) و نظام اسلامی و مبارزه با بدعت ها، انحرافات و کژی ها توفیقات بسیاری داشته اند؛ به بیان دیگر ایشان در میدان جهاد اصغر، اکبر و کبیر یک مجاهد فی سبیل الله بوده اند.

ویژگی دیگری که می توان برای آیت الله یزدی برشمرد، مرزبانی و حراست از اعتقادات و اندیشه های ناب اسلامی است؛ اگر بخواهیم نگاه اجمالی به شخصیت علمی و فقهی ایشان داشته باشیم باید گفت ایشان ضمن اینکه فلسفه و تفسیر را در نزد فقهایی همچون علامه طباطبایی(ره) و فقه را در نزد علمای بزرگی همچون آیت الله بروجردی و امام خمینی(ره) آموخته اند، در واقع نسبت به تألیفاتشان هم در بعد تحکیم اعتقادات و هم در بعد تاریخی همچون صیانت از نهضت امام حسین(ع) کتاب نوشته اند.

به عنوان مثال کتاب «حسین بن علی را بهتر بشناسیم» در قبل از انقلاب جزء کتاب های منحصر به فردی بود که نهضت سیدالشهدا(ع) را با مسائل زمانه تطبیق می داد که آیت الله یزدی به همین خاطر بازداشت و تبعید شده و چاپ کتابشان نیز ممنوع شد.

ایشان به شبهات موجود در آن دوران که یکی از آنها را فردی به نام «مردوخ» مطرح کرده بود، پاسخ می داد و امام خمینی(ره) نیز این مسأله را همواره مورد تحسین قرار می دادند؛ ایشان از اعتقادات ناب اسلامی در برابر شبهه پراکنی ها دفاع می کرد و از سوی امام راحل نیز همواره مورد تحسین قرار می گرفت؛ امام خمینی(ره) آیت الله یزدی را دارای هوش سرشار می دانستند.

حلقه علمی که آیت الله یزدی با آنها مباحثه می کرد، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله محمدی گیلانی، آیت الله مظاهری و چند نفر از آقایان در این سطح بودند؛ بنده از آیت الله مصباح شنیده بودم که می گفت «ما چند نفر - که نام بردم- کتاب قضاء مرحوم ملا علی کنی را با همدیگر بحث می کردیم».

کتاب «قضاء» مرحوم ملا علی کنی بهترین کتاب قضاء در اسلام است که بعداً آیت الله یزدی با همین دستمایه فقهی در مسند ریاست قوه قضاییه قرار گرفتند؛ ایشان کتاب «فقه القرآن» را در چهار جلد در دوران تبعید در بندر لنگه نوشتند؛ کتاب های «فقه القرآن» و آیات الاحکام کتاب های کمی بودند در آن زمان و ایشان نگاه جامعی به قرآن کریم در بعد روایات فقهی داشتند و بعداً توفیق پیدا کردند تا با زبان خیلی ساده و روان قرآن را ترجمه کنند که سازمان اوقاف ترجمه ایشان را منتشر کرد.

رسا ـ در مورد اهتمام آیت الله یزدی نسبت به مسائل فقهی جدید چه مطالبی به یاد دارید؟

آیت الله یزدی نسبت به مسائل فقهی جدید بسیار حساس هستند و معمولاً در این زمینه مقاله می نویسند؛ از باب مثال می توان به مقاله «مصرف سهم الامام» که در مجله فقه اهل بیت(ع) چاپ شد و بازتاب وسیعی پیدا کرد و بعداً ایشان آن مقاله را در خطبه های نماز جمعه بیان داشت، اشاره کرد.

آیت الله یزدی یک فقیه دارای مبنای اصولی بوده و اهل تألیف با تألیفات گسترده در مباحث فقهی و تفسیری و مقالات فقهی گسترده هستند

درس فقه ایشان علاوه بر ویژگی های فقه سنتی و اصل جواهری و مثلاً تبیین مسائل عروة الوثقی و اقوال و فقها در آن تقریباً ناظر به مسائل روز به ویژه در رابطه با مسائل قضایی هم هست؛ در واقع ایشان یک فقیه دارای مبنای اصولی بوده و اهل تألیف با تألیفات گسترده در مباحث فقهی و تفسیری و مقالات فقهی گسترده هستند؛ همچنین از لحاظ علمی جزء فقهای برجسته حوزه علمیه هستند که حضرت امام خمینی(ره) اجتهاد ایشان را تصدیق کرده اند.

رسا ـ یکی از مباحث مغفول درباره آیت الله یزدی، مکتب و اندیشه های فقهی و نوع نگاه ایشان به فقه است، در این باره بیشتر توضیح بفرمایید؟

اعتقاد به حاکمیت دین، لزوم اقامه و اجرای دین و فقه در صحنه، اعتقاد به نقش رهبری الهی - اعم از رهبری بالاصاله و رهبری بالنیابه - در اقامه دین، اعتقاد به حکومت اسلامی و دولت اسلامی، توجه به عنصر مصالح عمومی و پرهیز از مفاسد عمومی در تشخیص های فقیه و توجه به مقتضیات زمان و مکان در اجتهاد، توجه به موضوع شناسی، توجه به کارآمدی فقه در تحقق اهداف دین و تأکید بر امر به معروف و نهی از منکر در کنار وفاداری و ولایتمداری از جمله خصوصیاتی است که می توان برای مکتب فقهی آیت الله یزدی برشمرد.

بنده این مکتب فقهی را در عمل ایشان و جلسات شورای نگهبان کاملاً احساس کرده ام؛ بنده تفاوت نگاه فقهی ایشان را با نگاه مشهور فقها در مسائل مختلف با رویکرد حاکمیت و اقامه دین و نقش ولی فقیه و احکام حکومت شاهد بودم.

دیدگاه فقهی آیت الله یزدی؛ احیاگر فقه امام خمینی و هم افق با فقه رهبر معظم انقلاب

اگر میراث فقهی آیت الله یزدی اعم از کتاب های فقهی، مقالات و اظهار نظراتشان در شورای نگهبان جمع شود خواهیم دید که برخوردار از منظومه منسجمی است درواقع نگاه ایشان نسبت به مسائل مختلف نگاه نظام مندی است؛ دیدگاه ایشان در حقیقت همان فقه امام خمینی(ره) را احیا می کند و همچنین نگاه شان هم افق با فقه ولی فقیه حضرت آیت الله امام خامنه ای است.

آیت الله یزدی یک سرمایه بزرگ هستند؛ ایشان جزء شخصیت های برجسته عالم فقاهت بوده و علاوه بر میدان فقاهت در میدان سیاست نیز جزء فقهای کم نظیر به شمار می روند که در واقع از نفوذ کلمه بالایی در میان حوزویان اعم از مراجع تقلید، اساتید و طلاب جوان برخوردار هستند.

ایشان به خوبی بعد از بزرگانی نظیر مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی و مرحوم آیت الله مشکینی در کسوت دبیری جامعه مدرسین سبب انسجام بخشی و نشاط و به‌روز بودن این نهاد شده و در موضع دبیر جامعه مدرسین مواضع بسیار روشن، محکم و قاطعی در دفاع از اسلام، مکتب اهل بیت(ع)، نظام اسلامی، صیانت از حریم مرجعیت و حوزه های علمیه داشته اند.

آیت الله یزدی مواضع قاطع خود را در مورد مباحث گوناگون حسب وظیفه شرعی خود بدون ملاحظه کسی و صرفاً برای رضای خداوند متعال اعلام می کرد و جداً مصداق آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ»، هستند.

رسا ـ با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در زمینه انقلابی گری و تقویت روحیه انقلابی حوزه و روحانیت، در مورد شخصیت انقلابی آیت الله یزدی و اقداماتی که در این راستا برای تقویت روحیه انقلابی گری بین فضلای حوزه داشته اند توضیح دهید.

آیت الله یزدی در کنار اجتهاد و فقاهت یک سخنران مبارز و شجاع در دوران طاغوت به شمار می رفت و کمتر کسی مثل ایشان آن شجاعت و صراحت را در بیان داشت

آیت الله یزدی در کنار اجتهاد و فقاهت یک سخنران مبارز و شجاع در دوران طاغوت به شمار می رفت و کمتر کسی مثل ایشان آن شجاعت و صراحت را در بیان داشت؛ ایشان معتمد امام راحل بودند به گونه ای که وقتی امام(ره) از تبعید به قم برگشتند، خانه آیت الله یزدی را برای سکونت انتخاب کردند؛ این موضوع میزان انس این دو بزرگوار را به یکدیگر نشان می دهد.

آیت الله یزدی از پیشگامان نهضت امام راحل بودند و در همه مناصب شان اعم از مجلس شورای اسلامی، ریاست مجلس خبرگان رهبری، شورای نگهبان، ریاست قوه قضاییه و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خودشان را وقف اسلام، مکتب اهل بیت(ع)، تحکیم پایه های نظام اسلامی و اقامه دین کردند.

ایشان شخصیتی متواضع و بی ادعا هستند و خودشان را به عنوان یک طلبه حوزه علمیه قم کوچک کرده و می کنند و هیچگاه مدعی مقامات نبوده اند؛ همچنین در مقابل کفار، مقتدر و با صلابت و بدون ملاحظه بوده و هستند؛ ایشان در راستای مجاهدت فی سبیل الله از هیچ گونه تلاشی فروگذار نکرده اند و امام خمینی(ره) نیز همواره به شورای نگهبان توصیه می کردند که ملاحظه هیچ کس را به جز خداوند متعال نداشته باشند.

آیت الله یزدی در مشی خودشان ملاحظه هیچکس را به جز خداوند و حکم ولی فقیه نداشتند؛ ایشان احترام بسیاری برای حکم ولی فقیه قائل بودند و به همان اندازه که مطیع امام خمینی(ره) بودند، بدون یک ذره کاستی مطیع امام خامنه ای هستند و خط قرمز ایشان اسلام، اهل بیت(ع)، ولایت فقیه، قانون اساسی، مرجعیت و صیانت از حوزه های علمیه است و همانطور که عرض کردم خودشان را وقف اسلام و مکتب اهل بیت(ع) کرده و از سرمایه های کم نظیر روحانیت و حوزه های علمیه به شمار می روند و می توان ایشان را مصداق بارز روایت شریف «العلما ورثة الانبیاء» دانست.

آیت الله یزدی یک الگو برای ما محسوب می شوند، زیرا در بعد عزم، اراده، جدیت در تحصیل، همت، نظم و انضباط، تقوا، انقلابی گری، شادابی و نشاط بسیار قوی هستند و طلاب جوان و اساتید جوان حوزه باید از سبک زندگی علمی، طلبگی، جهادی، انقلابی و اخلاقی ایشان الگو و سرمشق بگیرند.

رسا ـ یکی از مباحثی که در جامعه به آن کمتر توجه می شود این است که آیت الله یزدی علیرغم این که شرایط مرجعیت را داشتند از ورود به این عرصه ابا کرده و در جایگاه صیانت از حریم مرجعیت شیعه ایستادند؛ درباره این موضوع نیز اگر نکاتی مد نظرتان هست بفرمایید.

آیت الله یزدی شخصیت بی ادعایی بودند و بنده یادم هست که در جلسات جامعه مدرسین درباره لزوم تقویت و صیانت از مرجعیت و مقابله با کسانی که در تراز مرجعیت و اجتهاد حوزوی هم نیستند، اما مدعی مرجعیت هستند، مباحثی مطرح شد؛ نتیجه آن مباحث تشکیل کمیسیون صیانت از حریم مرجعیت در جامعه مدرسین شد که وظیفه و رسالتش تقویت مراجع تقلید، صیانت از حوزه های علمیه و بحث در مورد کسانی است که در مظان مرجعیت هستند تا کسانی که فاقد صلاحیت باشند مشخص شده و درمورد آنها اعلام صورت بگیرد.

آیت الله یزدی از بدو تشکیل کمیسیون صیانت از مرجعیت مسؤولیت این کمیسیون را بر عهده دارند و در این راستا اقدامات بسیار ارزنده ای انجام داده اند؛ ایشان معتقدند درباره افراد باید ضوابط علمی، اخلاقی و شؤون اجتهاد مورد بحث قرار بگیرد تا  اگر به این جمع بندی رسیدیم که کسی صلاحیت مرجعیت را دارا است اعلام شده و نیز اگر کسی صلاحیت این جایگاه را دارا نباشد اعلام شود تا مؤمنان به اشتباه نیافتند؛ مشاهده کرده ایم که ایشان نیز بدون هیچ تعارفی مصوبات این کمیسیون را اعلام کرده و در این زمینه ملاحظه ای هم نداشته اند و تنها به وظیفه شرعی خود عمل داشته و دارند.

ایشان همچنین در مقابل فتنه ها نیز محکم ایستاده اند و واقعا یک فقیه بصیر انقلابی و مبارز در مقابل طاغوت در دوران شاهنشاهی، در مقابل فتنه، انحراف و بدعت گذاران و آمریکا و استکبار در حال حاضر بوده و هستند./841/