جامعه اسلامی موظف است در فضای فرهنگ و فکر و علم حرکت کند

به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جوادی آملی در پیامی به مراسم افتتاحیه فاز دوم مدرسه علمیه و مؤوسسه آموزش عالی حوزه امام حسن عسکری(ع) آمل که امروز با حضور آیت الله طبرسی نماینده ولی فقیه در مازندران، آیت الله مقتدایی مدیر حوزه های علمیه کشور، طاهایی استاندار مازندران و علما و شخصیت های برجسته حوزوی و دانشگاهی برگزار شد، گفت: رسالت حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در همین راستا است که هم خردمدارانه زندگی کنند و هم جامعه را به عقل و خردمداری دعوت کنند.
 
متن این پیام به شرح ذیل است:
 
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و الصلاة و السلام علی جمیع الأنبیاء و المرسلین و الأئمة الهداة المهدیین سیّما خاتم الأنبیاء و خاتم الأوصیاء(علیهما آلاف التحیّة و الثناء) بهم نتولی و من اعدائهم نتبرَّءُ الی الله.

مقدم مهمانان بزرگوار، آیات عظام، اساتید بزرگوار و علمای برجسته حوزه علمیه قم، مخصوصا بزرگان شورای عالی این مدیریت را گرامی می داریم و همچنین مقدم پربرکت علماء، آیات و حجج اسلام و مسئولان گرانقدر استان مازندران و شهرستان آمل را ارج می‌نهیم و از برگزارکنندگان این محفل وزین حق شناسی می کنیم. امیدواریم خدای سبحان کوشش شما بزرگواران و همه کسانی که برای تکریم قرآن و عترت سعی بلیغ داشته و دارند، را به احسن وجه بپذیرد و همگان را مشمول ادعیه زاکیه حضرت ولی عصر ارواحنا له فداه قرار دهد.

مدرسه پربرکت علمیه ای که به نام حضرت امام حسن عسکری علیه السلام تاسیس شده است و شما بزرگواران در این مدرسه پربرکت حضور دارید، برای احیای معارف قرآن و عترت در بخش هایی که هم از رسول گرامی اسلام صلوات الله و علیه و آله و سلم و هم از امام صادق علیه السلام رسیده، است.

هر دانشی که نظام اسلامی به آن نیازمند است، تحصیلش واجب عینی یا کفایی است

آنچه را که رسول گرامی اسلام صلوات الله و علیه و آله و سلم فرمود، مرحوم کلینی نقل کرد، چه اینکه ابن اثیر جَزری در جامع الاصول خود از منابع اهل سنت هم نقل کرده است که حوزه‌های علمی و مراکز فرهنگی و فکری جوامع اسلامی باید در این سه محور کوشا باشد؛ یکی آیهٌ محکمه، دیگری فریضهٌ عادله و سومی سنتهٌ قائمه. گرچه بخش‌های دیگری از علوم سودمند است ولی آنها به یک جهتی به همین سه اصل بر می‌گردد، زیرا انسان یا درباره علوم و معارف اعتقادی می‌اندیشد، یا در مسائل اخلاقی، یا در مسائل فقهی و حقوقی؛ و آن هم شامل واجب‌ها و مستحب‌ها و حرام‌ها مکروه‌ها می‌شود و خدمات علمی هم جزو واجب‌های نظامی است. هر دانشی که نظام اسلامی به آن نیازمند است، تحصیلش واجب عینی یا کفایی است و هر عملی که برای صیانت و استقلال نظام اسلامی لازم است، انجام آن واجب عینی یا کفایی است. بنابراین این بیان نورانی وجود مبارک رسول گرامی صلوات الله و علیه و آله و سلم و امام صادق علیه السلام جزو جوامع الکلمه است؛ تاسیس مدرسه علمیه امام حسن عسکری علیه السلام هم در همین راستا است.

جامعه اسلامی موظف است در فضای فرهنگ و فکر و علم حرکت کند

مطلب دوم آن است که جامعه اسلامی موظف است در فضای فرهنگ و فکر و علم حرکت کند. تصدیق و تکذیبش خردمدارانه باشد؛ قبول و نکولش محققانه باشد. چیزی را می پذیرد، بعد از تحقیق و پژوهش باشد؛ چیزی را نفی می کند، بعد از پژوهش و تحقیق باشد.

این حدیث نورانی را مرحوم کلینی از وجود مبارک امام صادق علیه السلام نقل کرده است که «ان الله سبحانه و تعالی خص عباده او حص عباده او حض عباده بآیتین من کتابه». طبق نسخه‌های متعدد، این حدیث شریف به سه وجه ضبط شده است؛ یعنی خدای سبحان بندگانش را با دو آیه قرآنی مخصوص کرد، یا در این دو حس نگه داشت، یا ترغیب و تشویق کرد، که در تصدیق‌ها و تکذیب‌ها خردمدارها حرکت کنند. اگر خواستند چیزی را تصدیق و باور کنند، و یا نفی و تکذیب کنند بعد از تحقیق علمی باشد.

در این دو جمله وجود مبارک امام صادق علیه السلام این دو مطلب را فرمودند: که «خص عباده بآیتین» یکی «الله یقول علی الله الا الحق» و دیگری «الا یردُّ الا علی الحق» جز بر حق چیزی را نپذیرند، جز با حق چیزی را نفی نکنند. آن دو آیه یکی این است: ﴿أَلَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ میثاقُ الْکِتابِ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَی اللّهِ إِلاَّ الْحَقَّ﴾. دوم ﴿بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمّا یَأْتِهِمْ تَأْویلُهُ﴾. یعنی بشر اگر بخواهد چیزی را تصدیق کند باید بعد از تحقیق علمی باشد و اگر خواست نفی و تکذیب کند بعد از تحقیق علمی باشد. این اصول کلی دینمداری یک جامعه است.

حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها هم خردمدارانه زندگی کنند و هم جامعه را به عقل و خردمداری دعوت کنند
 
رسالت حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در همین راستا است که هم خردمدارانه زندگی کنند و هم جامعه را به عقل و خردمداری دعوت کنند، که قبول و نکول، نفی و اثبات و تصدیق و تکذیب همه شئون آنها عالمانه باشد و چون این مدرسه به نام پربرکت وجود مبارک امام عسکری علیه السلام است، تحقیق علمی تنها با علوم حصولی و مفهومی نیست؛ علم شهودی مطرح است؛ علمی که از درون بجوشد کارساز است. بر اساس «من فقد حساً فقد فقد علماً» نمی شود تکیه کرد و همه کارها را تبیین کرد، بلکه یک اساس دیگری هم هست و آن اینکه «من فقد تقواً فقد فقد علما»، یعنی دو عنصر اساسی برای حوزه و دانشگاه لازم است؛ یکی راه حس و تجریه و دیگری راه شهود و تهذیب.

راه حس و تجربه را ادله نقلی تائید کرد؛ همین راهی است که همگان با آن مأنوسیم «من فقد حسا فقد فقد علما» که اعتباری به حس و تجربه داده شد. اما بر اساس آنچه که در سوره مبارکه انفال آمده است «ان تَتَّقُ اللهَ یَجعلْ لَکُمْ فُرقاناً»، اگر باتقوا بودید، خدای سبحان نیروی فرق بین حق و باطل، صدق و کذب، خیر و شر، حسن و قبیح را به شما خواهد داد. از این حدث می توان قاعده ای استنباط کرد و آن اینکه «من فقد تقوا فقد فقد علما» کسی که تقوای خاصی را از دست داد، علم حاصل از آن تقوا را هم از دست می دهد. بیان نورانی امام حسن عسکری علیه السلام در همین راستا که راه تهذیب و شب زنده‌داری و مناجات با خدای سبحان است، راهگشاست.

انسانی که سالک است، سلوکش با مسلک یکی است

حضرتش فرمود: «اِنَّ الوُصُولَ اِلی اللهِ سَفَرٌ لا یُدرَکُ اِلّا بِامتِطاءِ اللَّیلِ»؛ یعنی انسانی که سالک است، سلوکش با مسلک یکی است، زیرا انسان در عقائد، اخلاق و اعمال خود حرکت می‌کند که همه این مسافت‌ها و مسیرها در حوزه نفس انسان قرار دارد و در بیرون از جان انسان نیست. فرمود: اگر کسی بخواهد این راه را طی کند و به مقصد برسد مهم ترین وسیله‌اش شب زنده‌داری و نماز شب است.

امیدواریم به برکت رهنمود امام حسن عسکری علیه السلام، تقوا با فراهم کردن این سه بخش یادشده همراه باشد؛ یعنی آیه محکمه با تقوا، فریضه عادله با تقوا و سنت قائمه با تقوا، با شب زنده داری و تزکیه همراه باشد تا ان شاء الله خروجی این گونه از مراکز علمی، علماء ربانی باشد و این علماء ربانی مصداق بقیه‌الله هستند. بقیه الله در نظام خلقت مستقیماً وجود مبارک ولی عصر ارواحنا له فداه در عصر کنونی هستند، بعد عالمان دین و شاگردان آن حضرت به برکت وجود ایشان سهمی از بقیّه دارند؛ چه اینکه در بخش پایانی سوره مبارکه هود خدای سبحان از علما به عنوان اولو بقیّه یاد کرده است. اولو بقیّه نظیر اولوالالباب و اولوالابصار یعنی چهره‌های ماندگاری که خدای سبحان این چهره ها را پویا و ماندگار قرار داده است.

من مجدداً مقدم مبارک علمای بزرگ، چه از شورای عالی مدیریت که اظهار لطف کردند و تشریف آوردند و چه از مسئولان استان مازندران و شهرستان آمل و نماینده محترم ولی فقیه در استان مازندران را گرامی می دارم و از همه این بزرگواران حق شناسی می کنم و از ذات اقدس اله مسئلت می کنیم که نظام، مقام معظم رهبری، مراجع و مملکت ما را در سایه ولی عصر ارواحنا له فداه حفظ کند؛ تا ظهور آن حضرت، این نظام را از هر گزندی محافظت بفرماید و فضلا و طلاب را به مقام والای عالم ربانی شدن برساند و صوابی از همه بحث های علمی به ارواح مراجع گذشته به ویژه امام راحل و ارواح شهدای انقلاب و جنگ اهدا کند و این نظام را تا ظهور آن حضرت حفظ بفرماید.

غفر الله لنا ولکم والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته./950/پ202/ص