راهکارهای قرآن برای تامین آزادی بشر

به گزارش خبرگزاری رسا، متن زیر یادداشتی از حجت‌الاسلام محمد عابدی عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه می‌باشد که تقدیم مخاطبان خبرگزاری رسا می شود.

بر خلاف برداشت‌های آفت زده‌ای که دین وقرآن را مانع آزادی اجتماعی وسیاسی بشر معرفی می‌کنند، حقیقت این است که اصولاً یکی از مهم‌ترین اهداف قرآن کریم تامین آزدی بشر است واین هدف در شمار مجموعه مصالحی قرار دارد که تشریعات قرآن کریم در پی تامین آنهاست و بشر با التزام به آنها به افقی گسترده از آزادی خواهد رسید.

خداوند در قرآن‌کریم با «تشریع نظام وظایف و تکالیف » راه صیانت از آزادی را ترسیم و تجویزکرده است، به گونه ای که بایدهای الهی، راه‌های تامین حق آزادی و نباید‌ها موانع و آفات آن را نشان دهند، برای همین انسان، تشریعاً «مکلف به صیانت از آزادی» می‌شود تا خود و دیگران را از عبودیت غیر خدا برهاند و در این مورد مسئول و مستحقِ پاداش یا کیفر می‌باشد.
آموزه‌ها و تکالیف در گستره سیاسی و… ضامن تحقق، بخش عمده‌ای از آزادی اند؛ همان گونه که عمل نکردن به آنها نابودی آزادی را در پی دارد. قرآن پدیده هایی چون استبداد؛ خودکامگى؛ استکبار؛ فساد؛ کفر وشرک؛ و….را سلب کننده آزادى‏ بر می‌شمارد و نشان می‌دهد ویژگی حکومت‌های طاغوتی اسیر کردن مردم است(بقره،49). حتی از سلب آزادی فرستادگان الهی، بنی اسرائیل، مردم و مسلمانان یاد و در مرحله بعد سلب حق آزادی را رد می‌کند و سرانجام رسولان و منصوبان خود را با عنوان حاکمان دینى مکلف می‌سازد با دعوت بشر به عبودیت و التزام به تکالیف غل و زنجیرها را از دست و پای او بردارند.
«الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاهِ وَالْإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ وَیُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائِثَ وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذِینَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»(اعراف،157).

برای عینی‌تر شدن مطلب بهتر است برخی از تکالیف قرآنی که ثمره شان احیای حق آزادی است را معرفی کنیم،مانند:

1. استعانت ‏از خدا و صبر؛ مطابق ایات قرآن، وقتی فرعون گفت پسران قوم موسی را خواهیم کشت و زنانشان را نگه خواهیم داشت، حضرت قوم خود را تکلیف کرد از خدا کمک بجویند و صبور باشند که زمین متعلق به خدا است و به هر کسى از بندگان خویش بخواهد وامى‏گذارد و سرانجام نیک از آن پرهیزکاران است‏( اعراف، 127و128).

2. جهاد: در آیه ای دیگر خداوند از مردم می‌خواهد برای رهایی وازادی مستضعفان جهاد کنند.
وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ نَصِیرًا» (نساء، 75).
3. هجرت: در آیه ای توضیح داده می‌شود کسى که در راه خدا از وطن چشم مى‏پوشد و مهاجرت مى‏کند، اگر به موانعى بر مى‏خورد، به گشایش‏هایى نیز بر خورد مى‏نماید.
« وَمَنْ یُهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُرَاغَمًا کَثِیرًا وَسَعَهً وَمَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ» (نساء، 100).

در کنار مثال‌های فوق البته تکالیف قرآنی متعددی هم وجود دارند که به ظاهر محدود کننده آزادی هستند، ولی به واقع هدفشان جلوگیری از نابودی آزادی بشر است و تشریح هریک از آنها مجالی وسیع را می‌طلبد، مانند:
ممنوعیّت رابطه دوستانه با تمسخرکنندگان اسلام و نپذیرفتن آنان به سرپرستی؛ اعتماد به ظالمان؛ رابطه دوستانه با کافران و منافقان؛محرم اسرار قرار دادن اهل‏کتاب. ایجادآشوب؛ اختلاف؛ بدعت‌‏گذارى در دین؛ شکستن حریم مقدّسات دینى؛ همکارى بر گناه و تجاوز؛ فساد در جامعه؛ شکستن حریم پیامبر (ص)؛ رفتارهاى غیر عادلانه با مخالفان؛محدودیت آزادى، به پرهیز از اعمال مورد سوءاستفاده دشمنان؛ مخالفت با حکم خدا و رسول (ص)؛منع از ارتداد و….یاد کرد./1330/ج