هنر قرآنی فاخرترین هنر در تمام جهان است

به گزارش خبرگزاری رسا، استاد خسرو روشن متولد 1335 است و از سال 1348 که تا امروز حدود پنجاه سال می‌شود که خطاطی می‌کند. از اول هم نستعلیق می‌نوشت و به مرور زمان آن را با نقاشی تلفیق کرد و به هنر نقاشی‌خط مشغول شد. در عین حال، تندیس‌های بسیار زیبایی از آیات قرآن ساخت که هنر خیره‌کننده و منحصربه‌فرد اوست. او هنرمندی است که سال‌هاست مشغول خوش‌نویسی آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام است.

خبرگزاری تسنیم در گفتگویی که با استاد خسرو روشن، هنرمند قرآنی و شناخته شده، انجام داده به بررسی اهمیت به خدمت گرفتن هنر در محضر قرآن و اسلام پرداخته است. آن طور که این هنرمند متعهد و قرآنی می‌گوید، هنرمند پیش از ورود به عرصه هنر معنوی، لازم است که اول به تزکیه نفس خودش بپردازد و با وجودی مطهر به این رشته مشغول شود. هرچند تأثیرگیری از آیات قرآن و کار کردن در این وادی هم بر جنبه معنوی فرد می‌افزاید. به همین علت رابطه با قرآن و معنویت در طبیعت هنرهایی مانند خوشنویسی است که علاوه بر جنبه معنوی، معرفت و بینش خطاط را هم افزایش می‌دهد. زیرا هنر قرآنی فاخرترین هنر در تمام جهان است، نه صرفاً در جهان اسلام. چون بالاتر و باارزش‌تر از قرآن کریم، کتابی وجود ندارد که وقتی هنر در خدمت آن باشد ارزش بیشتری پیدا کند. بنابراین هنرمندی که بیشتر در حوزه قرآنی کار می‌کند، فکر می‌کند که کارش دارای عیاری شده که می‌تواند در خدمت کلام خداوند متعال باشد. این در حالی است که اگر هنرمندی خودش را در حد خدمت به قرآن نداند، جرئت نمی‌کند در حوزه هنر قرآنی قدم بگذارد.

هنر در خدمت اسلام و قرآن

هنرمندان زیادی هستند که در زمینه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند. اما فقط تعدادی از این هنرمندان هستند که هنر را در خدمت اسلام و قرآن می‌آورند. شما با چه رویکردی به هنر دینی روی آوردید و به خطاطی آیات قرآن مشغول شدید؟

به نظر من هنر امر مقدسی است، چه در خدمت قرآن باشد یا نباشد. چون حتی اگر در خدمت ادبیات فاخر و پر مضمون ایرانی هم باشد، ارج و قرب خاص خودش را دارد و خالی از مفهوم نیست. در عین حال طبیعی است که هنر خطاطی در کنار آیات قرآن تقدس و ارزش خاص خود را دارد.

کار کردن در زمینه خوشنویسی، ارتباط نزدیک و همیشگی با آیات قرآن، روایات و دعاهای مذهبی دارد. در عین حال هنرمند باید توجه داشته باشد که در حوزه‌های گوناگون را از یکدیگر تمیز دهد و سپس وارد شود. البته قداست هنر همیشگی است چون خوشنویس نمی‌تواند ادبیات زشت و غیر ارزشی را زیبا ارائه دهد. چه در حوزه ادبیات و چه در حوزه قرآن، سعی می‌کند که ناب‌ترین آن‌ها را در قالب اثر هنری ارائه دهد.

به هر حال این نکته هم قابل توجه است که هنرمندانی که کارشان دارای عیار نسبی شده به هنر قرآنی روی می‌آورند!

همین طور است. هنر قرآنی فاخرترین هنر در تمام جهان است، نه صرفاً در جهان اسلام. چون بالاتر و باارزش‌تر از قرآن کریم، کتابی وجود ندارد که وقتی هنر در خدمت آن باشد ارزش بیشتری پیدا کند.

بنابراین هنرمندی که بیشتر در حوزه قرآنی کار می‌کند، فکر می‌کند که کارش دارای عیاری شده که می‌تواند در خدمت کلام خداوند متعال باشد. این در حالی است که اگر هنرمندی خودش را در حد خدمت به قرآن نداند، جرئت نمی‌کند در حوزه هنر قرآنی قدم بگذارد.

شرط ورود به هنر قرآنی

گاهی جوانان هنرمندی هم هستند که دوست دارند به قرآن خدمت کنند. این افراد چه باید بکنند؟ و به عبارت دیگر شرط ورود به هنر قرآنی و به خدمت گرفتن هنر در اسلام چیست؟

هنرمند پیش از ورود به عرصه هنر معنوی، لازم است که اول به تزکیه نفس خودش بپردازد و با وجودی مطهر به این رشته مشغول شود. هرچند تأثیرگیری از آیات قرآن و کار کردن در این وادی هم بر جنبه معنوی فرد می‌افزاید. به همین علت رابطه با قرآن و معنویت در طبیعت هنرهایی مانند خوشنویسی است که علاوه بر جنبه معنوی، معرفت و بینش خطاط را هم افزایش می‌دهد.

سابقه فعالیت شما در زمینه خطاطی

خوب است کمی از سابقه فعالیت شما در زمینه خطاطی بدانیم. از چه زمانی به هنر خوشنویسی علاقه‌مند شدید؟

علاقه به خوشنویسی از زمان کودکی در دلم وجود داشت. پدربزرگی داشتم به نام آقا شیخ نعمت‌الله روشن‌آبادی که خط بسیار خوبی داشت و قرآن را کتابت می‌کرد. وقتی من خط می‌نوشتم همه اطرافیان تشویقم می‌کردند و می‌گفتند که خط من به او شبیه است. البته جد ما شخصیت مذهبی داشت و مجتهد بود.

هنوز هم مردم مزار او را زیارت می‌کنند و منبرش را به یادگار نگه داشته‌اند. به طوری که زیر منبر او سینه‌زنی می‌کنند و حاجت می‌گیرند. آن زمان‌ها من تعبیر درستی از خط خوب نداشتم و هر بار که خط خوبی را می‌دیدم با خودم فکر می‌کردم که انسان نمی‌تواند این طور بنویسد.

اما همان علاقه موروثی و ذاتی به خطاطی موجب شد که من هم تقریباً چهارده پانزده ساله بودم که نوشتن خط نستعلیق را به طور جدی شروع کردم. یعنی از سال 1348 تا به حال خط می‌نویسم و از اول هم خط نستعلیق کار می‌کردم.

تا اینکه در سال 1371 از سوی شورای ارزشیابی هنرمندان کشور، درجه 2 هنری معادل مدرک فوق لیسانس و در سال 1388 درجه یک هنری معادل مدرک دکتری و نیز مدرک استادی از سوی انجمن خوشنویسان را به دست آوردم.

در زمینه هنر نقاشی‌خط و در خطاطی نستعلیق و شکسته‌نستعلیق نمایشگاه‌هایی به صورت انفرادی در کشورهای انگلیس، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، چین (پکن، ووهان و شانگهای)، ایران و بیش از 100 نمایشگاه جمعی در داخل و خارج کشور برگزار کردم.

استفاده از استادان متدین خوشنویس

اما بهره بردن از استادان متدین خوشنویس هم یکی از رمزهای موفقیت در هنر قرآنی است. شما در این زمینه از چه کسانی استفاده کرده‌اید؟

من هم در نقاشی‌خط در کلاس اساتیدی مثل استاد افجه ای استفاده کردم و در ابتدا هم شیوه کار استاد جلیل رسولی را سرلوحه و سرمشق خود قرار دادم و در این میان در رشته خط شکسته‌نستعلیق هم از استاد محمدحسین عطارچیان استفاده کردم.

برای شما چه اتفاقی افتاد که به خطاطی آیات قرآن روی آوردید؟

هنر ما هنری قرآنی است و ریشه در فرهنگ یک هزار و چهارصد ساله دارد و ما در مقابل نسل جدید مسئول هستیم و بایستی این هنرها را به جوانانمان منتقل کنیم، اما در اثر بی‌توجهی مسئولان فرهنگی کار ما دارد به روزمرگی می‌افتد و حال آنکه خیال ما اگر از معیشت زندگی راحت باشد، در انجام رسالت هنری و فرهنگی‌مان و خدمتی که از این راه می‌توانیم به انقلاب و کشور و اسلام و مردم و جوانان داشته باشیم، بسیار موفق خواهیم بود. به هر حال عمر ما در این راه رفته است و خدا را شکر می‌کنم که تمام جوانی‌ام را در این راه صرف کردم و انس و لذتم نگارش آیات قرآن است.

من معتقد هستم که در سرچشمه زلال ادبیات اسلامی و ایرانی، بالاتر از قرآن کریم هیچ سرچشمه زلال و ناب دیگری وجود ندارد که بتوانیم جسم و روح خود را در آن جلا بدهیم. در بررسی تمام کتاب‌ها حتی نهج الفصاحه، نهج‌البلاغه، دیوان شعرایی مانند مولانا، حافظ و سعدی هم باز منبع کار به قرآن برمی‌گردد که این موضوع نشان‌دهنده شأن بالای این کتاب آسمانی است.

تمام هنرمندان سعی می‌کنند بالاترین وجه قضیه را در نظر بگیرند و طبیعتاً درنهایت به سرچشمه زلال قرآن می‌رسند. همان طور که در زمینه گزینش میان دعاها و آیات قرآنی، هنرمند بررسی می‌کند تا اهمّ و غیر اهمّ را جدا کرده و کارهای مهم‌تر را زودتر انجام دهد و آن‌هایی که شاخص شدنش به عنوان تابلو مطرح نباشد را کنار می‌گذارد، در حوزه قرآن و ادبیات نیز همین‌طور است. وقتی هنرمند با موضوعاتی مانند سیره پیامبرانی که نامشان در قرآن کریم ذکر شده برخورد می‌کند برای نوشتن یک آیه درباره یکی از این پیامبران دقت زیادی به خرج می‌دهد.

تلاش جهانی هنرمندان قرآنی

در همین مورد برخی افراد معتقد هستند که برای مقابله با حرمت‌شکنی‌ها، هنرمندان وظیفه دارند که نمایشگاه هنری خود را در کشورهای توهین‌کننده برگزار کنند تا پاسخ آن‌ها را صریح بدهند و دین اسلام را معرفی کنند. شما با چنین ایده‌ای موافق هستید؟

به نظر من توهین‌ها و هتک حرمت‌ها جواب ندارد. کار زیبا همیشه زیباست و کار زشت همیشه زشت است. برای نشان دادن زشتی‌ها لزوماً نباید زیبایی را در مقابلش بگذاریم، چه‌بسا که اصلاً کور باشند و نفهمند که زیبا یعنی چه. با بعضی اعمال اصلاً نمی‌شود و نباید تقابل کرد. قشر خاصی از صهیونیست‌ها کاری با اسلام کرده‌اند که بین خودشان هم زننده و زشت است و حتی هم‌کیشان خودشان هم آن را قبول ندارند.

البته خوشبختانه آن‌قدر هنرمندان ما آثار فاخری دارند که با گذاشتن یکی از آن‌ها، تمام آثار زشت صهیونیست‌ها پاک می‌شود و از بین می‌رود. البته مسئولان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که متکفل برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران در خارج از کشور و برپایی نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری هستند، باید سعی کنند در این‌گونه نمایشگاه‌ها مخصوصاً در کشورهای اسلامی آثار قرآنی و دینی که معرف فرهنگ انقلاب اسلامی است، بیشتر عرضه شود.

سفارش مقام معظم رهبری

یکی از آثار شما که مورد توجه مقام معظم رهبری قرار گرفته بود، تندیس آیات است. این اثر چیست و نظر ایشان درباره این هنر چه بود؟

تندیس آیات هم یکی دیگر از آثار من است که مقام معظم رهبری این کار را دیده و توجه و لطف خاصی داشتند اما به دستوراتی که ایشان درباره اثر دادند، بی‌توجهی شده است. در این تندیس‌ها آیات قرآن را از سطح و کاغذ برداشته و آن را به طور حجمی درآورده‌ام. وقتی حضرت آقا این تندیس‌ها را دیدند فرمودند که این هنر را توسعه بدهم. اما متأسفانه مورد کم‌لطفی و بی‌مهری برخی مسئولین قرار گرفتم و این تندیس‌ها گسترش پیدا نکرد.

در عین حال حدود 150 اثر قرآنی به ادارات و مؤسسات و مراکز دولتی ارائه داده‌ام. تعداد زیادی اثر قرآنی هم در مجموعه شخصی خودم وجود دارد که هم قابل ارائه برای نمایشگاه بوده و هم قابل فروش است.

برپایی نمایشگاه قرآنی یکی از شیوه‌های تبلیغ اسلام است

نمایشگاه‌های متنوعی در طول سال در شهرها و کشورهای گوناگون برگزار می‌شود. به اعتقاد شما هدف اصلی برگزاری نمایشگاه‌های هنری قرآنی چه می‌تواند باشد؟

به هر حال برای هر هنرمندی ضرورت دارد که به عنوان یک عالم هنر، اثر خودش را در یک همایشی ارائه بدهد که جوانان و نوجوانان ببینند و به سوی فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی تشویق بشوند. این وظیفه‌ای است که بر دوش ما هست و باید کار خود را انجام دهیم. اگر نمایشگاه‌های هنری را برگزار نکنیم، به نوعی هم به خودمان و هم به جامعه ظلم و خیانت کرده‌ایم.

البته هنرمند فقط به قصد ترویج دین اسلام در نمایشگاه شرکت نمی‌کند. بلکه می‌خواهد زیبایی‌هایی را که خلق کرده به مردم ارائه دهد. این موضوع ابعاد گسترده‌ای دارد. درواقع هنرمند می‌خواهد هنر خودش و ادبیات فاخر و زیبایی‌های آیات قرآن را نشان دهد، درحالی‌که برای ترویج دین اسلام راه‌های زیادی وجود دارد.

از کارهای خودتان بگویید. در حوزه قرآن کریم چه کارهایی انجام داده‌اید؟

در سال 82 در پکن و چهار شهر دیگر کشور چین، نمایشگاهی برگزار کردم و در آنجا حدود 18 میلیون تومان از آثارم کسب درآمد کردم و آن را به زلزله‌زدگان شهر بم اختصاص دادم. همچنین در طول سال‌های 80 تا 83 آثاری را خلق کردم در قالب مجموعه‌ای با عنوان «چشمه حکمت» با شمار پنج هزار چاپ شد اما هیچ سازمانی در این زمینه حمایت مالی نکرد و هنوز این سرمایه برنگشته است.