شخصیت‌های تمدن‌ساز و تمدن‌سوز

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محسن الویری، پیش از ظهر امروز در نشست علمی قرآن و تمدن که در پژوهشگاه فرهنگ و قرآن برگزار شد در بحث خود با عنوان «طرح واره ای برای بررسی بازنمایی تمدن در قرآن» اظهار داشت: در سال های اخیر مباحث زیادی در حیطه دین پژوهی انجام شده است و در همه آنها پای قرآن به میان آمده است که جایگاه قران در ارائه یک الگوی دینی چیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به سیر فزاینده مباحث تمدنی در کشور خاطرنشان کرد: به این خاطر که در این مباحث هم قرآن و هم مطالعات تمدنی مورد اهتمام است، این پژوهش ها می تواند بن مایه ای برای سایر پژوهش های الگوی پیشرفت قرار بگیرد.

وی با اشاره به مفهوم بازنمایی در قرآن اظهار داشت: بازنمایی را به صورت کلی به مفهومی که در علوم اجتماعی مد نظر است در نظر گرفتم که به معنای عرضه داشت یک واقعیت در قالب یک اندیشه و تصویر پردازی در برابر ذهن است و این گونه بازنمایی در قرآن کمتر به چشم می خورد.

حجت الاسلام والمسلمین الویری با بیان این که سه نوع بازنمایی متفاوت وجود دارد، ابراز داشت: اول انعکاس آینه وار واقعیت با برجسته نمایی برخی واقعیات، دوم انعکاس گزینش شده و مدیریت شده واقعیت به گونه ای که قصد تحریف نشده باشد و سوم انعکاس واقعیت خود ساخته است که منشأ این واقعیت در ذهن است.

بازنمایی تمدن در قرآن انعکاس آیینه وار تمدن ها است

وی با بیان این که به اعتقاد ما بازنمایی در قرآن انعکاس بازتاب آیینه وار تمدن است، افزود: وقتی از بازنمایی تمدن در قرآن سخن می گوییم نشان دادن واقعی جنبه های مختلف تمدن است و هم جنبه های نظری و هم جنبه ها عینی تمدن را بازنمایی کرده است و در قالب آیه، سوره، سیاق و حتی واژه ها این بازنمایی در قرآن صورت گرفته است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) ابراز داشت: برای بازنمایی تمدن از قرآن دو دسته از دلالت ها را باید از هم جدا کرد که عبارت از دلالت های فرا متنی از قبیل مفهوم ها و مدلولهای التزامی و دلالت های متنی از قبیل منطوق ها و مدلولهای تطابقی و تضمنی است و منظور من از مراجعه به متن دلالت متنی است.

وی با بیان این که دلالت های متنی در دو قالب واژگان تمدنی و گزاره های تمدنی قابل تقسیم است، گفت: گزاره های تمدنی به دو بخش مفاهیم نظری از قبیل تشویق به تمدن اندیشی و قانون مندی تمدن، و رویدادهای عینی تمدنی از قبیل سرزمین ها و اقوام برخوردار از تمدن، شخصیت های تمدنی و اجزاء و مظاهر تمدن تقسیم می شوند.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به واژگان تمدنی در قرآن به 15 واژه اشاره کرد و اظهار داشت: این واژگان به سه دسته تقسیم می شوند که اول مربوط به واحدهای بشری برای بیان سعادت و شقاوت بشر مانند واژه مدینه، دوم واژگانی که از یک فرایند کلی جامعه سازی حکایت می کنند مانند واژه عمران و سوم هم واژه های حکایت کننده از جامعه مطلوب است مانند واژه حیات طیبه است.

وی افزود: در بحث گزاره های دال بر مفاهیم نظری تمدن در قرآن مهم ترین کراکرد این آیات برجسته ساختن تجربیات تمدنی گذشتگان است و در بحث قانون تمدنی در بحث سنت های تاریخی در قرآن از آن بحث می کنیم و به شکل های مختلفی مانند سنت های مطلق و سنت های مشروط و این که آیا تمدن زوال پذیراست یا خیر و آیا قالب تمدن ها عوض می شود یا خیر آن را به کار می گیریم.

حجت الاسلام والمسلمین الویری در بحث گزاره های دال بر رویدادهای تمدنی اظهار داشت: نام سرزمین های مختلفی از قبیل سبأ، مصر، مدین، طور، رس و طوی به عنوان سرزمین های برخوردار از تمدن در قرآن ذکر شده است و در بحث اقوام تمدنی ذکر قوم نوح، عاد، ثمود، ابراهیم اصحاب مدین، صالح، موسی، اصحاب کهف، رقیم، اصحاب رس، آل موسی، آل هارون، آل یعقوب و موارد دیگر در قرآن با نگاه تمدنی هستند.

شخصیت های تمدن ساز و تمدن سوز در قرآن

وی ادامه داد: در بحث شخصیت های تمدن ساز در قرآن برای انبیای الهی نقش تمدنی قائل شده است و همچنین شخصیت هایی مانند لقمان، مریم، طالوت و ذوالقرنین شخصیت تمدن ساز هستند و از طرف دیگر شخصیت های تمدن سوز از قبیل کسانی که در برابر پیامبران قرار دارند مانند فرعون، قارون، هامان، جالوت و دیگران ذکر شده اند.

استاد حوزه و دانشگاه افزود: در رابطه با اجزاء تمدنی هم مباحث قرآن در رابطه با دریاها، رودها، کوه ها و دیگر منابع تمدنی و همچنین کشتی سازی و سدسازی و زره سازی و دیگر ساخت های دست انسان مثال هایی را بیان کرده است و در قرآن مورد توجه قرار گرفته است.

وی با بیان این که همسانی های زیادی بین مباحث تاریخی و تمدنی در قرآن وجود دارد، گفت: یکی از مهمترین آنها بحث قانون ها و سنت های تاریخ است که در قرآن ذکر شده است و این به معنای انکار پیوند تمدن با دیگر شاخه های معرفتی نیست؛ ولی این نوع مطالعات برای نشان دادن فهم ما از قران کافی نیست زیرا این ها نگاه خُرد و جزئی دارند و نمی تواند به صورت کامل و همه جانبه نگاه قرآن نسبت به تمدن را به ما نشان دهد.

تفسیر تاریخی نگاهی متمایز به سیر تمدنی قرآن

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تفسیر تاریخی را رویکردی متمایز و مفاوت از تفسیرهای موجود دانست و افزود: تفسیرهای ترتیبی، تنزیلی، موضوعی قرآن نگاه خُرد و جزئی دارند؛ ولی تاریخ بیرون از قران است و می شود با استفاده از تاریخ رویدادهای قران را نظم داد و سیر تمدنی قرآن را به دست آورد زیرا به ما نشان می دهد که قرآن به تاریخ بشر به عنوان یک کل چگونه می نگرد./843/پ202/س