پژوهشگران حوزوی به دنبال «تولید علم» باشند

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در درس خارج اصول خود به مناسبت هفته پژوهش ضمن ابراز خرسندی از وضعیت پژوهشی حوزه های علمیه و با بیان اینکه وضع پژوهشی امروز حوزه‌های علمیه با قبل از انقلاب و گذشته قابل مقایسه نیست، گفت: امروز پژوهش‌های فراوان با تنوع موضوعات در مسائل مورد نیاز نظام اسلامی و جامعه به وسیله طلاب و پژوهشگران حوزه انجام می شود.

وی ادامه داد: به عنوان مثال اگر قبل از انقلاب در مسائل اقتصادی دو یا سه پژوهش وجود داشت، امروزه ده‌ها پژوهش وجود دارد و کتاب‌های مفصل در همین حوزه مبارک قم نگاشته شده است؛ به عنوان نمونه درباره كاهش ارزش پول ملی، در زمینه معاملات و ارتباطاتی که مردم با هم دارند یا در مسائل مربوط به دیون، مهریه و مواردی از این قبیل کارهای بسیار ارزشمندی صورت گرفته است.

آیت الله فاضل لنکرانی خاطرنشان کرد: امروز بحث ارزهای دیجیتال در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) از سوی گروه پژوهشی فقه اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته و درباره آن كتاب نگاشته شده و یا در حال نگارش است.

وقتی دین دارای حکومت باشد، حکومت هم مبتنی بر سیاست است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه امروز به برکت نظام اسلامی، تحقیقات فاخری در زمینه فقه سیاسی را شاهد هستیم، عنوان کرد: نسبت به این مسأله‌ كه اسلام دارای حکومت است، امیرالمؤمنین(ع) در خطبه شقشقیه بیان فرمودند «اگر واقعاً اسلام دارای حکومت نبود، چه فرقی بود که بعد از پیامبراکرم(ص) چه کسی بر مسند بنشیند؟ ‌هر كسی باشد فرقی ندارد»؛ اگر اسلام دارای حکومت نباشد باید بگوییم پیامبر(ص) مردم را باید به مسائل معنوی و عبادی دعوت كردند و ما نباید کاری داشته باشیم که چه کسی حاکم است؛ آیا این دین می شود؟ به نظر بنده هیچ امام معصومی نیست جز این كه درباره حکومت در دین حرف و مطلب دارد و از تمامی امامان در این باره روایت داریم.

وی ادامه داد: وقتی دین دارای حکومت است، حکومت هم مبتنی بر سیاست است، از این جهت فقه سیاسی و فقه حكومتی به میدان می‌آید و بحمدالله قدم‌های خوبی تا كنون در این زمینه برداشته شده، اما باید بدانیم که این موارد کافی نیست و تا نتیجه فاصله داریم؛ حوزه های علمیه باید به این سمت حركت كنند كه ابعاد فقه سیاسی را کاملاً مشخص كرده و به جامعه بشری و مسلمین ارائه دهند.

آیت الله فاضل لنکرانی مطرح کرد: تقاضا می‌کنم كه حتماً بحث قاعده الزام را ملاحظه كنید و این قاعده به‌گونه‌ای است كه اگر مورد توجه قرار نگیرد، اصلاً راه برای ارتباط مسلمان با غیر مسلمان از جهت دینی روشن نخواهد شد؛ قاعده الزام یکی از قواعد فقه سیاسی است كه فقهای متقدم آن را فقط در یک مورد جزئی و یک فرع جزئی تطبیق کرده‌اند و مرحوم آقای خوئی برای آن 11 فرع ذكر كرده است و ما نیز در كتاب قاعده الزام 40 فرع برای آن ذكر كرده ایم؛ فروع دیگری نیز هست که باید یافت شود و مورد بررسی قرار گیرد.

وی بر ضرورت آزاداندیشی در عرصه های پژوهشی تأکید کرد و گفت: در حوزه پژوهش، فضای علمی باید مقداری باز باشد، یعنی اجازه داده شود كه اهل فکر و نظر حرفشان را با استدلال و با پشتوانه علمی محکم بیان کنند، بعد در همین فضای علمی مورد نقد قرار گیرد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: هیچ اشکالی ندارد اگر کسی ادعا می‌کند اسلام حکومت ندارد، اجازه داشته باشد و میدان پیدا كند كه حرفش را بزند؛ نباید بلافاصله او را با تهمت و نسبت‌های ناروا از میدان خارج كرد، بلكه باید استقبال كرد و اشكالات نظرش را به صورت علمی و در فضای مناظره و گفتگو ذكر كرد.

وی عنوان کرد: در مباحث علمی نمی‌توان جلوی فکر و علم را گرفت، امروزه اگر نگذاریم حرفی زده شود، صاحب آن، حرفش را می‌نویسد و در فضای مجازی مطرح می کند و اگر در این فضا هم مجال پیدا نكند، بالاخره نوشته او ده سال دیگر، كمتر یا بیشتر در دست عده‌ای قرار می‌گیرد؛ چه اشکالی دارد به جای اینکه چند سال بعد مطرح شود همین امروز نظرش را در یک کرسی آزاد و به دور از هیاهو و هواپرستی مطرح کند؟ البته از این مسئله نباید غافل بود كه بعضی به دنبال شهرت هستند و درصدد هستند هر روز حکمی از احکام اسلام و ضرورتی از ضرورت‌ها را انکار کنند، به عنوان مثال یک روز بگویند روایات شیعه اسرائیلیات است و یک روز بگویند قرآن به روایت حفص از عاصم است كه شخصی فاسق محسوب می شود و مغالطاتی را در فضای مجازی بیان كنند که فقط اهل فن پاسخش را می دانند؛ در مورد این افراد مسأله طور دیگری است و ما نباید به آن‌ها میدان دهیم بلکه باید با آنان برخورد داشته باشیم.

آیت الله فاضل لنکرانی تأکید کرد: از نكات مهم در عرصه پژوهش، لزوم ایجاد فضای آزاداندیشی و اجازه طرح مباحث نو در حوزه های علمیه و در کنار آن، آمادگی لازم جهت پاسخگویی به شبهات احتمالی ناشی از آزاداندیشی است.

حوزه و پژوهشگران به دنبال «تولید علم» باشند

وی آسیب ها، بایدها و نباید های پژوهش را مورد توجه قرار داد و گفت: در عرصه پژوهش باید از از موازی کاری پرهیز کرده و میان پژوهش و جمع آوری فرق بگذاریم؛ پژوهش همان‌طور که رهبر معظم انقلاب تأکید دارند باید به تولید علم بیانجامد؛ حوزه و پژوهشگران باید از پژوهش های خود به دنبال «تولید علم» باشند؛ یعنی آیات، روایات و مبانی فقهی با دقت عمیق‌تر بررسی شود و از دل آن حرف جدیدی بیرون بیاید كه بنیان و پشتوانه علمی داشته باشد.

آیت الله فاضل لنکرانی اضافه کرد: به عبارت دیگر از ضروریات پژوهش، «اهتمام به پژوهش‌های راهبردی و کاردبردی در کنار پژوهش‌های بنیادین» است؛ امروز بهترین زمان برای پژوهش است، چراکه شرایط آماده بوده و موضوعات فراوانی وجود دارد؛ امروز اگر طلبه‌ای فقط به خواندن كتاب و به دنبال آن دادن امتحان و گرفتن نمره اکتفا کند، اشتباه کرده است و این، برای او خسارت بزرگی محسوب می‌شود؛ انسان باید در سرعت بخشیدن به علم و رشد آن و در یک سخن در فتح قواعد جدید سهم داشته باشد و مشكلات یک بحث علمی را بتواند حل كند.

ربا تورم‌ها و بدبختی‌های امروز را برای جامعه به وجود آورده است

وی عنوان کرد: متأسفانه امروزه یکی از تهمت‌هایی که به حوزه‌های علمیه زده می‌شود، این است که می‌گویند با این درس‌ها چه گرهی از کارهای این نظام را حل می‌کنید؟ اتفاقاً حرف ما این است که شما اگر به آنچه که فقه می‌گوید درست عمل کنید، بسیاری از این مشکلات را نخواهید داشت؛ چه مقدار مسؤولین با فقه و آنچه كه دین مطرح می‌کند آشنایی دارند؟ افراد زیادی هستند كه از آن اطلاع ندارند و از آن طرف فکر می‌کنند افراد در حوزه تکرار مکررات دارند و حرف‌های هزار سال پیش را تکرار می‌کنند.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: فقه در زمینه بانکداری می‌گوید قوانین نباید به‌گونه‌ای طراحی شوند كه مستلزم ربا باشند؛ امروز ربا تورم‌ها و بدبختی‌های امروز جامعه را به وجود آورده است؛ آقایان می‌گویند در مجمع تشخیص مصلحت نشستیم و به این نتیجه رسیدیم كه اگر جریمه دیرکرد گرفته نشود، نظام بانکداری مختل می‌شود؛ این افراد به حرف دین توجه نداشته اند.

وی ادامه داد: یا به عنوان مثال در مسأله تلقیح مصنوعی، ما حدود 16 سال پیش كتابی نوشتیم كه در آن زمان 10 روش و راه برای تلقیح مصنوعی وجود داشت و هم‌اینك شیوه‌های جدید دیگری نیز وجود دارد؛ ‌در این‌باره می‌آیند نظر کسی را كه معتقد است تلقیح مصنوعی مطلقا حلال است، از هر کسی نطفه بگیرند و در رحم هر کسی بگذارند، مانعی ندارد را می‌پذیرند و به نظر ارکان فقها توجه نمی‌كنند؛ یکی از نگرانی‌های آینده این است كه در آینده با افرادی مواجه می‌شویم كه پدر، مادر، برادر و خواهر و فامیل‌شان مشخص نیست و این خطر بسیار بزرگی است.

آیت الله فاضل لنکرانی در پایان یادآور شد: در مباحث مختلف و حوزه‌های گوناگون فقه و به ویژه‌ فقه‌های تخصصی لازم است پژوهش‌های بدیع و كارآمدی صورت پذیرد و در این راستا باید در حوزه‌ی مدیریت پژوهش‌ها انسجام لازم صورت پذیرد و ابعاد نظام مدیرت پژوهشی به خوبی مد نظر قرار گیرد؛ امیدواریم آینده روشن‌تری برای حوزه‌ها و پژوهش‌های حوزوی شاهد باشیم./841/پ202/ب1