روایتی از سنت عزاداری در هند و ارادت "هندوها" به سالار شهیدان

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری رسا، ادیان در هند چنان پیوند عمیقی با یکدیگر دارند که آیین های مرسوم آن با هم ترکیب می شوند و بزرگان یکدیگر را تقدیس می کند. یکی از مهم ترین آیین هایی که در هند پیوند اسلام و هندوییسم به شمار می آید، مراسم دهه نخست ماه محرم است، توسط مسلمانان و غیرمسلمانان برگزار می شود، آزادگی امام حسین (ع)، آیین های آزادی خواه جهان را کنار یکدیگر جمع می کند.

آنچه در مراسم ماه محرم در هندوستان جلب توجه می کند، مشارکت دیدنی و برجسته هندوها در این مراسم است، در شهرها و روستاهای سراسر کشور هند، هندوها با حمایت یا شرکت در مراسم نوحه خوانی و تعزیه، در عزاداری شهادت امام حسین (ع) به مسلمانان می پیوندند. در هند، غیرمسلمانان مانند هندوها، سیک‌ها، جین‌ها و مسیحیان مراسم محرم را با ارادت فراوان برگزار می کنند. در لکنو، الله آباد، کان‌پور، حیدرآباد، کلکته، بمبئی (مومبی)، چنای، ایندور، ناگ‌پور، جی‌پور، بوپال و دیگر شهرهای بزرگ هند نیز آیین های مختلفی برگزار می شود.

                                                    داخل «کیشنو خلیفه‌کا امام‌بارگاه» لکنو
 
در بنارس (واراناسی)، مقدس‌ترین شهر هندوئیسم در هند و شهر معابد بزرگ ودایی، سنت‌های متفاوتی برای بزرگداشت محرم وجود دارد که برخی از خانواده های بزرگ و مشهور هندو در دسته های عزاداری که در شهر به راه می افتد، حضور دارند. یکی از معابد شیوایی در بنارس دارای هنرمندانه‌ترین تعزیه‌ها و ماکت ذوالجناح، اسب امام حسین (ع) است که در آیینی سنتی که صدها سال رایج بوده به اسب شیر داده می شود، در بسیاری از شهرهای اوترپرادش و مادیاپرادش، نیز این مراسم برگزار می شود.

                     نشان تعزیه، در روز دهم محرم که همه جمع می شوند تا به خاک سپرده شوند

تعزیه، نشان عزا در خانه و حسینیه

تعزیه در هند به معنای دیگری با آنچه ما در ایران می شناسیم، به کار برده می‌شود و آن به معنای ساخت نمونه‌ای از بارگاه حرم مطهر امام حسین (ع) و استفاده از آن به عنوان نماد عزاداری محرم است. در این آیین نمادین دسته‌های عزاداری در طول مراسم، نمونه‌ای از ضریح یا تابوت حسین‌بن علی(ع) را بر دوش کشیده و در پایان روز عاشورا و یا اربعین آن را به خاک می‌سپارند. در هند، تعزیه را می‌توان هر روز بین نخستین روز محرم و روز نهم به خانه آورد و در دهمین روز محرم یعنی عاشورا به خاک سپرد.

از تعزیه به خوبی مراقبت می‌شود و آن را در داخل محلی به نام عزاخانه که فضایی موقتی برای محرم است قرار می‌دهند. عزاخانه معمولاً با گُل و پارچه‌های سیاه و سبز تزئین شده و مردم در آن به سینه‌زنی می‌پردازند. در مورد نقش تعزیه در عزاخانه می‌توان گفت که تعزیه به عزاخانه رسمیت بخشیده و ورود تعزیه به آن نشانه شروع عزاداری استریال همه عناصر دیگر عزاخانه ساختارهای دائمی دارند که با تعمیرات و تغییرات گاه به گاه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فرمانروایان هندوی شهر ویجی‌نگر در ایالت دکن (جنوب هند) در طول قرون ۱۶ و ۱۷ حسینیه‌های شگفت انگیزی ساختند که در هندی به آن امام‌بارگاه (بارگاه امام) می‌گویند، آن‌ها حتی در ۱۰ روز اول ماه محرم لباس مشکی عزا به تن داشتند، دسته های عزاداری محرم در قرن ۱۸ و ۱۹ توسط هندوها در راجستان، گجرات و ماهاراشترا به راه افتاد که با نشان های تعزیه‌، روی ارابه‌های مقدس هندو، حرکت می کردند.

                                       عزاداری محرم در دربار شاه ماراتا، مدیا پرادش

پادشاهان حاکم ماراتا مانند اسکیندیاهای گوالیور، هولکارهای ایندور، گیکوادهای بارودا و در پونا تا به امروز مراسم محرم را با ارادت فراوان انجام می‌دهند. آنها در دوران حکومت سلسله خود، با برگزاری مراسم محرم سعی در ایجاد تفاهم بین ادیان بین مسلمانان و هندوها داشتند. مشهورترین آنها راجه‌ی گوالیور، ایالتی در مرکز هند بود، راجه هر سال در روز عاشورا با پای برهنه همراه با موکب می رفت و ماکتی از مزار امام حسین (ع) را در دست داشت.

در میان هندوهای لکنو، پایتخت سابق نواب‌های شیعه اوده (حاکمان محلی لکنو، شیعیان ایرانی از نیشابور)، مراسم محرم بسیار مورد احترام هندوها است. در لکنو، بسیاری از هندوها در راهپیمایی های عزاداری مسلمانان شیعه شرکت می کنند، بسیاری از هندوها در این روز با مسلمانان، برای همراهی با تشنگی و گرسنگی خانواده امام حسین (ع)، روزه می گیرند، در حالی که برخی دیگر شربت یا آبمیوه های شیرین و شیر سرد، میان شرکت کنندگان در راهپیمایی های محرم توزیع می کنند.

                                    آگ کا ماتم، راه رفتن روی ذغال افروخته، عزای آتش

برخی از هندوها در لکنو بر روی فرشی از ذغال‌های افروخته با نوای یا حسین (ع) راه می روند که «آگ کا ماتم» به معنی عزای آتش، شیوه ای منحصر به فرد برای عزاداری در ماه محرم، در این شهر است. محرم، نمونه ای بی نظیر از وحدت هندو و مسلمانان در این شهر تاریخی است. چندین انجمن مذهبی در لکنو وجود دارد که توسط هندوها اداره می‌شود و در طول ماه محرم، دسته‌های عزاداری را بیرون می‌آورند و «مجلس» (روضه) ترتیب می‌دهند.

لکنو، چندین تکیه و حسینیه هندو دارد، یکی از آنها «کیشنو خلیفه‌کا امام‌بارگاه» در منطقه بشیراتگنج در منطقه قدیمی شهر است. این تکیه که در سال ۱۸۸۰ تأسیس شد، به خاطر عزاداری روحانیان هندو که محرم را درست مثل مسلمانان برگزار می کنند، مشهور است. تعداد زیادی از هندوها، از جمله فرزندانشان، در اینجا عزای آتش را اجرا می کنند. «انجمن هندی عباسیه» و «انجمن های سکینه» دیگر سازمان‌هایی هستند که هندوها همه آداب عزاداری مرتبط با محرم را به صورت گسترده در آن برگزار می‌کنند.

آگ کا ماتم، عزای آتش، در لکنو

جامعه قبیله ای غیر مسلمان لامبادی در آندرا پرادش دارای سبک خاص خود از نوحه های محرم به زبان تلوگو است. در میان برخی از کاست های هندو در راجستان، روایت کربلا، با نمایشنامه‌هایی اجرا می‌شود و پس از آن زنان روستا در دسته‌ای بیرون می‌آیند و گریه می‌کنند و یزید را به خاطر ظلم او لعن می‌کنند، در بخش‌های وسیعی از شمال هند، هندوها بر این باورند که اگر زنان نازا زیر پرچم عزای حسینی در حال حرکت، بچرخند، صاحب فرزندی خواهند شد.

برهمنان حسینی، هندوهایی که در کربلا حاضر بودند

در ایالت پنجاب، مورد عجیبی در بزرگداشت امام حسین (ع) وجود دارد، گروه کوچکی از برهمن‌های حسینی که بیشتر در ایالت پنجاب در هند ساکت هستند و به نام دات‌ها نیز شناخته می‌شوند.

برهمن‌های حسینی برخلاف دیگر طوایف برهمن، سنت رزمی دیرینه‌ای داشته‌اند که به واقعه کربلا برمی‌گردد. آن‌ها معتقدند یکی از اجدادشان به نام رحب از پنجاب تا عربستان را طی کرده و در آنجا با امام حسین (ع) ارتباط برقرار کرده است. رحب در کربلا در لشکر امام حسین (ع) با یزید جنگید و پسرانش نیز به او پیوستند و بیشتر آنان کشته شدند. امام حسین (ع) با مشاهده محبت رحب به او لقب سلطان داد و گفت به هند برگردد. این گروه از برهمنان به دلیل پیوند نزدیک جدشان رحب و امام حسین (ع) است که نام خود را برهمنان حسینی نهادند.

            برهمنان حسینی، با نشان دادن شمشیر خود را آماده نبرد و یاری امام (ع) نشان می دهند

پس از آنکه رحب و فرزندانش از نبرد کربلا جان سالم به در بردند، به هند رسیدند، در غرب پنجاب ساکن شدند و به تدریج جامعه ای در اطراف آنها شکل گرفت. این فرقه، برهمن‌های حسینی، ترکیبی از آداب اسلامی و هندو را انجام می‌دادند، به همین دلیل معمولاً به عنوان «نیمه هندو، نیمی مسلمان» شناخته می‌شدند.

برهمن های حسینی معتقدند که ایزد کریشنا، واقعه مرگ امام را در کربلا در بهگود گیتا پیشگویی کرده بود. به گفته آن‌ها، کالکی پورانا، هجدهمین پورانا، و همچنین آتهروا ودا، چهارمین ودا، از امام حسین (ع) به عنوان تجسم الهی یا آواتار ویشنو یاد می کند که در دوران کالا یوگا (عصر سیاهی)، یعنی زمانه کنونی که ۳ هزار تا ۴ هزار و ۵۰۰ سال طول می کشد، خود را نشان داده است. آن‌ها حضرت علی (ع)، پدر امام حسین (ع) و داماد و پسرعموی پیامبر اکرم (ص) را مورد احترام خاص قرار می دهند و از او با عنوان افتخاری ام مورتی یاد می کنند.

طایفه برهمنی دیگری به نام مهیال (Mohyal Brahmin) در کشمیر نیز هستند که با ارادت و شور فراوان در مراسم محرم شرکت می کنند. آن‌ها معتقدند که اجدادشان با امام حسین (ع) در کربلا جنگیدند و بعداً با جنگ با امویان انتقام قتل امام حسین را گرفتند، آنها معتقدند که در طول قرن ها از طریق افغانستان به هند سفر کرده اند و در اصل از اقوام باستانی قندهار هستند.

                                                                   عاشورخانه حیدرآباد

از امام بارگاه در شمال تا عاشورخانه در جنوب

تکیه های هندی که امام بارگاه (بارگاه امام) خوانده می شوند، بیشتر در میان مسلمانان شیعه، محبوبیت دارد. بر خلاف مسجد، الگوی مشخصی برای حسینیه ها وجود ندارد، سبک، معماری ظاهر آنها متأثر از ویژگی های فرهنگ محلی متفاوت است، به عنوان مثال، در جنوب هند به آن عاشورخانه می گویند.

شیعیان هند نیز با سینه زدن، مرثیه می خوانند و به همراه نشان های چوبی، مشابه آنچه در یزد به نخل مشهور است و علم‌هایی که مثل پرچم امام حسین (ع)، باید افراشته باشد، در قالب دسته های عزاداری، حرکت می کنند، اعتقاد بر این است که تیمور لنگ بنیانگذار مراسم تعزیه در هند است و به تدریج امپراتوران مغول، این هنر را در هند به کمال رساندند و رواج دادند.

نقطه محوری برای فعالیت های محرم، حسینیه است، در هند، امام بارگاه یا عاشورخانه‌ها در مکان‌هایی که مسلمانان شیعه از آن حمایت می‌کنند، برجسته‌تر هستند. اولین پادشاهی که شیعه را به عنوان مذهب دولتی در هند اعلام کرد، عادل شاهیان بیجاپور و پس از آن قطب شاهیان بودند، حاکمان اوده لکنو و برخی از نوابان بنگال از شیعیان فداکار بودند که محرم را با قداست مناسب برگزار می کردند.

                    بی بی کا علم، علمی که به بی بی تعلق دارد، نشانه عزای حضرت فاطمه (س)

علم‌ها در زمان حکومت قطب شاهی از طلا و نقره ساخته می‌شدند و روی آن جواهرات می‌کوبیدند، از آنجایی که آنها نماد شهدای کربلا بودند، امتیازات سلطنتی مانند اسکورت مسلح به شمشیر، نقاره و چتر سلطنتی به آنها اعطا شد.

مراسم محرم در هند در خدمت اتحاد مسلمانان در هند و همچنین نزدیکتر کردن غیرمسلمانان به آنها است،

                                      عزاداران هندو و مسلمان در «کیشنو خلیفه‌کا امام‌بارگاه»

آداب و رسوم محلی مربوط به ماه محرم در مناطق روستایی هند، برای مسلمانان روستایی ثبات و امنیت روانی ایجاد کرده است. مراسم محرم در هند، نقشی حیاتی در بقای اسلام، به ویژه در جوامع روستایی دوردست این شبه قاره وسیع داشته است.

تعزیه، علم و... مورد توجه و ارادت هندوها قرار می گیرد و در میان آنها بسیار محبوب است. تعزیه ها را برای درشان (ادای احترام) می بینند و منات (نذر) می سازند و نذری می دهند. در هند مسلمانان و هندوها در جستجوی راه‌حل درگیری های گاه و بی گاه دینی از طریق تعزیه های متحد هستند. جدا از تعزیه ها، مراسم محرم همیشه تعامل بین جمعی را افزایش می دهد و فرصتی عالی برای مشارکت جمعی و اجرای دسته جمعی مراسم بر اساس مشترک مسلمانان و هندوها فراهم می کند./۹۸۸/