علم کلام در عصر امام صادق به اوج شکوفایی رسید

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی و اموربین الملل مؤسسه علمی فرهنگی دارالعرفان، حجت الاسلام والمسلمین پورعزیزی در آیین سوگواری ایام شهادت امام جعفرصادق(ع) در جمع کارکنان این مؤسسه با اشاره به علل اصلی شکوفایی علوم و به ویژه تربیت شاگردان متعدد در عصر امام صادق(ع) اظهار داشت: «پیدایش مکاتب علمی متعدد» و «فضای باز سیاسی – اجتماعی به دلیل اختلاف میان بنی امیه و عباسیان» موجب شد تا امام صادق(ع) بتواند در تربیت شاگردان مکتب تشیع گام موثری بردارد.

وی افزود: بر کسی پوشیده نیست که علم، دانش و پژوهش های علمی و فراگیری، فضای خاص خودش را می طلبد، و آن هم محیطی دور از تنش ها و التهاب های سیاسی و برخوردار از آرامش و امنیت سیاسی - اجتماعی است، در چنین فضایی است که اندیشه های مستعد زمینه رشد می یابند و اندیشمندان و پژوهش گران مسایل علمی مختلف، برای دانش اندوزی و دانش آموزی و نشر آن به تکاپو می افتند و نیز در سایه این رشد و شکوفایی علمی است که آموزش و پرورش، فراگیر شده و جهل و نادانی و بیسوادی از جامعه رخت بر می بندد.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: چنین فضای نسبتا باز سیاسی - اجتماعی در عصر امام صادق علیه السلام به وجود آمده بود; زیرا این دوران مصادف شد با درگیری و نزاع میان دو گروه ریاست طلب و طماع بنی امیه و بنی عباس، برای دستیابی به حکومت و ریاست غاصبانه. آنان برای رسیدن به قدرت، همچون گرگ های گرسنه به جان هم افتاده بودند.به حدی این دو گروه قدرت طلب و دنیاپرست به کشمکش و درگیری سیاسی - نظامی پرداخته و باهم مشغول شدند که از اوضاع سیاسی - اجتماعی اطراف خود غافل ماندند و یا این که فرصت و قدرت پرداختن به این گونه مسائل را نداشتند.

وی بیان داشت: ره آورد مثبت این مبارزات و کشمکش ها ایجاد فضای باز سیاسی و در نتیجه زمینه لازم جهت اظهار عقیده و آزادی بیان بوده است. در چنین فضای مناسبی عامه مسلمانان و در راس آنان اندیشمندان و متکلمان اسلامی فرصت را غنیمت شمرده و به بحث و تحقیق در باره مسایل علمی - اسلامی بویژه مسایل کلامی و اعتقادی پرداختند و بدین طریق موجبات رشد و شکوفایی علوم اسلامی بویژه علم کلام را فراهم کردند.
حجت الاسلام پورعزیزی خاطرنشان کرد: پس از امام باقر(ع) با پیگیری های مداوم فرزند بزرگوارش، امام جعفر صادق(ع) راه و روش علمی - کلامی آن امام گرامی به ثمر نشست، و حاصل آن، پایه گذاری مکتب علمی - کلامی تشیع شد.

وی تصریح کرد: نقش امام صادق (ع) در احیای فرهنگ اسلام و شکوفایی علم کلام بسیار تعیین کننده است که خود دارای علل و عوامل جانبی از جمله؛ « سن و مدت امامت نسبتا طولانی آن حضرت»، « موقعیت سیاسی – اجتماعی»، « گسترش علوم و پیدایش افکار و آرای گوناگون» است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سن و مدت امامت نسبتا طولانی آن حضرت، گفت: امام جعفر صادق علیه السلام در سال 80 (یا 83) هجری قمری به دنیا آمد. و در سال 148 هجری به شهادت رسید، بنابراین عمر شریفش 68 سال می باشد، که از این جهت از سایر ائمه علیهم السلام ممتاز است.

وی ادامه داد: هم چنین مدت امامت آن حضرت (که پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام باقر علیه السلام در سال 114 هجری قمری آغاز و تا سال 148 هجری قمری ادامه یافت)، 34 سال می باشد. بر اهل تحقیق پوشیده نیست که این مدت عمر و امامت در میان ائمه علیهم السلام طولانی ترین زمان به حساب می آید، و این خود از عوامل یاری دهنده آن حضرت در تحقق اهداف الهی امامتش است.

حجت الاسلام پورعزیزی به موقعیت سیاسی – اجتماعی دوران حضرت اشاره کرد و افزود: موقعیت سیاسی - اجتماعی امام صادق(ع) از میان ائمه علیهم السلام یک موقعیت کاملا استثنایی بود، زیرا آن حضرت در مقطعی از زمان می زیسته که می توان آن را «دوران بحران قدرت سیاسی » نامید. این بحران خود زمینه مناسبی برای انجام کارهای علمی و فرهنگی ایجاد نمود، امام (ع) در دوران 34 ساله امامتش حدود 7 سال آن را با حکام بنی امیه هم عصر بود، که در این دوران آن ها با رقیبان سیاسی خود از بنی عباس در جنگ و ستیز نظامی به سر می بردند، و فرصت کنترل اوضاع سیاسی و فرهنگی را نداشتند. پس از آن ها 27 سال در زمان عباسیان امامت داشت.

وی بیان داشت: گرچه بنی عباس در این مدت از درگیری نظامی با بنی امیه فارغ شده بودند، اما با قیام های پی درپی علویان مواجه بوده و بر اوضاع سیاسی به طور کامل مسلط نشده بودند،از این رو، پایه های حکومتشان سست و لرزان بوده و قدرت پرداختن به مسایل دیگر و کنترل اوضاع سیاسی را نداشتند.

وی گفت: چنین موقعیتی برای حضرت امام صادق علیه السلام و شاگردان او زمینه نشر معارف دینی را فراهم کرده بود.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به گسترش علوم و پیدایش افکار و آرای گوناگون در دوران امام صادق(ع) اظهارداشت: عصر امام(ع) همزمان بود با انتشار علوم اسلامی و انسانی از قبیل تفسیر، فقه، حدیث، کلام، انساب، لغت، شعر، طب، تاریخ، نجوم و غیر آن و نیز پیدایش افکار و اندیشه های مختلف، به طوری که سبب پیدایش مذاهب اسلامی و مکاتب کلامی شده بود. در این عصر از یک سو کتب فلسفی و کلامی از یونانی به عربی ترجمه شد و از سوی دیگر افکار الحادی و به اصطلاح زندیق مسلکی رواج شایانی یافته بود، این ها خود عواملی بودند که در آن فضای باز سیاسی، تضارب آرا و برخورد اندیشه ها را فراهم کرده و علما و اندیشمندان اسلامی و در راس آنان حضرت امام جعفر صادق(ع) را به دفاع از ارزش های علمی - اسلامی برانگیخته بود، زیرا خوف آن بود که صاحبان اندیشه های نادرست و سردمداران کفر و الحاد با رواج شبهات عقیدتی و ایجاد تفرقه و تشتت آرا کار نیمه تمام بنی امیه در محو کامل فرهنگ اصیل اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله را به اتمام رسانیده، و به اهداف پلید خویش جامه عمل بپوشانند.

وی با بیان اینکه امام صادق(ع) آموزگار بزرگ بشریت بود، افزود: چنین عصری با چنین ویژگی هایی ضرورت ایجاد تحول بنیادین علمی - فرهنگی، همراه با تبیین مبانی اصیل اسلامی را ایجاب می کرد، برای همین بود که امام صادق (ع) جهاد همه جانبه ای را در سنگر فرهنگ و علوم اسلامی آغاز، و پرچم مبارزه فرهنگی را که پدر بزرگوارش امام باقر علیه السلام برافراشته بود بر دوش کشید./۹۰۷/د۱۰۲/ی