دوران پهلوی آغاز سقوط تمدنی ما بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، عطاء الله بیگدلی استاد دانشگاه امام صادق(ع) ظهر امروز در کرسی آزاد اندیشی تمدن سازی یا تمدن زایی؟ پروسه یا پروژه؟ که از سوی مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی برگزار شد، با تبیین اهمیت تمدن در زندگی دینی انسان، گفت: تعریف ما از تمدن اسلامی این است، آنگاه که شرایط اجتماعی را به نحوی تأمین کنیم که زندگی مردم به سمت دینداری بروند. فرآیند تمدن سازی اسلامی توسط مسلمین از صدر اسلام تا به امروز آیا رو به پیشرفت بوده یا رو به افول رفته است؟ به نظر من وضعیت ما در عرصه تمدنی رو به افول بوده و دائما از وضعیت مطلوبی که صدر اسلام بوده است دائما دور شده‌ایم.

وی در ادامه افزود: دوران پهلوی آغاز سقوط تمدنی ما بود، مدرنیزاسیون خشن و سریع و فاقد توجه به عقبه و پیشینه تمدنی ما باعث شد مسیر افول تمدنی که داشتیم به یکباره تبدیل به یک سقوط شود، انقلاب اسلامی یک واکنش جمعی به این سقوط بود که تلاش کرد مانع امتداد این سقوط شود اگرچه هنوز به نقطه احیای تمدن اسلامی نرسیده‌ایم اما روند سقوط را تا سطح زیادی کند کردیم.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) تمدن اسلامی را در دوران صفوی و سلجوقی در شرایط بدون افول در عرصه تمدنی دانست و اظهار کرد: در گذشته همواره تمدن اسلامی رقیب داشته و تلاش می‌کرده است تا با رقبای خود همتراز شود و به سمت برتری برود، در دهه‌های اخیر حتی ساخت و ساز مساجد ما دچار تغییر شده است و سازه‌های آنها در تعامل با جهان جدید دچار تغییر شکل و فرم شده، حتی شاهد هستیم مساجدی بدون گنبد و نمای مساجد معمول ساخته شده است.

مسیر دشواری برای تحقق تمدن اسلامی داریم

بیگدلی با بیان اینکه برای آغاز تمدن سازی نیازمند یک حرکت جمعی و محسوس هستیم، تصریح کرد: برای ساخت تمدن نمی‌توان گفت اصولی هست و مبانی داریم و تمدن بسازیم، هر طرح شیعی که در اضطرار از نبود معصوم ارائه شود شیعی نیست، ما دچار دو مشکل هستیم، یک نبود معصوم و دیگر اینکه هژمونی تمدن غرب در طول تاریخ بی‌سابقه است و به نظر من در مجموع این ادله به علاوه روایات فراوانی که در باب محدودیت عمل شیعیان داریم قطعاً مسیر دشواری در عرصه تمدن سازی و رسیدن به تمدن اسلامی داریم که به نحوی ما را از رسیدن به نتیجه باز خواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: به نظر من ورود ما به تمدن سازی اراده گرایانه است، یعنی وظیفه داریم تأمین شرایط اجتماعی برای تحصیل زندگی دینی را انجام دهیم، اما چیزی که واقع می‌شود مبتنی بر اراده ما نیست و باید ببینیم خداوند چه می‌خواهد و نتیحه چه خواهد شد. نمی‌توان گفت فقه ما هم قانون اساسی دارد هم تمدن سازی می‌کند.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه ملاک بندگی و عبودیت ما امام معصوم است، اظهار کرد: منطق ما این است که می‌خواهیم مقایسه کنیم میان تمدن سازی حکومت‌ها در دوران مختلف و یک نگاه درجه بندی داشته باشیم و ببینیم در چه شرایطی نسبت به گذشته قرار داریم. مسأله دیگر اینکه روایت‌هایی که مجموعا پیرامون زمینه‌سازی ظهور هستند ضعیف هستند و همین تعداد محدود روایتی که وجود دارد هم چندان محکم نیستند ولی اگر همین ها را بپذیریم باز به مفهوم تمدن‌سازی نخواهیم رسید بلکه رویکرد انتقادی سلبی را در این روایات می‌بینیم.

بیگدلی با بیان اینکه حفظ امید به روش عدم بیان روایات پیرامون عصر ظهور موضوعی است که انتقادات بسیاری به آن وارد است، خاطرنشان کرد: نمی‌توان از بیان روایات عصر ظهور و تبیین شرایط سخت و دشوار آن دوران نظیر غلبه ظالمین بر جهان به خاطر حفظ امید شیعیان سرباز زد و روایات را نادیده گرفت، این یک حقیقت است که در زمان ظهور ظلم و ستم غالب است، نباید روایات را نادیده گرفت بلکه باید امید داشته باشیم به ظهور و پیروزی نهایی حتی اگر بدترین اتفاقات برای ما رخ دهد، این ویژگی شیعه است که هرگز دچار ناامیدی نمی‌شود حتی در بدترین شرایط امید خود را محفوظ می‌دارد./1304/پ310/ب1