خودشناسی سبب شناخت دین می شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علیرضا پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه در سلسله جلساتی با عنوان تنها مسیر که شامگاه جمعه در بقعه شیخ طرشتی برگزار شد با بیان اینکه اگر انسان ها در ابتدا خویش را بشناسند خواهند فهمید که دین برای پاسخ به آنان بوجود آمده است، گفت: اگر انسان به دین اشتیاق و علاقه نداشته باشد نسبت به آن بی میل می شود، به طور مثال می‌گوید که دین برایش خرج دارد(پرداخت زکات یا خمس) درصورتی که برای تفریح خود خرج می کند.

وی ادامه داد: براساس روایات دین داری مایع سرور و نشاط است، آنچه که دین داران باید انجام دهند نشان دادن این سرور و نشاط است که اگر چنین شود دیگر نیاز به اثبات آن نخواهیم داشت، به همین دلیل در مقدمه دین شناسی به خودشناسی نیاز است.
حجت الاسلام پناهیان در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: امیرمؤمنان(ع) تأکید دارند انسان باید خودِ کُلی و جُزیی را به خوبی بشناسد، امیرمؤمنان(ع) می‌فرمایند «لاتجهل نفسك، فإنّ الجاهل معرفة نفسه جاهل كلّ شي» در شناخت خویش جاهل نباش، فردی که خویش را نمی شناسد نسبت به همه چیز در دنیا نادان است.

وی افزود: شب و روز و فصل ها برای انسان هستند، فلسفه باران چیست؟ چرا خداوند دنیا را اینچنین آفریده است؟ درصورتی که بهشت مانند جهان مادی نخواهد بود و شب و نیاز به خواب وحود ندارد، اگر انسان خویش را نشناسد وضعیت دنیای مادی را درک نخواهد کرد، پدیده ازدواج به چه علت است؟ وقتی فرد خود را نشناسد مگر می تواند سُنت های عالم را بشناسد، براساس فرمایش امیرمؤمنان(ع) شناخت انسان از خود، مقدمه شناخت از تمام عالم است، نیاز شناخت علوم مختلف نیز متوقف بر شناخت خود انسان است، پس از شناخت انسان از خود شاید به فلسفه احکام پرداخته و دلیل آن را متوجه شود.

استاد حوزه با طرح این سؤال که دین چیست و برای چه وجود دارد، تصریح کرد: حتی فردی ممکن است عالِم دینی باشد ولی انسان شناس نباشد، فرد مذهبی که به خودشناسی نرسیده باشد نمی تواند رابطه خود را خانواده اش را سامان دهد، ممکن است فردی احکام الهی را بداند ولی نمی تواند به درستی به آن عمل کند.
 
وی افزود: امام صادق(ع) می فرمایند؛ اگر مردم می دانستند خداوند انسان ها را با چه اختلاف هایی آفریده است فردی، هیچ فرد دیگری را سرزنش نمی کرد، هیچ شخصی نمی تواند خود را با دیگر مقایسه کند و امر به معروف به نهی از منکر باید با توجه به این تفاوت ها انجام شود، بر همین اساس قضاوت و محاسبه اعمال انسان در روز قیامت فقط برعهده خداوند است.

حجت الاسلام پناهیان با اشاره به ابعاد وجودی انسان، گفت:  گرایش های انسان از جمله ابعاد وجودی انسان است، آگاهی در وجود انسان گرایش ایجاد نمی کند، بلکه علم و آگاهی جنبه تذکری دارد، علاقه های اولیه انسان قابل آموختن نیست به طور مثال کنجکاوی نیاز به آموختن ندارد و اینکه نوزاد برای گرسنگی خود گریه می کند از این دسته است، به این دلیل است که گفته شده قلب انسان به آنچه برایش خوب است علاقمند و به آنچه برایش بد است علاقه نخواهد داشت.

وی، گفت: باید توجه شود تجربه عَملی و در یک وضعیت مشخص قرار گرفتن می تواند برای انسان آموزنده باشد، علت اینکه گفته شده در 7 سالگی کودک را به نماز خواندن وادار کُن، این است که عمل و انجام نماز خود آموزنده است و این کار قبل از آموزش لَفظی قرار دارد، گاهی عمل به کاری تأثیرش بیشتر از علم داشتن به آن کار است، گاهی انجام یک کار اُنس با آن را به دنبال دارد، اینجا اهمیت احکام مشخص می شود، زیرا رفتار انسان بر آگاهی هایش تأثیر بیشتری می گذارد.
 
استاد حوزه و دانشگاه  با اشاره به موارد گرایش های انسان از منظر دانشمندان غربی، گفت: در دو دهه اخیر غرب به گرایش های انسان توجه ویژه پیدا کرده است، کتابی به نام هوش هیجانی وجود دارد، آقای دانیل گولمن مدعی است؛ علت اینکه این یافته ها درباره گرایش ها و توانمندی های انسان دیر عرضه شده این است که محققان به طور حیرت انگیزی به جایگاه احساسات را در زندگی بشر دیر توجه کردند.

وی ادامه داد: آنچه در این کتاب بیان می شود در آغاز اسلام مورد توجه قرار گرفته و بیان شده است، این افراد به گرایش های انسان توجه کرده اند تا به مشکلات و مسائل از این قبیل پاسخ دهند درصورتی که در دین به این سوالات پاسخ داده شده است، چرا پیرامون گرایش ها تاکنونی بحث نشده است؟ مساله وارداتی علم اخلاق موضوعی است که تاکنونی سبب شده به مساله گرایش ها در انسان پرداخته نشود. این که علم اخلاق به مَلکات انسان می پردازد دلیلی است که نباید به آن پرداخت زیرا عملی که در انسان ملکه شده باشد قابل ارزش گذاری نیست.

حجت الاسلام پناهیان اظهار داشت: کتاب انسان و ایمان شهید مطهری کتابی است که به گرایش های انسان می‌پردازد و برای آن ارزش قائل است و البته این موضوع بیشتر در کتب آیت الله مصباح قابل مشاهده است، البته بیشتر کتب اخلاقی که علما نوشته اند به چهارچوب اخلاق افلاطونی نگاه ویژه ندارد ولی می تواند اشکالاتی داشته باشد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به ایات قرآن، گفت:  قرآن می فرماید زکات بگیر تا قلبش پاک شود، در روایات داریم اگر یک حَد در جامعه اجرا شود از 60 سال عبادت تاثیر بیشتری بر مردم می گذارد، این اثر عمل بر گرایش های انسان است.

وی افزود: علت تهاجمی فرهنگی غرب و اینکه چرا می خواهند قوانین ما را تغییر دهند در چیست؟ غرب می خواهد رفتارهای مردم ایران را تغییر داده و قوانین را تغییر دهد، به این دلیل اگر این کار صورت گیرد عقائد ما تغییر خواهد کرد و خودبه خود بَردگی بوجود می آید، آنها می خواهند گرایش های مخالفان خود را تغییر داده تا عقائد را تغییر دهد.

حجت الاسلام پناهیان تصریح کرد: امام صادق(ع) می فرمایند؛ فرزندان باید در 4 سال تا 7 سال مؤدب باشند و در 7 سال دوم تمرین فرمانبری کنند، حال اینکه برخی مدارس می گویند کودکان خود باید بفهمند و فقط باید به آنان آگاهی داد.

وی ادامه داد: باید توجه شود رسانه های غربی حاضر هستند به افکار ما احترام بگذارند اما آنها در پی تغییر رفتار ما هستند زیرا اهمیت رفتار بیشتر از علم و آگاهی است، روحانیت باید به جایی برسد که اگر مردم با آنان مواجه شوند بگویند مسؤول بیان سبک زندگی و سیاست و حکومت آمده است، درصورتی که امروز اینچنین نیست، و فقط می کویند طلاب مسؤول تنظیم افکار مردم هستند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به گرایش های انسان، گفت: زندگی یعنی رسیدن به گرایش، به طور مثال به معنای دقیق چیزی به نام «از خود گذشتگی وجود ندارد» زیرا در مقام آخر انسان برای رسیدن به خداوند از چیزی می گذرد، برخی از گرایش های انسان پیدا بوده و برخی پنهان هستند، البته باید توجه شود تمام رشد انسان در کشف آن گرایش های پنهان وجود دارد و پیامبران الهی برای کشف این گرایش ها مبعوث شده اند.

وی ادامه داد: ارزشمند ترین بازی(برای کودکان) آن است که بتواند گرایش های پنهان کودکان را نمایان کند، همچنین بتواند تمایز گرایش های خود را متوجه شود، دلیل وجود گرایش های پنهان در انسان در تجربه بشری وجود داشته و اینگونه اثبات می شود./811/201/ب2