باقرالعلوم؛ الگوی فراموش شدۀ تمدن نوین اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، غروب زیبای بقیع در کنار چهار قبر مطهر به‌قدری دلنواز است که نمی‌توان تصور کرد روزگاری چهار امامی که در این چهار قبر دفن شده‌اند، چه روزگاران سختی را پشت سر گذرانده‌اند. زیبایی این چهار قبر را می‌توان پارادوکسی از عشق و محبت شیعیان در کنار تنفر وهابیان دانست. قلم قاصر از نوشتن درباره غربت امام حسن مجتبی و امام سجاد(ع) و قاصر از رقم کردن شمار شاگردان امام باقر و امام صادق(ع) است.

صدای هو هوی بادی که بر قبر‌ها و خاک مطهر قبرستان بقیع می‌وزد، دل‌ها را با خود به سمت صحرای کربلا هم می‌برد، همانجایی که امام باقر(ع) پنج سال بیشتر نداشت و همراه پدر بزرگوارش طعم اسارت و زورگویی‌های یزیدیان را درک کرده بود. امام باقر (ع) در دورانی قرار می‌گیرد که پس از او و در کنار او، فرزند خلف و بر حق ایشان، یعنی امام صادق (ع) نیز در چنین دوران و فضای باز سیاسی و اعتقادی قرار می‌گیرد.

 

شاگردان زیادی که از اقصی نقاط جهان به سوی کرسی تدریسی این دو بزرگوار می‌شتافتند و برای تقریر سخنان و احادیث امام باقر(ع) که بر حق شکافنده علوم شناخته می‌شد، گوی سبقت را از همدیگر می‌ربودند. از شاگردان برجسته امام باقر (ع) می‌توان ابوبصیر اسدی، فضیل بن یسار و زراره بن اعین را نام برد که هر سه جزو نامورترین اصحاب و شاگرد اول‌های کرسی درس امام باقر (ع) بودند.

عظمت علمی امام باقر (ع) به‌قدری والا و گران‌سنگ بود که علمای اعلام زمان، مانند عکرمه که عنوان شاگردی ابن عباس را افتخاری بزرگ برای خود می‌دانست، وقتی در محضر امام باقر (ع) حاضر می‌شود، دست و پای خود را گم می‌کند و به امام باقر (ع) عرضه می‌دارد: «یا ابن رسول‌الله! من بزرگانی مثل ابن‌عبّاس را دیدم و از آن‌ها حدیث شنیدم، اما هرگز این حالتی که در مقابل تو به من دست داد، برای من دست نداده بود.»

مهم‌ترین و اولین وظیفه‌ای که امام باقر (ع) در کنار جهاد علمی دنبال می‌کرد، مبارزه با تحریفات و آیین‌های انحرافی بود که با پشتیبانی حکومت بنی امیه در میان جامعه اسلامی پدید آمده بود. همین عامل مهم‌ترین دلیلی به‌شمار می‌رود که حکومت اموی را وادار به قتل این امام بزرگوار شیعه کرد.

 

یکی دیگر از فعالیت‌های امام باقر (ع) در طول مدت حیاتشان، مبارزه با اسرائیلیاتی بود که امثال کعب الاحبار به دروغ ساخته بودند و در میان جامعه رواج داشت. مشهور است که روزی امام باقر (ع) در مقابل کعبه نشسته بود و فرمودند: «نگاه کردن به خانه خدا عبادت است.» همان لحظه فردی نزد امام باقر (ع) آمد و به نقل از کعب الاحبار گفت: «کعبه هر صبحگاه در برابر بیت المقدس سجده می‌کند.» در این هنگام امام باقر (ع) نظر آن فرد را درباره این سخن پرسید و آن فرد سخن کعب الاحبار را تصدیق کرد. امام باقر (ع) در حالی که ناراحت بودند فرمودند: «تو و کعب الاحبار هر دو دروغ می‌گویید و خداوند بقعه‌ای محبوب‌تر از کعبه روی زمین نیافریده است.»

نهضت علمی امام باقر (ع) در علوم مختلفی همچون فقه، تفسیر، اخلاق و کلام وارد شدند و با مبارزه با گروه‌های منحرفی همچون خوارج، مرجئه، کیسانیه و غالیان به تدوین هرچه بیشتر گفتمان علمی شیعه دست زدند. برجای ماندن ۳۰ هزار حدیث توسط محمد بن مسلم و بیش از ۷۰ هزار حدیث توسط جابر جعفی و همچنین حضور شاگردانی از مناطق مختلفی از جمله عراق و خراسان همگی بیانگر میزان شهرت و فراگیر بودن امام باقر (ع) در کل بلاد اسلامی بوده است.

 

در این دوره اسلامی که به لطف رقم خوردن انقلاب اسلامی که همان آرزوی دیرینه امام باقر (ع) و سایر ائمه اطهار بود که برای تشکیل یک حکومت اسلامی تلاش کردند و در این راه به شهادت رسیدند باید قدردان میراثی باشیم که امام باقر (ع) و فرزند ایشان، امام جعفرصادق (ع) باقی گذاشتند. مبارزه‌ای که امام باقر (ع) جهت زدودن بیماری مهلک بی‌سوادی آغاز کردند و پس از ایشان، امام جعفر صادق (ع) این مبارزه سنگین و طاقت فرسا را ادامه دادند، راهی است که می‌توان انتظار داشت به‌دنبال آن مردم بتوانند به‌خوبی حق و باطل را از هم بشناسند و جهت احقاق حق بکوشند.

امروز وظیفه حوزه علمیه، مسؤولان انقلاب اسلامی ایران و آحاد شیعیان و به‌ویژه شیعیان ساکن در ایران و کشور‌های مستقل شیعه سنگین‌تر است؛ چرا که اگر امروز تمام توان حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها مصروف گسترش علم هم که باشد، کی می‌توانیم ذره‌ای از سختی‌هایی که ائمه معصوم جهت حفظ و نگهداری از شجره طیبه اسلام متحمل شدند را جبران نماییم؟