این خبرها آمار خودکشی را افزایش می‌دهد

به گزارش خبرگزاری رسا، در روز جهانی خودکشی گزارش‌های مختلفی منتشر شد از بایدها و نبایدها و بررسی علل و عواملی که درنتیجه آن آمار خودکشی در جامعه‌ای افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. اما در این میان هیچ اشاره‌ای به یکی از مهم‌ترین عواملی که منجر به ترویج افکار خودکشی در جامعه می‌شود نشد و نقش مهم و اساسی رسانه مغفول ماند.

درحالی‌که روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری معتقدند با توسعه فضای مجازی این رسانه است که نبض احساس امنیت روانی جامعه را در دست گرفته و هر خبر و گزارشی که بدون در نظر گرفتن پروتکل‌های خاص بهداشت روانی منتشر می‌شود، مثل تیری رهاشده از چله می‌تواند مرزهای احساس امنیت روانی در ذهن آحاد جامعه را جابه‌جا کند.

 این درست همان کاری است که رسانه‌های معاند از بی‌بی‌سی و اینترنشنال تا من و تو عامدانه در انتشار اخبار و اتفاقات تلخ مربوط به ایران انجام می‌دهند و هیچ‌یک از پروتکل‌های جهانی در انتشار اخبار مربوط به خودکشی و یا آسیب‌های اجتماعی را در نظر نمی‌گیرند. در این گزارش به شما می‌گوییم درج اخبار مرتبط با خودکشی چطور می‌تواند منجر به افزایش آمار آن شود.

*یک راهنمای فراموش‌شده

چند سال قبل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت پژوهشی راجع به چگونگی انعکاس اخبار خودکشی در رسانه‌ها منتشر کرد. این پژوهش حاصل تلاش 6 نفر از متخصصان علوم رفتاری بود و درنتیجه آن بایدها و نبایدهایی برای انتشار اخبار خودکشی در رسانه آورده شد.

در این راهنما آمده بود؛ «از واژه «خودکشی موفق» برای خودکشی‌های کامل منجر به مرگ استفاده نکنید. اطلاعات مرتبط را فقط در صفحات داخلی جراید منتشر کنید. جزئیات روش اقدام به خودکشی را چاپ نکنید. دلایل ساده‌انگارانه برای اقدام به خودکشی ارائه نکنید. از بزرگ‌نمایی و هیجان‌انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی بپرهیزید. تا آنجا که امکان دارد مثال‌هایی از کسانی که بحران‌های زندگی (حوادث ناگوار) را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، ذکر کنید. عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده ازجمله آسیب مغزی در اثر خفگی، فلج شدن و... را تشریح کنید.» این تنها بخشی از دستورالعمل‌های مرتبط با انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها است که رسانه‌های معاند از عمد، درست برخلاف آن عمل می‌کنند و رسانه‌های داخلی هم برای جذب مخاطب توجه چندانی به آن ندارند.

*این تیترها را نزنید

«به‌رغم اینکه همه‌چیز برای او فراهم بود اقدام به خودکشی کرد»، «دختری به خاطر اینکه اجازه رفتن به میهمانی دوستش را نداشت خودکشی کرد.» روانشناسان می‌گویند؛ خودکشی هیچ‌گاه درنتیجه یک عامل یا حادثه اتفاق نمی‌افتد. معمولاً تعامل پیچیده‌ای از عوامل روانی، بیماری جسمی، سوءمصرف مواد، مشکلات خانوادگی، تعارضات بین فردی و استرس‌های زندگی منجر به خودکشی در فرد می‌شود. درج اخبار مربوط به خودکشی در رسانه‌ها چون روزنامه‌ها و مجلات و سایت‌های خبری به دلیل ماندگاری، بازخوانی و تکرار مجدد خطر تأثیرات منفی این اخبار را در مقایسه با اخبار کوتاه شفاهی در رادیو و تلویزیون افزایش می‌دهد.

*چطور انتشار اخبار تلخ آسیب‌های اجتماعی منجر به افزایش خشونت در جامعه می‌شود؟

فقط کافی است در گوشه‌ای از این سرزمین یک اتفاق تلخ بیفتد. جوانی یا نوجوانی به دلیل زنجیره‌ای از عوامل متعدد دست به خودکشی بزند، آن‌وقت است که رسانه‌های معاند (عامدانه) و رسانه‌های داخلی (سهواً) این اتفاق را با تیترهای جنجالی تا چند روز پوشش می‌دهند. اما هدف رسانه‌های خارجی چیست و چطور آن را محقق می‌کنند؟ صحبت‌های مسئول تدوین طرح کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی کشور نشان می‌دهد انعکاس این اتفاقات به بدترین شکل ممکن از کجا آب می‌خورد.

دکتر «محسن روشن پژوه»؛ مسئول تدوین طرح کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی کشور در گفت‌وگو با فارس می‌گوید که چطور انتشار عریان اخبار مرتبط با آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه اخبار مربوط به خودکشی به افزایش خشونت در جامعه و افزایش آسیب‌های اجتماعی منجر می‌شود.

این روان‌پزشک و متخصص اعصاب و روان می‌گوید: «در سال‌های اخیر شاهد انتشار اخبار متعدد قتل، خشونت، زورگیری، خودکشی به شیوه‌ای هیجان‌آمیز بوده‌ایم. درحالی‌که انعکاس پی‌درپی اتفاقات تلخ و آسیب‌های اجتماعی چه خودکشی چه دیگر آسیب‌ها باعث می‌شود تا در سایر رفتارهای افراد اختلال ایجاد شود. تاب‌آوری در برابر مشکلات، فشارها و تنش‌هایی که در پیرامون هست کاهش پیدا کند. میزان اضطراب و رفتار هیجانی و ناگهانی بیشتر شود، فرآیند تصمیم‌گیری از حالت منطقی به حالت کنشی تغییر پیدا کند و ممکن است تبدیل به اختلالات خلقی، ترس های مرضی، افسردگی، اضطراب‌های فراگیر شود و این در درازمدت باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود.»

* حواسمان به تک‌تک کلمات باشد

دکتر «احمد حاجبی»؛ مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور هم در خصوص انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها گفته است: «مسئولان رسانه باید تدابیری برای جلوگیری از انتشار گزارش‌هایی که بر اساس شواهد علمی می‌توانند آسیب‌زننده به‌سلامت روان مردم باشند، اتخاذ کنند. برای مثال انتشار نادرست اخبار خودکشی، اشتغال فکری در مورد آن را به‌ویژه در نوجوانان و جوانان افزایش می‌دهد. به‌طور خاص نیز انتشار خبر خودکشی نوجوانان در میان افکار عمومی، موجب افزایش میزان اقدام به خودکشی در افراد مستعد و تلقین‌پذیر در این گروه سنی می‌شود. در این موارد تا حد امکان پوشش خبری باید محدود باشد و در عوض، اطلاع‌رسانی در خصوص رفتارهای صحیح کمک خواهی و اقدامات صحیح و سازنده‌ای که افراد بهتر است در مواقع بحران و یا بروز بیماری انجام دهند، قطعاً می‌تواند در کاهش میزان اقدام به خودکشی در میان جوانان و نوجوانان مؤثر باشد.»

* خبرها و خودکشی تقلیدی در نوجوانان 

«جعفر فیلی» روان‌پزشک کودک و نوجوان هم به یک روی دیگر سکه تأثیر انتشار اخبار خودکشی بر روی نوجوانان اشاره می‌کند؛ «کودکان و نوجوانان می‌توانند خودکشی تقلیدی داشته باشند و این اقدام در بین آن‌ها به‌صورت مسری درآید. از طرفی افکار خودکشی ماهیت حاد و کوتاه‌مدت دارند و با مشاهده آن‌ها در رسانه مجدد می‌تواند در فرد فعال مشود. به یاد داشته باشیم که همواره یک تردید و دودلی بین مردن و نمردن در نوجوانانی که به دلایلی افکار خودکشی دارند، وجود دارد. تردید و دودلی ازیک‌طرف می‌تواند تحت تأثیر اقدامات قبلی خودکشی و از طرف دیگر تحت تأثیر همسالانی قرار گیرد که این اقدام را انجام می‌دهند. فرد با مکرر شدن اقدامات خودکشی یا دیدن و یا شنیدن اخبار مربوط به آن‌ها تردید و دودلی‌اش از بین می‌رود و او هم به دنبال آگاهی از مرگ همسالان به دلیل خودکشی (از طریق خانواده، دوستان و یا رسانه) ممکن است دست به اقدام مشابه بزند.»

*چه کنیم؟

اما چاره چیست؟ روانشناسان همچنان بر پایبندی رسانه‌ها بر رعایت پروتکل‌های بهداشت روانی در انتشار اخبار مربوط به خودکشی تأکید می‌کنند.

«علی قائدنیای جهرمی»؛ روانشناس بالینی با مرور بایدها و نبایدهای رسانه‌ای انتشار این اخبار می‌گوید: «در ایران پروتکل‌هایی توسط وزارت بهداشت برای درج خبر در رسانه تهیه‌شده است، که متأسفانه میزان تبعیت از این پروتکل بسیار کم است و این باعث تبعات بعدی می‌شود.

اهالی رسانه و خبرنگاران توجه داشته باشند رسانه تا زمانی که ضرورتی در میان نباشد به‌طور مستقیم به موضوعات و خبرهایی از آسیب‌های تلخ اجتماعی به‌ویژه اخبار مربوط به خودکشی نپردازد، جزییات مربوط به خودکشی مثل هویت متوفی و روش اقدام به خودکشی یا علت آن را عنوان نکند و این اقدام را پرزرق‌وبرق نسازد و همچنین از انتشار تصویر متوفی خودداری کند.

رسانه به‌جای انتشار جزییات، خودکشی را به‌عنوان یک رفتار بیمارگونه نشان دهد که فرد به علت ناتوانی در مقابله با فشارهای زندگی از یک روش غیرمنطقی استفاده کرده است. گزارشگران، داستان‌های واقعی افرادی را که در مواجهه با مشکلات از روش‌های منطقی برای غلبه بر مشکلات استفاده کردند انعکاس دهند. از توصیه‌های متخصصین برای توانمندسازی کودکان و نوجوانان، بهبود رابطه والدین با کودکان و نوجوانان و تقویت انسجام خانوادگی استفاده کنند. درنهایت مراکز مرجع را برای حمایت از افرادی که افکار خودکشی دارند به عموم مردم معرفی کنند و همچنین مکرراً به عموم مردم یادآوری کنند که اخبار مرتبط با خودکشی را در رسانه‌های مجازی انتشار ندهند چراکه این کار مثل ریختن بنزین روی آتش است.»

انتهای پیام/