درباره کتابی که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، رهبر معظم انقلاب صبح جمعه در سخنانی تلویزیونی به‌مناسبت سالروز قیام 19 دی 1356 مردم قم،  در سخنانی با اشاره به تلاش دست‌های خائن و تحلیلگران مغرض برای تغییر مضمون و محتوای حوادث بزرگ ملت‌ها در جهت منافع قدرت‌های بزرگ گفتند: با گسترش وسایل ارتباط جمعی، امکان تغییر مضمون اینگونه حوادث بیشتر شده است.

ایشان تحریف واقعیت رویدادهای مهم کشورها و جهان، آن هم با زبان و قلم اشخاص و نویسندگان معروف را از کارهای مهم دستگاه‌های جاسوسی و امنیتی برشمردند و با اشاره به کتابی که در زمینه اینگونه فعالیت‌های سازمان سیا منتشر شده است، افزودند:  من اخیراً یک کتابی را مطالعه کردم که یک آمریکایی این کتاب را نوشته؛ در واقع جمع کرده این کتاب را، چون افراد گوناگونی در نگارش این کتاب دست دارند. این کتاب درباره‌ تسلط سازمان جاسوسی سیا بر مطبوعات و مجلات عمده‌ دنیا است؛ اصلاً این کتاب درباره‌ این است. شرح می‌دهد که چگونه سازمان سیا در مقالات، در تحلیل‌ها، در نوشته‌ها و در گفته‌های نویسندگان معروف و بعضاً مجلات معتبر دخالت کردند و تفسیر خودشان را به جای تفسیر واقعی به افکار عمومی القا کردند و آن‌ها را کنترل کردند؛ نه فقط در مطبوعات آمریکا بلکه در سایر کشورها، در اروپا؛ یک مجله‌ معروف فرانسوی را اسم می‌آورد و می‌گوید در آنجا این کار‌ها را کردند، این جور گفتند، این جور نوشتند؛ یعنی این کار الان در دنیا رایج است و وجود دارد. در واقع سازمان سیا با این کار تحلیل انحرافی خود و تفسیر غلط خود از مسائل و حوادث را به افکار عمومی منتقل می‌کند و افکار عمومی را گمراه می‌کند و این خطری است که همیشه وجود دارد. 

اما کتابی که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند چه کتابی است؟ «خبرچین‌ها: سیا چگونه نویسندگان مشهور را فریب می‌داد» کتابی از جوئل ویتنی است که  در ایران توسط فریناز طالبی به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات کتاب کوچه منتشر شده است.

جوئل یتنی، بنیان‌گذار و دبیر مجله گرنیکا، کتابی مهم درباره بخشی کوچک اما کلیدی از سابقه این راهزنی فرهنگی را منتشر کرده است؛ داستان این‌که چگونه پاریس ریویو و دیگر مجله‌ها از دهه 1950 به بعد توسط سیا حمایت مالی و پشتیبانی می‌شدند و بدل به نیرویی مرکزی شدند، تا به نویسندگان برجسته آن دوران فشار بیاورند، که برای مخاطبانی گرسنه اما از همه‌جا بی‌خبر، پروپاگاندا تولید کنند.

ویتنی در اثرش توضیح می‌دهد که «کنگره آزادی فرهنگی» آمریکا تحت حمایت مالی سیا، در کنار حمایت نشریاتی در بریتانیا، هند، آلمان، فرانسه، و....، به پاریس ریویو کمک کردند، تا نقشی کوچک در رهبری فرهنگی جنگ سرد علیه شوروی‌ها بازی کند.  تنها عده کمی از چهره‌های فرهنگی که با سیا همکاری کردند، بابت اقداماتشان بازخواست شدند. آثار این نویسندگان، درست مثل روزنامه‌نگارانی که امروز به جریان خبررسانی کاخ سفید متصل هستند، به مشروعیت‌بخشی سیاست‌های متوهمانه آمریکا کمک کرد؛ سیاست‌هایی که پیامدی مستقیم و ویرانگر بر زندگی میلیون‌ها انسان داشتند. 

در چنین فضایی کتاب «خبرچین‌ها» به دنبال رد نویسندگان ناشناس و تحسین شده در صفحات آرشیو‌ شده جنگ سرد فرهنگی و ادبی است. این دوره، مطمئناً بسیار سردرگم کننده برای نویسندگان بود؛ دورانی که مجله‌ها به طریق بسیار نامحسوس، بیشتر اوقات با تغییر سوژه به نتایج فرهنگی غربی و آمریکایی، با شرورانه‌ترین کارهای سازمان سیا مشارکت می‌کردند و البته گاهی هم نیز یا عذرخواهی می‌کردند یا پاسخی آشکار و کامل از این عملیات عرضه می‌دادند.

حقیقت عجیب این روایت همکاری هم‌پیمانان است که حتی شاهد فعالیت همکاران سازمان سیا در رسانه‌ها و تحریک نیروهای خارجی برای انجام جنایت‌های جنگی به منظور ثبت‌شان و استفاده از آن‌ها به عنوان ابزار پروپاگاند (تبلیغات سیاسی) است. آنچه که به نظر می‌رسد در این میان حقیقت سربازان و جان‌های بی‌گناهی است که زمانی به عنوان زندانیان سیاسی شوروی و در برابر ستمگری کمونیستی قهرمان تلقی می‌شدند اما اکنون در جنگ رسانه‌ای مبهم میان ابر قدرت‌ها به عنوان طعمه‌هایی در برابر تانک‌ها و اسلحه‌ها پیچ و تاب می‌خورند. خبرگزاری تسنیم با پریناز طالبی مترجم اثر گفت‌وگویی داشته که به این قرار است: 

درباره محتوای کتاب «خبرچین‌ها» و ایده اصلی نویسنده از نگارش آن توضیح دهید.

ایده اصلی کتاب «خبرچین‌ها» جنگ سرد فرهنگی است که در دهه‌های 50 و 60میلادی توسط سازمان اطلاعاتی آمریکا برای مبارزه با نفوذ شوروی و کمونیسم و افزایش نفوذ سیاسی آمریکا ایجاد شد. در این مقابله فرهنگی، نهادی به نام کنگره آزادی فرهنگی نقش کلیدی داشت و سال‌ها بعد مشخص شد سازمان سیا در تأسیس  این نهاد مشارکت داشته و بودجه آن را تأمین می‌کرده است. این نهاد در واقع بازوی فرهنگی سازمان سیا برای جذب نویسندگان، روشنفکران و چهرههای شاخص ادبیو فرهنگی برای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی ایالات متحده در دوران جنگ سرد در جهان بوده است. تأسیس نشریه‌ها و مجله‌ها، چاپ مقاله‌ها و یادداشت‌های سفارشی، سانسور هدفمند آثار، برگزاری همایش‌ها و گردهمایی‌های فرهنگی و حمایت از آثار ضدکمونیسم از جمله اقدامات این نهاد بوده است که در کشورهای هدف از اروپا گرفته تا آمریکای لاتین و حتی خاورمیانه و... انجام می‌شد.

محتوای کتاب تا چه اندازه مستند و قابل اتکاست؟به عبارت بهتر ویتنی از چه مدارکی برای اثبات ادعاهای خودش بهره برده است؟

نویسنده کتاب، جوئل ویتنی که نوشته‌ها و مقاله‌های او در مجموعه‌ای از روزنامه‌ها و مجله‌های معتبر آمریکا به چاپ رسیده است، از اسناد و مدارک دست اولی برای این کتاب استفاده کرده است که نامه‌های تبادل شده میان سردبیران مجله پاریس ریویو از آن جمله است. کتاب بر اساس تحقیق و مطالعه‌ای جامع و با استفاده از منابع متعددی نوشته شده است که تا حد زیادی به ما این اطمینان را می‌دهد که با کتابی مستند روبرو هستیم.

درباره نقش سیا در جنگ سرد فرهنگی که موضوع اصلی این کتاب است و رهبر انقلاب نیز به آن اشاره داشتند، بیشتر توضیح دهید.

همانطور که اشاره شد سازمان اطلاعاتی آمریکا یا سیا نقشی کلیدی در پیشبرد این پروپاگاندای فرهنگی داشته است. سیا کاملاً مخفیانه و از طریق ابزارهای فرهنگی خود شامل کنگره آزادی فرهنگی و مطبوعات و نویسندگان زیرمجموعه آن، ارزش‌ها و باورهای فرهنگی آمریکا را ترویج میکرد تا بتواند اذهان جوامع هدف را تحت تأثیر قرار دهد و از نفوذ کمونیسم در این جوامع بکاهد. ارائه اطلاعات نادرست، تحریف وقایع و سانسور از جمله اقداماتی بود که توسط نویسندگان و مطبوعات زیرمجموعه این سازمان انجام می‌شد. سیا البته از نفوذ در دانشگاهها و جذب دانشجویان و تهدید و ارعاب نویسندگان هم برای این اهداف استفاده کرده است.  سازمان سیا از سوی دیگر از نویسندگان ضدکمونیسم و مخالف شوروی به شدت حمایت میکرد. روایت انتقال و چاپ و انتشار کتاب دکتر ژیواگو اثر بوریس پاسترناک که انتشار آن در شوروی ممنوع بود، از جمله بخش‌های جالب این کتاب است. روش دیگر این سازمان سرکوب منتقدان سیاستهای آمریکا و جلوگیری از انتشار آثار آنها بود.

کدام وجه و جنبه این کتاب می‌تواند برای مخاطب ایرانی جالب و حائز اهمیت باشد؟ 

کتاب «خبرچین‌ها» نه تنها برای مخاطب ایرانی که برای تمام افرادی که به دنبال واقعیت‌های تاریخی و سیاسی هستند اثری جذاب خواهد بود. این کتاب آمیزهای از ادبیات، تاریخ، سیاست و ژورنالیسم است که با تکیه بر مستندات بخشی مهم اما پنهان از جنگ روانی و فرهنگی آمریکا علیه کمونیسم و کشورها و نظامهای مخالف خود را روایت می‌کند. امروزه آنچه که قدرت نرم نامیده می‌شود و استفاده از ابزارهای فرهنگی و هنری برای پیشبرد سیاست‌ها و ترویج ارزشها و اعمال نفوذ است بسیار بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه این کتاب هم می‌تواند در همین راستا درک و فهم بیشتری از سیاست‌ها و اقدامات قدرت‌های جهان برای سلطه بر کشورهای هدف ایجاد کند.

همانطور که نویسنده کتاب ویتنی خود اشاره می‌کند خواندن این کتاب مانند نگاه از سوراخ کلید به اتاقی است که دستگاه عظیم جنگ سرد فرهنگی در آن مشغول فعالیت بوده است. جنگ سرد پایان یافته است اما جنگ قدرتها برای نفوذ میان ملتها با شدت بیشتری در جریان است و فرهنگ و ادبیات و هنر به ابزارهایی مناسب و فریبنده برای نیل به این هدف تبدیل شده‌اند. این کتاب هم می‌تواند دیدگاهی وسیع و دقیق درباره پیشینه این نوع اقدامات و چگونگی کارکرد آنها به مخاطبان ارائه کند و آنها را به درکی بهتر و عمیق‌تر از آنچه که امروزه در جهان پیرامون آنها جریان است برساند.

«خبرچین‌ها: سیا چگونه نویسندگان مشهور را فریب می‌داد» نوشته جوئل ویتنی با ترجحمه فریناز طالبی در نشر کتاب کوچه به قیمت 55  هزار تومان منتشر شده است./826/