۱۳ آبان رفت، بسته اروپا نیامد!

به گزارش خبرگزاری رسا، بعد از خروج رسمی آمریکا از برجام که در تاریخ 18 اردیبهشت 97 با اعلام رسمی ترامپ انجام شد، حسن روحانی، رئیس‌جمهور همان شب در گفت و گوی تلویزیونی با مردم از ادامه برجام با سایر طرف‌ها منهای آمریکا خبر داد. روحانی در عین حال درباره خروج آمریکا از برجام گفت که یک موجود مزاحم از برجام رفت. روحانی در بخشی از این گفت و گو گفت: از این لحظه توافق بین ایران و 5 کشور ‌است؛ 1+5 دیگر یکی را از دست داده و از این پس باید منتظر باشیم که 6 کشور چگونه به تعهد خود عمل می‌کنند.

روحانی گفت: به وزارت امور خارجه دستور دادم ظرف هفته‌های آینده با 5 کشور مذاکرات را ادامه دهد، اگر به این نتیجه رسیدیم که با همه این کشورها به نتایج برجام می‌رسیم به‌رغم خواسته آمریکا برجام پایدار می‌ماند اما اگر ببینیم منافع ما تضمین نمی‌شود تصمیمات نظام را اعلام می‌کنم.  یک روز بعد در 19 اردیبهشت، خزانه‌داری آمریکا در دستورالعملی نحوه بازگشت تحریم‌های رفع‌شده علیه ایران به موجب برجام، بعد از دوره‌های 90 و 180 روزه را تشریح کرد.

در پی این بیانیه، وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد بازگشت تحریم‌ها بعد از دوره‌های 90 و 180 روزه‌ای انجام می‌شود که در جریان آنها شرکت‌ها و بانک‌ها فعالیت‌های مرتبط با ایران خود را بتدریج کاهش خواهند داد.

خزانه‌داری آمریکا در توضیح بیشتر در این باره نوشت افرادی که بعد از رفع تحریم‌های ایران در پی اجرایی شدن برجام، وارد فعالیت‌هایی شده بودند که به موجب این توافق مجاز شده بود باید تا 6 آگوست 2018 یا 4 نوامبر 2018 اقدامات مقتضی را برای کاهش آن فعالیت‌ها به عمل آورند. بعد از اعلام این دوره‌های تحریمی، مذاکرات ایران و اروپا درباره راهکارهای اروپا برای حفظ برجام و ارائه راهکارهای عملی در این زمینه آغاز شد. این مذاکرات برای این انجام شد تا ایران متقاعد شود در برجام بماند. اواخر اردیبهشت بود که عباس عراقچی در جلسه کمیسیون امینت ملی مجلس از فرصت 2 ماهه به اروپا برای ارائه بسته پیشنهادی خبر داد.

از سوی دیگر 4 خرداد 97 خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ایرانی گفت: بسته اقتصادی پیشنهادی اروپا باید تا پایان ماه مه ‌ارائه شود و ایران نیز تا چند هفته آتی درباره ماندن در برجام تصمیم‌گیری می‌کند. به نوشته خبرگزاری «رویترز»، این مقام ایرانی - که نامش فاش نشد- پیش از دیدار با مقامات اروپایی، در گفت‌وگو با خبرنگاران در وین گفت: «انتظار داریم این بسته تا پایان ماه مه ‌(10 خرداد) به دست ما برسد». در نهایت 14 تیرماه اعلام شد که اروپایی کلیات بسته پیشنهادی و نه راهکارهای عملیاتی در این زمینه را ارائه کرده‌اند. یعنی بسته اروپا فاقد راهکارها و تضمین‌های مشخص بود؛  موضوعی که با انتقاد حسن روحانی و محمدجواد ظریف مواجه شد تا جایی که روحانی بسته اروپا را ناامید‌کننده خواند.

بعد از این موضوع و در شرایطی که ایران تنها 2 ماه بعد از خروج آمریکا از برجام به اروپا فرصت داده بود تا بسته پیشنهادی خود را ارائه دهد، اروپایی‌ها اعلام کردند جزئیات بسته که در حقیقت شامل راهکارهای عملیاتی می‌شود تا پیش از ماه نوامبر ارائه نخواهد شد. یعنی اروپا دقیقا متناظر با دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران برنامه‌ریزی کرد. برنامه آنها این بود که آمریکا اول ایران را تحریم می‌کند آنگاه پس از افزایش فشار بر ایران، تهران ناگزیر به دادن امتیازات بیشتر می‌شود. 

لودریان، وزیر خارجه فرانسه در تاریخ 15 تیر 97 یعنی یک روز بعد از ارائه کلیات بسته پیشنهادی و در آستانه نشست کمیسیون مشترک وزرای خارجه طرف‌های برجام گفت: احتمال کمی وجود دارد که کشورهای اروپایی بتوانند پیش از ماه نوامبر (آبان‌ماه) یک بسته اقتصادی را به ایران ارائه دهند که بتواند برجام را حفظ کند. وی افزود: کشورهای اروپایی و روسیه و چین در حال همکاری با هم برای رسیدن به یک سازوکار مالی برای کاهش [اثر] تحریم‌های سخت آمریکا هستند. «ما تلاش داریم تا این کار را پیش از اعمال تحریم‌ها در ابتدای ماه آگوست و یک سری تحریم‌های دیگر در ماه نوامبر انجام دهیم. برای آغاز کار در ماه آگوست، به نظر می‌رسد فرصت کوتاه است اما تلاش می‌کنیم آن کار را تا ماه نوامبر انجام دهیم».

مقامات وزارت امور خارجه ایران در نهایت تاکید کردند لازم است اروپایی‌ها تا 13 آبان‌ماه راهکارهای عملیاتی خود برای حفظ برجام را ارائه دهند و تاکید کردند بعد از این تاریخ فایده‌ای نخواهد داشت.  3 دیپلمات غربی نیز 2 آبان به رویترز گفتند مکانیسم اتحادیه اروپایی برای تسهیل پرداخت وجوه صادرات به ایران تا تاریخ ۴ نوامبر (۱۳ آبان‌ماه) راه‌اندازی خواهد شد اما تا اوایل سال آینده میلادی عملیاتی نخواهد شد! یک دیپلمات غربی در این باره گفت: «تلاش داریم سازوکار ویژه را قبل از 4 نوامبر راه‌اندازی کنیم و بسیار امیدواریم بتوانیم این کار را انجام دهیم. این سازوکار، بسرعت عملیاتی نخواهد شد، بلکه زمان‌‌بر خواهد بود و زمانی که لازم است چند ماه خواهد بود».

بعد از این محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه  7 آبان در بدو ورود به استانبول گفت: «سازوکارهای اتحادیه اروپایی در همین روزها عملیاتی خواهد شد، البته ممکن است زمان استفاده از آنها، قدری طول بکشد»؛ اظهارنظری که هم تایید خبر رویترز بود و هم به خوبی مشخص می‌کند قرار بوده راهکارهای عملیاتی اروپا تا قبل از 13 آبان‌ماه نهایی شود، اتفاقی که البته در عمل نیفتاد. منتقدان اگرچه مشخص کردن تاریخ 13 آبان برای فرصت نهایی اروپا را اشتباه عنوان و آن را مصداق از دست دادن ابتکار عمل ایران عنوان کردند اما اروپایی‌ها در همان تاریخ مذکور نیز راهکارهای عملیاتی خود را ارائه نکردند(!) اکنون بیش از یک هفته از زمان نهایی اروپا می‌گذرد و وزرات امور خارجه نیز در واکنش به تکرار بدعهدی اروپایی‌ها اقدامی انجام نداده است.  «وطن‌امروز» در همین رابطه، مواضع مسؤولان دولتی درباره بسته پیشنهادی اروپا و زمان‌بندی ارائه شده در این زمینه را مرور می‌کند.

دولتی‌ها درباره زمان ارائه بسته اروپا چه گفتند؟

روحانی 18 اردیبهشت: چند هفته با اروپا مذاکره می‌کنیم

حسن روحانی روز سه‌شنبه 18 اردیبهشت در گفت و گوی تلویزیونی با مردم: به وزارت امور خارجه دستور دادم ظرف هفته‌‌های آینده با 5 کشور مذاکرات را ادامه دهد. اگر به این نتیجه رسیدیم با همه این کشورها به نتایج برجام می‌رسیم به‌رغم خواسته آمریکا برجام پایدار می‌ماند اما اگر ببینیم منافع ما تضمین نمی‌شود تصمیمات نظام را اعلام می‌کنم.

روحانی 23 اردیبهشت: زمان اروپا محدود است

حسن روحانی 23 اردیبهشت در تماس تلفنی «ترزا می» نخست‌وزیر بریتانیا با وی: جمهوری اسلامی ایران با پایبندی به برجام، تامین منافع ملی خود را دنبال می‌کند، اگرچه متاسفانه طرف‌های مقابل در اجرای تعهدات خود، عملکرد رضایت‌بخشی نداشته‌اند؛ زمان اتحادیه اروپایی برای حفظ برجام و تضمین منافع ایران، محدود است و منافع ایران در موضوعات و مسائل مهم مرتبط با برجام مانند فروش نفت، گاز، پتروشیمی و روابط بانکی و سرمایه‌گذاری باید به طور شفاف مشخص و تضمین شود.

ظریف 24 اردیبهشت: اروپا 2 ماه فرصت دارد

سیدحسین نقوی‌حسینی در تشریح جلسه کمیسیون امنیت ملی با مسؤولان وزارت امور خارجه در تاریخ 24 اردیبهشت: آقای ظریف درخواست تشکیل کمیسیون مشترک را داد که بدون حضور آمریکا باید این کمیسیون تشکیل شود. این فرصت ۴۵ روز الی 2 ماه طول خواهد کشید. طی این مدت یا اروپایی‌ها تضمین‌های لازم جهت تامین منافع ایران و جبران خسارت خروج آمریکا علیه ایران را خواهند داد یا قادر به این اقدام نخواهند بود. اگر اروپایی‌ها تضمین ندادند تصمیم‌گیری نسبت به آینده به عهده مقامات ارشد نظام است.

عراقچی 2 تیر: امیدواریم تا آخر ماه مه ‌بسته اروپا تحویل شود

عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه 2 تیر در نهمین همایش تجلیل از کارآفرینان و مدیران اشتغال‌زای کشور: آقای رئیس‌جمهور در پاسخ به صحبت‌‌های رئیس‌جمهور آمریکا گفتند ما چند هفته به دیگر اعضا فرصت خواهیم داد و اگر آنها بتوانند منافع ایران را تامین کنند در برجام می‌مانیم و اگر نتوانند تصمیم دیگری خواهیم گرفت... 3 کشور اروپایی و اتحادیه اروپایی قول دادند بسته‌ای از راه‌حل‌‌های عملی برای تامین خواسته‌‌های ایران ارائه دهند. ما منتظر هستیم و امیدواریم تا آخر ماه مه‌ میلادی (دهم خرداد) این بسته را به ما تحویل دهند.

روحانی 14 تیر: بسته اروپا مأیوس‌کننده است

حسن روحانی عصر روز پنجشنبه 14 تیر در تماس تلفنی با «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی 3 کشور اروپایی در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری‌های‌شان در برجام، آن را مایوس‌کننده عنوان کرد و گفت: متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک‌سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپایی عنوان شده بود.

روحانی 14 تیر: بسته اروپا دربرگیرنده خواسته‌‌های ما نیست

حسن روحانی شامگاه 14 تیر در تماس تلفنی «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با وی: بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری‌ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته‌‌های ما نیست و امیدواریم روند مذاکرات وزرای 5 کشور فردا در وین، بتواند خواسته‌‌های ایران را برای ادامه همکاری در برجام تامین کند. رئیس‌جمهور گفت: انتظار ما از اروپا ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمانبندی است تا بتواند نقشی جبران‌کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد.

ظریف 29 تیر: بسته اروپایی رضایت‌بخش نیست

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه 29 تیر در گفت‌وگو با یورونیوز: ما بسته‌ای دریافت کردیم که رضایت‌بخش نبود. اکنون در حال همکاری با اروپایی‌ها هستیم. در حالی که ما مشغول صحبت هستیم، همکاری‌ها در جریان است. برای آزمودن امکان [حفظ توافق] به اروپا فرصتی داده‌ایم. از سوی اروپا، شاهد تعهد سیاسی بوده‌ایم. ما [همچنین] شاهد اقدامات فنی بوده‌ایم که ارائه شده است. اما اینها کافی نیست.

عراقچی یکم مرداد: منتظر راه‌حل‌های عملیاتی اروپا هستیم

سیدعباس عراقچی دوشنبه یکم مرداد در گفت‌وگو با شبکه العالم: تعاملاتی که ما با کشورهای اروپایی داشتیم منتهی شده به یک مجموعه از تعهداتی که آنها به ما داده‌اند که شامل بسته پیشنهادی آنها نیز می‌شود؛ این بسته حوزه‌‌های مختلف نفت و گاز، بیمه و بانکی و همه مواردی که خواسته‌‌های ایران از برجام است را شامل می‌شود ما کماکان منتظر هستیم تا راه‌حل‌های عملیاتی برای اجرای این تعهدات به ما داده شود که این موضوع هنوز در حال مذاکره است... مهلت اروپا برای ارائه پیشنهادات عملی خود به ایران همان تاریخ 15 مرداد است که شروع قسمت اول تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهد بود که طبیعتا تا قبل از این تاریخ باید به مکانیزم‌های عملی رسیده باشیم تا خواسته‌های ایران تامین شود؛ 15 مرداد همه تحریم‌ها بازنمی‌گردد و مهلت بعدی آبان‌ماه است که ما در 3 ماه باقیمانده فرصت کار روی راه‌حل‌های عملیاتی برای تحریم‌های بعدی را داریم.  

عراقچی 13 شهریور: اروپا تا 13 آبان وقت دارد و بعد از آن فایده‌ای ندارد

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه شامگاه سه‌شنبه 13 شهریور با حضور در برنامه «رودررو» شبکه چهارم تلویزیون:  اروپا و آمریکا 2 متحد استراتژیک و قدیمی هستند و تعاملات اقتصادی بسیاری دارند و 50 میلیون شغل در اروپا وابسته به همکاری اقتصادی با آمریکاست. اینگونه نیست که اروپایی‌ها اینها را به آسانی در معرض خطر قرار دهند، من از اروپایی‌ها دفاع نمی‌کنم؛ کار آنها سخت است ولی تا آبان‌ماه باید به نتیجه برسند و اگر این سازوکارها را عملیاتی نکنند، ماندن در برجام برای ما فایده‌ای ندارد.  ما به اروپایی‌ها روشن گفته‌ایم اگر منافع اصلی ما در برجام؛ بحث فروش نفت و بازگشت پول نفت و پرداخت‌ها و دریافت‌ها (مسائل بانکی) عملیاتی نشود، برای ما ماندن در برجام هیچ فایده دیگری نخواهد داشت. آنها تا 13 آبان وقت دارند و از این تاریخ به بعد فایده‌ای ندارد که بخواهند کاری انجام دهند... تا زمانی که بتوانیم نفت خود را بفروشیم، ماندن در برجام برای ما منافع خواهد داشت و حتی اگر بعد از 13 آبان هم که تحریم‌های آمریکا رسما بازمی‌گردد، قادر باشیم نفت خود را بفروشیم، ممکن است ادامه کار با برجام را مدنظر قرار دهیم.

عراقچی 7 مهر: اروپا باید تا پیش از 4 نوامبر سازوکارهای پیشنهادی را برقرار کند

سیدعباس عراقچی 7 مهر در گفت‌وگو با ایرنا در مقر سازمان ملل متحد: زمانبندی ما همان چهارم نوامبر (13 آبان) است. اروپایی‌ها باید تا پیش از 4 نوامبر که دور دوم تحریم‌‌های نفتی و بانکی آمریکا اعلام شده، سازوکارهای پیشنهادی را برقرار کنند یا حداقل اینکه تا آن تاریخ ساختارش مشخص شده و بخشی از آن شروع به کار کرده باشد. اروپایی‌ها نظر ما را می‌دانند که تا 4 نوامبر، حداقل بخشی از این سازوکارها اجرایی شود.

ظریف 7 آبان: سازوکارهای اروپا همین چند روز عملیاتی می‌شود

محمدجواد ظریف 7 آبان در بدو ورود به استانبول در جمع خبرنگاران: سازوکارهایی که اتحادیه اروپایی در نظر داشته، در همین چند روزه عملیاتی خواهد شد، ممکن است تا زمانی که بشود از این سازوکارها استفاده کرد مقدار دیگری طول بکشد، به‌خاطر فشارهای آمریکا و کارشکنی‌هایی که آمریکایی‌ها در تمام مراحل این کار داشتند، برخی اقدامات زمان بیشتری برده است.

ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در ایتالیا:

اروپا مجانی سوار گاری برجام شده است

ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در ایتالیا درباره بدعهدی مکرر اروپایی‌ها در قبال ایران و گذشت بیش از یک هفته از زمان نهایی آنها برای ارائه راهکارهای اجرایی بسته پیشنهادی گفت: اروپایی‌ها در موضوع برجام یک فرصت طلایی به دست آوردند، روی آن سوار شدند و از امتیازات آن بهره بردند. ظهره‌وند افزود: ما برای اینکه از این مهلکه خارج شویم و بیش از این زمان را از دست ندهیم و افکار عمومی را نیز از این حیرت خارج کنیم، لازم است مسیر انقلابی خود را طی کنیم.  وی تاکید کرد: ما باید امیدمان را از اروپا و این فکر که از دیگ اروپا چیزی گرم شود قطع کنیم و به ساختارهای ناکارآمد داخلی خودمان بپردازیم.

ظهره‌وند درباره اقدامات مصداقی که باید انجام داد نیز گفت: با توجه به اینکه اروپایی‌ها اکنون به تعهدات خودشان در زمان‌بندی اعلام شده عمل نکرده‌اند، لازم است ما هم تعهدات خودمان را در چارچوب برجام و قطعنامه 2231 به حداقل برسانیم. وی تاکید کرد: ما باید جنازه برجام را روی دوش اروپایی‌ها نگه داریم و الان در مواجهه با اروپا، هرکجا که برجام به ما اجازه می‌دهد به صورت حداقلی و تا جایی که به لحاظ قانونی به ما حق داده شده است رفتار کنیم. 

دیپلمات کشورمان با بیان اینکه اوباما و اروپایی‌ها برجام را در سایه شکل‌دهی به یک اجماع جهانی علیه ما تحمیل کردند، تصریح کرد: آنها ما را به عنوان یک تهدید معتبر نشان دادند و در جریان مذاکرات، انعطافی که رخ داد به جای اینکه قهرمانانه باشد به آن وضع ذلیلانه بود؛ در حقیقت نرمش قهرمانانه‌ای اتفاق نیفتاد که بخواهند به آنها یک فن دیگری بزنند و این عرضه را نداشتند و در نهایت با ویلچر از صحنه بیرون آمدند.  ظهره‌وند گفت: اروپایی‌ها امیدوار هستند با حفظ پرستیژ خودشان و با حفظ این دستاورد و جلوگیری از واکنش ناخواسته و غیرسازنده ایران، ببینند آیا آمریکایی‌ها می‌توانند فشارهای خودشان را روی ایران موثر کنند که ایران را بار دیگر سر میز مذاکره بیاورند.

وی افزود: اگر این اتفاق بیفتد برای اروپایی‌ها خیلی خوب است و آنها در واقع در حال اتلاف وقت هستند تا ببینند سیر تحولات چقدر می‌تواند ایران را به کرنش وادار کند. ظهره‌وند با انتقاد از اعتماد بیش از حد به اروپا خاطرنشان کرد: وقتی دولتی‌ها تا این اندازه روی اروپا حساب باز می‌کنند در حقیقت این پیام را نیز مخابره می‌کنند که تحریم‌ها روی آنها موثر است در صورتی که ما باید تحریم‌ها را به فرصت تبدیل کنیم. 

وی با بیان اینکه امروز این چندجانبه‌گرایی که در دنیا وجود دارد محصول نهایی مقاومت ما است، اظهار کرد: اینها دستاوردهای جمهوری اسلامی است آن وقت عده‌ای عرضه نداشتند مایحتاج مردم را تامین کنند؛ این بی‌کفایتی که دیگر ربطی به تحریم ندارد، بلکه متوجه خودمان است. سفیر پیشین ایران در ایتالیا با اشاره به نگاه راهبردی اروپا به برجام خاطرنشان کرد: اگر برجام برای اروپایی‌ها ارزش استراتژیک نداشت یقین کنید الان از روی ما رد شده بودند، چرا که اروپایی‌ها اهمیت امنیت‌ساز برجام برای خودشان را می‌دانند و سوال اساسی اینجاست که چرا برجام باید برای ما ناامنی درست کند اما برای غرب امنیت ایجاد کند و چرا نباید متوازن باشد؛ امنیت هم حوزه‌های مختلف دارد و از اقتصاد و تکنولوژی تا موضوعات نظامی را شامل می‌شود.

وی در پایان گفت: اروپایی‌ها مفت سوار گاری برجام شده‌اند./۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: وطن امروز