گذر از بحران بلوغ را برای دخترانتان خاطره انگیزکنید

دوران بلوغ به‌دلیل تغییرات جسمی، روحی و روانی که برای دختر خانم‌ها به دنبال دارد دغدغه بسیاری از پدر و مادرهاست و درواقع یک سری تغییرات در بلوغ اتفاق می‌افتد که باعث گذر از دوران کودکی به بزرگسالی می شود و در نهایت دختر خانم را برای پذیرش نقش منحصربه‌فرد مادری در آینده آماده می‌کند. «فاطمه عدالت فر»کارشناس مامایی و پاسخگوی سؤالاتی درباره این دوران و راهکارهایی برای گذری موفق از آن است.

بلوغ در دختران در سنین مختلف رخ می دهد و این تفاوت نیازمند توجه است

*سن بلوغ برای دختران چند سالگی است؟ با احتساب آن بلوغ زودرس و دیر رس چطور تعریف می شود؟
ازنظر سنی بین ۸ تا ۱۳ سال دوران طبیعی و بازه سنی نرمالی است که ما انتظار داریم تغییرات بلوغ برای یک دختر آغاز شود، حالا ممکن است آن تغییرات را یکی پس‌از دیگری طی کند تا به آخرین تغییر که شروع عادت ماهیانه و خون‌ریزی های مرتب ماهیانه است برسد. گاهی هم اتفاق می‌افتد که فرایند بلوغ از چارچوب ۸ تا ۱۳ سال خارج می‌شود. مشکلات ژنتیکی، ناحیه جغرافیایی که فرد در آن زندگی می‌کند، اضافه وزن و مواردی از این قبیل عواملی هستندکه در این امر مؤثرند.
 دراین‌صورت ممکن است فرد قبل‌از سن ۸ سالگی یعنی در بازه زمانی ۷ تا ۸ سالگی بلوغ را تجربه کند. اگر این اتفاق در این بازه اتفاق بیفتد طبیعی است ولی اگر زیر ۷ سال تغییرات بلوغ برای دخترها ایجاد شود آن‌وقت بلوغ زودرس و غیرطبیعی خواهد بود که حتماً باید به متخصصین غدد مراجعه کنند تا علل آن بررسی شود. براساس دلایل موجود  آزمایش خون، رادیوگرافی از مچ دست غیرغالب، ام ار آی و... را انجام می‌دهند و با توجه به نتیجه اگر این بلوغ زودرس به‌دلیل بیماری، تومور یا چیزی باشد مانع از پیشروی آن می‌شوند اما اگر طبیعی باشد؛ مثلاً برای جثه و یا ژنتیک، مانع از بلوغ نمی‌شوند.

«فاطمه عدالت فر» کارشناس مامایی

*بلوغ دیر رس

 از شروع تغییرات ساده‌تر مثل افزایش چربی پوست، افزایش جوش‌های صورت و افزایش وزن به‌خاطر تجمع چربی در ناحیه لگن تا شروع تغییرات جدی مثل رشد سینه ها یک فاصله زمانی چهار ساله را انتظار داریم. بعضی‌ها این فرایند را زودتر طی می‌کنند. گاهی اتفاق می‌افتد دختر خانمی از ۸، ۹ سالگی این تغییرات برایش شروع می‌شود اما به ۱۳ سالگی که می‌رسد عادت نمی‌شود. چنین مواقعی می‌گوییم عادت ماهیانه یا بلوغ دیررس برای دختر اتفاق افتاده است ولی وقتی به ۱۵ سالگی می‌رسد و هیچ علامتی مبنی‌بر بلوغ و تغییرات بلوغ ندارد آن‌هم نوع دیگری از بلوغ دیررس تشخیص داده می‌شود که قطعاً نیاز به معاینه و بررسی دارد.

* ممانعت از فرارسیدن بلوغ  کار درستی است؟
 خیلی از مادرها می‌گویند بچه ما به مدرسه می‌رود، کوچک است و نمی‌تواند خودش را جمع و جور کند، من باید حواسم به او باشد و برای همین دوست دارند بلوغ دخترانشان به تأخیر بیفتد. ولی فرایند بلوغ فرایندی است که به‌هرحال طی می‌شود و نباید جلوی آن گرفته شود و باید به‌طور طبیعی طی شود. ممانعت از بلوغ می‌تواند در آینده آسیب‌های زیادی را برای دختر خانم به‌همراه داشته باشد.

صمیمیت مادر و آموزش به موقع سبب آرامش روح و روان دخترها می شود

**چطور باید دوران بلوغ و ورود به این دوران به دختران آموزش داده شود؟ 

فرا رسیدن دوران بلوغ چه آموزش داده شود و چه نشود اجتناب‌ناپذیر است، اما وقتی به دختر خانم آموزش داده نمی‌شود و خانواده به هر علتی به او چیزی نمی‌گویند که معمولاً به‌دلیل مسائل فرهنگی است عواقب خوبی ندارد. مثلاً می‌گویند چشم و گوش فرزندمان باز می‌شود یا رویمان به روی‌هم باز می‌شود یا مثلاً زشت است و اصلاً شاید اگر الان به او بگوییم دچار بلوغ زودرس بشود و با همین دلایل آموزش به تأخیر می‌افتد و ممکن است فرد در محیط مدرسه از هم‌کلاسی‌هایش اطلاعات نادرست بگیرد. سنی که برای آموزش مناسب است سن ۸ سالگی است و معمولاً یک خانم در خانواده این کار را انجام می‌دهد و با دختر صحبت می‌کند و آموزش‌های لازم را به او می‌دهد که اکثرا این کار را مادران انجام می‌دهند. البته کسانی مثل خاله، خواهر بزرگ‌تر، مادربزرگ و یا افرادی از این قبیل هم می‌توانند کسانی باشند که نقش آموزش را در این امر مهم ایفا کنند. یعنی ۸ سالگی سنی است که مادر یا مربی پرورشی و بهداشت در مدرسه باید با دخترها صحبت کنند و هشداری راجع‌به این تغییرات به آن‌ها بدهند که مثلاً اگر فلان تغییرات جسمی را پیدا کردید طبیعی است و این نشانه بزرگ شدن و اصطلاحاً خانم شدن شماست یا اگر از لحاظ روحی فکر کردید یک زمان‌هایی از ماه حالتان خوب نیست و حوصله دوستانتان را ندارید، این طبیعی است و پیش‌زمینه‌ای برای شروع بلوغ شماست. این آموزش خیلی می‌تواند مؤثر باشد اما متأسفانه معمولاً آموزش داده نمی‌شود و دختر خانم‌ها هیچ اطلاعی از تغییرات جسمی خود ندارند و به طور مثال می‌گویند نمی‌دانم چرا گاهی از لحاظ روحی دچار نوسان می‌شوم و این‌ها باعث می شود حس طرد شدگی داشته باشد و البته در این‌جا منظور بیشتر در محیط مدرسه است که یک جمع هم‌سن‌وسال در آن‌جا هستند و ازآن‌جایی‌که سن بلوغ همه دختران یکی نیست ممکن است فرد تغییراتی را در خود ببیند در حالیکه دوست صمیمی و یا بغل‌دستی او هنوز این تغییرات را ندارد، مثلاً خودش عادت ماهیانه می شود ولی بچه‌های کلاس این تجربه را ندارند. این‌ها باعث می‌شود که فرد حس سرخوردگی و طرد شدگی و احساس شرم داشته باشد و معمولاً بخواهد این قضیه را پنهان کند. برای همین آموزش در سن ۸ سالگی بسیار مهم است اما متأسفانه فرهنگ این صحبت کردن در همه خانواده‌ها وجود ندارد و این آموزش‌ها به همه دختران داده نمی‌شود و گاهی ممکن است با اولین عادت ماهیانه آموزش آغاز شود و صبر کنند تا علائم کاملاً واضح بشود و بعد آموزش و صحبت کردن را آغاز کنند.

بلوغ می تواند رشد قدی راتحت تأثیر قرار دهد

*آیا این تصور درست است که وقتی دختران به سن بلوغ می رسند همه رشد جسمی را انجام داده اند و دیگر قد نمی کشند؟

 حدود ۴ سال از اولین علامت بلوغ که رشد سینه‌ها و رشد موهای زائد است زمان می‌برد تا بلوغ به انتها برسد. شروع رشد سینه و رشد موهای زائد هم‌زمان با یک جهش قدی برای دخترها است یعنی کسی که علایم بلوغش کم‌کم شروع می‌شود هر سال حدود ۸ سانتی‌متر افزایش قد دارد و تا زمانی‌که اولین عادت ماهیانه شروع شود صفحاتی که در استخوان‌ها و غضروف‌های دراز بدن هستند بسته می‌شوند و احتمال این‌که شخص  بعد از بلوغ افزایش قد چشمگیری داشته باشد کم است. البته برای بعضی دخترها اتفاق می‌افتد که بعد از عادت ماهیانه از ۳ تا ۷ سانتی‌متر افزایش قد داشته باشند اما دیگر بیشتر از این افزایش قد اتفاق نمی‌افتد.

مراقبت های دوران عادت ماهیانه دختران و رعایت نکات بهداشتی، تضمین سلامت مادران آینده است

*لازم است به دختران آموزش داده شود تا وقتی به سن بلوغ می رسند آسیب نبینند؟

حدوداً شش ماه قبل‌ از شروع اولین خون‌ریزی عادت ماهیانه یکسری ترشحات طبیعی در دستگاه تناسلی مشاهده می شود. ترشحاتی بی بو که رنگ ندارند و نهایتاً ممکن است سفید باشند. این ترشحات طبیعی هستند ولی ممکن است اگر بهداشت توسط فرد رعایت نشود تبدیل به عفونت های قارچی و یا باکتریایی شوند.  برای همین دختر ها باید بدانند چطور بهداشت خود را رعایت کنند تا دچار عفونت نشوند. بعضی مادرها از آن‌جاکه فرزندشان مدرسه می‌رود استفاده از پد روزانه را برای او در نظر می‌گیرند اما اگر این پد تعویض نشود و یا فرد به آن حساسیت داشته باشد خود این مسئله می‌تواند باعث ایجاد عفونت قارچی بشود. بنابراین تا حد ممکن بهتر است از پد روزانه استفاده نشود. اما اگر می‌خواهند در مدرسه استفاده کنند باید مرتب تعویض شود و نکته دیگر اینکه لباس زیر حتماً باید نخی باشد. اما به مادرها توصیه می‌شود که نسبت‌به این ترشحات خیلی حساس نشوند و این مسئله مقداری صبوری  و آموزش مادر را می‌طلبد که به فرزندش بگوید این امر طبیعی است و اگر این ترشحات را دارد نیازی نیست که اقدام خیلی عجیب و خاصی را انجام بدهد.

ورودبه بحران بلوغ باید  برای دختران خاطره انگیز شود

خیلی وقت‌ها دخترها از این‌که مسئله بلوغ و یا عادت ماهیانه خود را به والدین‌شان بگویند احساس نگرانی و ترس دارند. شاید برخی فرهنگ‌های عجیب‌وغریب باعث شود که دختر با مادر احساس صمیمیت نکند و این امر را پنهان کند یا برخورد نادرست با خواهر بزرگ‌تر را دیده است و از گفتن این مسئله پرهیز می‌کند و...
به هر حال مواردی وجود دارد که دخترها حتی حاضرند از پد بهداشتی استفاده نکنند ولی به خانواده چیزی نگویند. حتی گاهی فرد فکر می‌کند بیماری بدخیمی دارد که خون‌ریزی‌های ماهیانه را تجربه می‌کند! بعضی دخترها هم فکر می‌کنند اتفاق بدی افتاده که این تغییرات در بدنشان اتفاق افتاده و فکر می‌کنند با گفتن این مسئله ممکن است دیدگاه پدر و مادر نسبت‌به آن‌ها تغییر کند. باید دقت کرد که با توجه به سندرم پیش‌از قاعدگی به‌خصوص وقتی یک هفته به شروع عادت ماهیانه باقی مانده است کوچک‌ترین برخوردهای مادر که همیشه عادی تلقی شده و به‌صورت تنش‌های روزمره بوده است می‌تواند برای دخترها غیر قابل‌قبول شود و مثلاً فرد بگوید چون من بزرگ و بالغ شدم و به سن بلوغ رسیدم مادرم با من این‌طور برخورد می‌کند. بنابراین اگر این مسئله به‌درستی فرهنگ‌سازی و آموزش داده شود و دخترها با مادرانشان احساس صمیمیت کنند از آسیب‌های این امر جلوگیری می‌شود.

از بررسی وضعیت کم خونی برای دخترانی که عادت می شوند نباید غافل شد

* به طور معمول در دوره عادت ماهیانه و به دلیل وجود این برهه احتمال وجود کم خونی وجود دارد. برای درمان آن چه باید کرد؟

  اگر خانم مشکل غلظت خون و یا کم‌خونی نداشته باشد حتماً باید در دوره هفت روزه خون‌ریزی عادت ماهیانه روزی یک عدد قرص آهن مصرف کند، ولی برای بقیه روزها و فواصل عادت‌ها اگر مشکل کم‌خونی داشت خوردن قرص ضرورت دارد و در غیراین‌صورت نیازی نیست.

*چطور ممکن است فرآیند بلوغ برای یک نفر دو سال طول بکشد ولی برای فرد دیگری بیشتر؟

 تغذیه، ژنتیک و منطقه‌ جغرافیایی که فرد در آن زندگی می‌کند در این امر بسیار مؤثرند. مثلاً در سمت جنوب ایران نسبت‌ به شهرهای شمالی کشور دخترها معمولا زودتر بالغ می شوند و این نشان‌دهنده تأثیر آب‌وهوا بر روی سن بلوغ است.

*تاچه سنی عادت نشدن طبیعی است ومشکلی ندارد؟
اگر دختر خانم علائم را دارد ولی عادت شروع نمی‌شود و به ۱۵ سال رسید باید بررسی بشود. اگر کلا علایم ندارد و ۱۳ سالش شده هم باید بررسی شود. به طور کلی در سن ۱۳ و ۱۵ حتماً نیاز به بررسی دارد.

*اگر کسی چند ماه عادت نشود با این بی نظمی چطور باید برخورد کرد؟
 بین دو تا سه سال بعد از شروع عادت ماهیانه بی‌نظمی و چند ماه عادت نشدن را انتظار داریم و نیاز به پیگیری ندارد مگراین‌که سه ماه متوالی و یا بیشتر بگذرد و فرد عادت ماهیانه را تجربه نکند. این‌جا حتماً نیاز به بررسی دارد. معمولاً سونوگرافی  و آزمایش خون برای تشخیص تخمدان پلی کیستیک درخواست می‌دهند.

*کلام آخر
و بالاخره اینکه  اگر تغییراتی در دختر خانم‌ها دیده شد تا سن ۱۵ سالگی صبر کنید اما بیشتر از آن باید  بررسی و حتما به پزشک مراجعه شود.