مُدام به جای مُد

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، پیش‌نویس سند ملی مُد و لباس در آخرین جلسه شورای هنر مورد بررسی قرار گرفت. شورای هنر از شورا‌های وابسته به شورای انقلاب فرهنگی است که سیاست‌های کلان حاکمیتی در این حوزه را در جهت حمایت و کمک به هنر و اهالی هنر تدوین می‌کند. به نظر می‌رسد در این سند که بر اساس چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ تدوین شده‌بود، با نگاهی فراگیر و شیوه‌ای نوآورانه تلاش شده تا به حوزه مُد و لباس از چشم‌اندازی مبتنی بر واقع‌نگری و بر اساس مقتضیات فرهنگی کشور نگاه شود.

در مقدمه این سند چنین عنوان شده‌است: «پدیده مُد لباس با منشأ غربی، به عنوان یکی از مؤلفه‌های فرهنگ و مبحث سبک زندگی از مواردی است که در این زُمره می‌گنجد و توجه به آن، تلاشی جهادی و هوشمندانه می‌طلبد. به‌رغم تلاش‌های فراوان انجام شده در سال‌های اخیر، به دلیل پیچیدگی‌های وجودی «مُد» از یکسو و محیط بسیار متغیر فرهنگی- اجتماعی از سوی دیگر، کشور از گزند تأثیرات نوعِ غربی این پدیده مصون نبوده و راهکاری پویا و در خور برای کاهش یا از بین بردن تأثیرات آن در مرحله‌گذار تمدنی مهیا نشده و در ادامه اشاره شده‌است که این سند با نصب‌العین قرار دادن بیانیه گام دوم انقلاب تدوین شده‌است.»

صرفنظر از ایرادات احتمالی این سند به دو موضوع بسیار مهم در این سند پرداخته شده‌بود. نخست یک مفهوم تمدنی جدید که به نظر نویسندگان سند می‌تواند راهگشای سایر حوزه‌های فرهنگی هم باشد و دوم پرداختن به مقوله «مطالعات بدن» به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات روز کشور و جهان که تا کنون به‌رغم اهمیت ویژه به دلایل مختلف در اسناد رسمی کشور چندان به آن پرداخته نشده‌بود.

در پیش‌نویس سند مد و لباس در مورد مُدام چنین نوشته شده‌بود: «مفهوم مُدام یک ایده تمدنی برای طراحی است که بر اساس اقتضائات فرهنگی و روز جامعه ایران تهیه‌شده و می‌توان از آن به عنوان رویکردی در طراحی استفاده کرد.

مفهوم مُدام به مرور زمان و در فرآیند گفتگو شاکله خود را پیدا می‌کند، اما حرکت آن برای کمال و بهبودی هرگز متوقف نخواهد شد. نکته اساسی در تهیه این مفهوم عدم وابستگی آن به پدیده مُد است. به عبارتی نویسندگان تلاش کرده‌اند تا با مد نظر قرار دادن اقتضائات تمدنی بر خلاف اسناد پیشین یک ماهیت جدید بنا بگذارند و نه چیزی که فقط غربی نباشد.».

اما نقطه عطف این سند پرداختن به موضوع بدن به عنوان یک مسئله روز و پیشنهاد برنامه‌هایی اجرایی برای پرداختن به این موضوع است. در بخشی از این سند به عنوان یک تهدید معاصر چنین عنوان شده‌است: مطالعات و مفهوم بدن در ۱۰۰ سال اخیر به یکی از موضوعات جدی علوم اجتماعی و روانشناسی بدل شده‌است. رابطه متقابل بدن و لباس و تغییرات مرتبط با آن محور اصلی مطالعات مرتبط با بدن است.

سیستم‌های مُد از تغییر مفاهیم بدن سود زیادی می‌برند و علاوه بر استفاده از مفاهیم مرتبط، رأساً اقدام به اعمال برخی تغییرات می‌کنند. به عبارتی در برهه کنونی به نظر می‌رسد این مهم در حال هدایت به سمتی است که طی آن، این لباس است که بر شکل و درک انسان‌ها از بدنشان تأثیر می‌گذارد.

ایجاد نواحی شهوت‌زای جدید مانند شکم، سرشانه، شانه و پشت کتف از برساخت‌های جدید فرهنگی و از نمود‌های معاصر استفاده از نظریه تغییر نواحی شهوت‌زاست که نتیجه‌ای از تأثیر متقابل بدن- لباس با انگاره‌های شخصی است.

این مورد را می‌توان در ایران در قالب تغییرات رخ داده در باز شدن جلوی مانتو‌های زنانه، تغییرات در سرشانه‌ها و توری یا برهنه شدن پشت کتف (و به طور کلی لباس) مشاهده کرد. این مهم همگام با علاقه عمومی و مُدِ جدید ورزش‌های سنگین، TRX و GYM در زنان است که طی آن تبادلی متقابل میان بدن و لباس به‌وجود آمده است. در واقع عامل این تغییرات را می‌توان در تغییرات انگاره مطلوب بدن و معیار‌های زیبایی اندام جست‌وجو کرد.

نویسندگان سند بخش زیادی از تغییرات سبک و نوع پوشش در کشور را مرتبط با تغییر خودانگاره بدن می‌دانند و در لیست مسائل مرتبط با مد و لباس که در این سند به آن‌ها پرداخته شده‌است بالاترین درجه فوریت را این موضوع اختصاص داده‌اند.

در شرایطی که طی سال‌های اخیر نپرداختن به مقوله «بدن» به مثابه یک تابو سبب‌شده تا بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه با واقع‌بینی حل نشود، به نظر می‌رسد محتویات به روز سند ملی مد و لباس و تغییر دیدگاه دست‌اندرکاران به موضوعات اساسی می‌تواند امیدی برای حفظ و صیانت از فرهنگ ایرانی اسلامی باشد.

منبع: روزنامه جوان