سیر تاریخی مواجهه پیامبر (ص) با مخالفان

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سید محسن شریفی نویسنده کتاب رفتار با مخالف در نشست نقد و بررسی کتاب رفتار با مخالف که دوشنبه 26 آذر ماه 1404 در مدرسه علمیه تخصصی کریمه اهل بیت (ع) به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و مدرسه علمیه تخصصی کریمه اهل بیت علیهم السلام برگزار شد، با بیان مواجهه تاریخی خصمانه برخی گروه‌ها با پیامبر اکرم (ص)، افزود: این خصومت در طول تاریخ نیز ادامه پیدا کرده است و در شرایط معاصر، این مواجهه خصمانه به دلیل ظهور رسانه‌های جدید و فضای مجازی، در سطحی گسترده‌تر و جهانی شکل گرفته است. آنچه پیش‌تر محدود به یک محله یا یک شهر بود، اکنون در قالب آنچه به دهکده جهانی معروف است، بازتاب می‌یابد. متأسفانه در کشورهای اسلامی نیز این موضوع به دلیل نفوذ رسانه‌های غربی، شدت یافته است.

نویسنده کتاب همچنین به تجربه شخصی و فعالیت‌های پژوهشی خود اشاره کرد و افزود: بیش از دوازده سال است که با این مرکز مطالعات پاسخگویی همکاری داریم و در قالب نشست‌های علمی و چاپ کتاب‌های تخصصی به شبهات پاسخ داده‌ایم. بر اساس آمار ارائه شده، طی این سال‌ها بیش از چهارصد شبهه مورد بررسی و پاسخگویی قرار گرفته است. این تجربه، ما را با فضای کنونی و تاریخی آشنا کرده و زمینه تألیف کتاب حاضر را فراهم نمود.

وی درباره سبک و منطق کتاب گفت: کتاب ما برخلاف اغلب آثار پاسخ به شبهات که موضوع‌محور هستند، تلاش کرده است سبک زندگی و رفتار تاریخی پیامبر را به‌صورت سیر تاریخی بررسی کند. کتاب در سه بخش تدوین شده است: بخش نخست شامل کلیات و مفاهیم است، بخش دوم مربوط به دوره مکی و بخش سوم به دوره مدنی پیامبر اختصاص دارد. هدف اصلی آن بوده که خواننده بتواند سیر تاریخی رفتار پیامبر را از آغاز تا پایان زندگی ایشان مشاهده کند، بدون آنکه تمرکز صرف بر موضوعات فهرست مطالب باشد.

حجت الاسلام شریفی در ادامه با بررسی مواجهه پیامبر اکرم (ص) با مخالفان و لزوم داشتن معیار مشخص برای تحلیل این رفتارها پرداخت و گفت: برای مطالعه زندگی پیامبر، به ویژه در برخورد با مخالفان، لازم است معیارهای دقیق و دسته‌بندی‌شده‌ای در دست باشد. در کتاب حاضر، سعی شده است دسته‌بندی مخالفان و کلیات رفتار پیامبر در مواجهه با آنان در بخش ابتدایی مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به نوآوری کتاب خود افزود: این اثر علاوه بر دنبال کردن سیر تاریخی و منطقی حوادث، تلاش کرده است مجموعه‌ای جامع از مخالفان را به تصویر بکشد؛ از خویشاوندان و بستگان پیامبر گرفته تا گروه‌های قبیله‌ای و سایر مخالفان، به نحوی که خواننده بتواند یک چینش تاریخی و روشن از وقایع عصر پیامبر در ذهن خود ایجاد کند.

نویسنده کتاب ادامه داد: در بخش سوم کتاب، که به دوره مدنی اختصاص دارد، به ویژه موضوع جنگ‌ها مورد توجه قرار گرفته است. جنگ بدر، به عنوان نخستین جنگ میان مسلمانان و مشرکان، به تفصیل بررسی شده و زمینه‌ها و اقدامات مرتبط با آن تشریح شده است. این توجه ویژه به جنگ‌ها به دلیل نقش آنها در شکل‌دهی به نگاه غرب نسبت به پیامبر و اسلام ضروری بود.

وی همچنین به رفتار پیامبر با معترضان، حرمت‌شکنان و متمردان اشاره کرد و گفت: قبلاً حداقل دو مقاله در این زمینه منتشر کرده‌ام که رفتار پیامبر با شعرا و نوع مواجهه ایشان با رسانه‌های زمان، به ویژه شعر، بررسی شده است. در آن زمان، سرعت انتشار شعر در جامعه، همانند فضای مجازی امروز بود و هرگونه تخطی از حرمت‌ها واکنش‌های خاصی را به دنبال داشت.

حجت الاسلام شریفی اضافه کرد: در این کتاب، علاوه بر رفتار پیامبر با مخالفان جدی و اهل کتاب، به نحوه تعامل ایشان با ایرانیان نیز پرداخته شده است. به عنوان نمونه، ماجرای پاره کردن نامه پیامبر توسط خسرو پرویز و روند ورود برخی ایرانیان به جمع مسلمانان بررسی شده و تلاش شده است رفتار پیامبر با آنان روشن شود. این رویکرد تاکنون در آثار مشابه به این شکل مورد توجه قرار نگرفته بود.

وی افزود: کتاب سعی دارد نه تنها دسته‌بندی و معیارهایی برای تحلیل مخالفان ارائه کند، بلکه سبک رفتاری پیامبر با آن‌ها را به عنوان یک الگوی رفتاری روشن سازد. این تلاش شامل بررسی رفتار پیامبر با ایرانیان، اهل کتاب، خویشاوندان و گروه‌های قبیله‌ای نیز شده است و حتی موضوع جنگ‌ها و مواجهه با اغتشاشگران به دقت مورد توجه قرار گرفته است.

حجت الاسلام شریفی با اشاره به اهمیت فضای رسانه‌ای زمان پیامبر گفت: در دوره صدر اسلام، شعر به سرعت در جامعه منتشر می‌شد، همانند عملکرد رسانه‌های مجازی امروز. به همین دلیل، واکنش پیامبر نسبت به حرمت‌شکنی‌ها و اقدامات تهدیدآمیز، از جمله برخورد با شاعران، باید در این چارچوب درک شود.

وی در پایان تأکید کرد: با وجود پیشرفت‌های انجام شده در زمینه پاسخگویی به شبهات، لکن هنوز فاصله قابل توجهی با نقطه مطلوب  وجود دارد و نیازمند بررسی و تحلیل‌های عمیق‌تر از منظرهای مختلف است.