تبلیغ و اطلاع رسانی دینی، بودها و بایدها

اول تیرماه، هم زمان با سالروز تشکیل سازمان تبلیغات اسلامی از سوی حضرت امام خمینی(ره)‌،‌ روز تبلیغ و اطلاع رسانی دینی نام گرفته است.

سازمان تبلیغات اسلامی یکی از نهادهای مؤثر و مفیدی است که با توجه به نیازها و ضرورت هایی که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران احساس می شد به فرمان امام راحل تشکیل شد.

این نهاد که در ابتدای فعالیت خود«شورای عالی تبلیغات اسلامی» نامیده می شد، در اول تیرماه 1360، به صورت نهادی منسجم و مستقل، به منظور پرداختن به امر تبلیغات به وجود آمد.

تبلیغات دینی مردمی، سازماندهی و هدایت نیروهای مؤمن و تشکل های مردمی و ایجاد شبکه های وسیع ارتباطی، احیا و اشاعه معارف، فرهنگ و تاریخ شیعه، آگاه سازی افکار عمومی در مقابله با تبلیغات سوء و تهاجم فرهنگی دشمنان، رفع نیازهای فرهنگی اقشار جامعه به ویژه جوانان، تدوین و انتشار کتب، جزوات و نشریّات مناسب به منظور معرفی و ترویج علوم، معارف، فرهنگ و تمدن اسلامی، تبیین مواضع انقلاب اسلامی، سازماندهی و اعزام مبلّغ و مربّی دینی به داخل و خارج از کشور، از نخستین اهداف این نهاد انقلابی بود.(1)

این نهاد در گذرگاه های حسّاس و پرتلاطم سال های ابتدایی انقلاب که نظام با بحرانهای پی در پی روبرو بود، از پیچ و خم دسیسه ها و توطئه های گسترده دشمنان اسلام که در صدد حذف انقلاب و فرهنگ انقلابی بودند، سربلند بیرون آمد.

 در دهه شصت، فعالیت های فرهنگی و تبلیغی در جبهه و پشت جبهه، برگ زرینی در کارنامه این نهاد انقلابی بود  به طوری که حضرت امام « قدس سره » در تاریخ دوازدهم تیرماه سال 1361 با تأکید بر اهمیت تبلیغات دینی در داخل و خارج کشور، خطاب به اعضای «شورای عالی تبلیغات اسلامی» اینگونه نوشتند:« با تشکر عمیق از علما و فضلای محترم حوزه علمیه قم، که در هر گرفتاری وظیفه الهی خود را انجام داده‏اند و در نقاط مختلف کشور بویژه در جبهه ‏های جنگ تحمیلی و مناطق دورافتاده محروم و مراکز کارگری حضور یافته و شایستگی خویش و حوزه‏ های دینی و علمی را به ثبوت رساندند، لکن نظر به حساسیت موقع و موقعیت آنان در اولویت دادن به امور تبلیغی، به نظر می‏رسد که فعالیت چشم گیرتر و دقت بیشتری برای این امر حیاتی اختصاص دهند، و علاوه بر اوقات تعطیل، در ایام اشتغال، بخشی از اوقات شریف خود را در این امر صرف نمایند؛ و با انتخاب افراد شایسته به طور متناوب، نگذارند این پست حساس خالی بشود».

بزرگانی چون آیت الله جنتی، مهدوی کنی و امامی کاشانی و نیز شهیدان گران قدری چون، حجت الاسلام حقانی و ... که مؤسسان اولیه این نهاد تبلیغی بودند، در مسیر نشر و گسترش فرهنگ اسلامی و پیروی از فرامین امام خمینی(ره) زحمت های فراوانی کشیدند. سرانجام این نهاد انقلابی در سیر تکاملی خود، در 14/1/1368، با دست خط مبارک امام خمینی «قدس سره» به سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام یافت و آیت الله جنتی از سوی ایشان به ریاست این سازمان برگزیده شد.

امام خمینی «قدس سره» در حکمی خطاب به ایشان فرمودند: «… من امیدوارم با تلاش پیگیر و با استفاده از همه ی نیروهای مؤمن به انقلاب و اسلام، از عهده ی این مهم برآیید.

تبلیغات که همان شناساندن خوبی ها، تشویق به انجام آن، ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است.

ان شاءالله، در محدوده ی توانتان، نقاط کور و مجهول را برای مردم شریف ایران و جهانِ اسلام باز و روشن نمایید و چهارچوب اسلام ناب محمّدی که در ترسیم قهر و خشم و کینه ی مقدّس و انقلابی علیه سرمایه داری غرب و کمونیزم متجاوز شرق است و نیز راه مبارزه علیه ریا، حیله و خدعه را به مردم و به ویژه جوانان سلحشورمان نشان دهید.

این مسأله که نظام در اهداف خود جدی است و با هیچ کس شوخی ندارد و در صورت به خطر افتادن ارزش های اسلامی، در هر موقعیت قاطعانه برخورد می نماید، باید به عنوان یک اصل خدشه ناپذیر برای تمامی دست اندرکاران و مردم تبلیغ گردد…».(2)

پس از ارتحال امام «قدس سره» و پایان دفاع مقدس، که زمزمه تغییر ارزشها و گرایش به سبک زندگی غربی به وسیله برخی جریانات و اشخاص به گوش می رسید، ضرورت گسترش فعالیت های فرهنگی و تبلیغی دو چندان شد، از این رو فعالیت های این سازمان با شتاب و گسترش بیشتری تحت اشراف مقام معظم رهبری به کار خود ادامه داد.

مقام معظم رهبری در سخنانی با اشاره به نقش این سازمان در تبلیغ دینی فرموده اند: «معتقدیم این مجموعه ای که امروز به عنوان سازمان تبلیغات اسلامی گردِ هم آمده اند، بالاترین و مهمترین و منسجم ترین مجموعه ای هستند که در طول تاریخ تبلیغاتمان داشته ایم.

چهره ی نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایید که اگر این چهره با آن جمال جمیل که قرآن و سنت در همه ی ابعاد به آن دعوت کرده اند، از زیر نقاب مخالفان اسلام و کج فهمی های دوستان خودنمایی نماید، اسلام جهانگیر خواهد شد».(3)

ایشان در جای دیگر می فرماید:« 50 سال وقت لازم است که هر روز یک قدم براى گسترش و تعمیق کار تبلیغى به پیش برداشته شود تا به تدریج به جایى برسیم که براساس آن بتوان حق قرآن عزیز، اسلام درخشان و ارزشهاى متعالى الهى را ادا کرد و بر همین اساس جایگاه سازمان تبلیغات اسلامى بسیار مهم و حساس است».(4)

در دوران کنونی که شاهد هجمه گسترده تر و بی امان دشمنان اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی در قالب جنگ نرم هستیم و دشمنان با استفاده از تمام توان نرم افزاری و سخت افزاری خود در صدد نابودی اسلام و نظام اسلامی هستند؛ جا دارد مدیران و مسؤولان این نهاد انقلابی بیش از پیش با برنامه ریزی،‌ آینده نگری و استفاده از تمام امکانات مادی و معنوی به مقابله با این هجمه ها برخیزند.

توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری که قطب نمای کشتی انقلاب اسلامی و دیده بان بیدار این حرکت هستند، راه را برای آنها هموار و روشن می کند:

دشمن شناسی
«بر همه مسؤولان محترم آن سازمان و برهمه دست اندرکاران تبلیغات اسلامی لازم است که به دشمنی های بی درنگ اردوگاه استکبار با اسلام ناب، توجهی هوشمندانه داشته و ترفندهای آنان را برای تحریف حقائق و زشت نشان دادن چهره ی پاک این آئین مقدس، بدرستی بشناسند و فرا خور تلاش بی امان دشمن، کمر به تبیین حقایق اسلام و معرفی این آئین نجات بخش ببندند.

شما امروزه با ابزارها و شیوه های بسیار پیشرفته دشمن و گستره تبلیغاتی پهناور و امکانات بی حد و حصری که در کینه توزی با اسلام و معارضه با بیداری اسلامی به کار میرود، رو برو هستید و باید از همه ی توکل و توان و تلاش خود و ظرفیت علمی و تبلیغی کشور و به خصوص حوزه‌های علمیه بهره گیرید و وظیفه ی تاریخی خود را که بی شک با نصرت الهی و پیروزی حق، همراه خواهد بود به بهترین شیوه به انجام رسانید. بدیهی است که حوزه های علمیه و دولت خدمت گزار و ارگانهای ذیربط هر یک وظائف ویژه‌ای در یاری رساندن به آن سازمان دارند».(5)

رویش های انقلاب و توجه به جوانان
«فتنه‌گر و دشمن همیشه هست؛ امروز یک دشمن است، فردا یک دشمن دیگر است، پس‌فردا یک کس دیگر است، یک جور دیگر است. یک ملت وقتى بیدار بود، آگاه بود، عازم بود، ایمان خودش را حفظ کرد، زنده بود، رویش داشت، با همه‌ى این معارضه‌ها با آسانى - که روزبه‌روز آسان تر هم خواهد شد - ایستادگى می کند، دست و پنجه نرم می کند، بر همه‌ى این معارضه‌ها هم فائق مى‌آید، ما بحمدالله امروز نشانه‌ى این رویشها را مى‌بینیم؛ این جوانهائى که توى انقلابند. و من توصیه می کنم به مجموعه‌ى دوستان که براى هرچه بهتر پیش بردن کار، از این جوان هاى امروز، از این نوخاسته‌هاى انقلاب، رویشهاى انقلاب، هرچه بیشتر استفاده کنند».(6)

«شما باید بدانید که مخاطب شما کیست و طرف سخن و پیام شما چه کسى است. تشخیص و بازشناسى سریع مخاطب یک اصل مهم در کار تبلیغ است و مطالبى که به جوانان به عنوان بخش اصلى مخاطبین شما عرضه مى‏شود باید شکل پرجاذبه‏اى داشته باشد تا قشر جوان با توجه به طبیعت خاص خود، مطالب عرضه شده را به طور مفید و مؤثر دریافت کند.

دست‏اندرکاران سازمان تبلیغات اسلامى باید به سراغ دل و روح مخاطبان خود و به ویژه جوانان بروند و زبان ویژه او را در یابند تا تبلیغ به شکل مفید و مؤثر انجام شود».(7)

برنامه ریزی و برآورد نیروها و امکانات
«تنظیم‌ دقیق‌ برنامه‌ها برای‌ تمامی‌ مناسبتها و متناسب‌ با نیاز شهرها، روستاها، دانشگاهها، مدارس‌ و قشرهای‌ مختلف‌ جامعه‌ اولین‌ گام‌ در جهت‌ انجام‌ یک‌ کار تبلیغی‌ است‌ و در پی‌ آن‌ برآورد نیروها و امکانات‌ برای‌ تأمین‌ نیازهای‌ تعیین‌ شده‌ گام‌ دیگری‌ است‌ که‌ باید برداشته‌ شود و فعالیتها بر روی‌ آن‌ تمرکز یابد».(8)

اهمیت مقابله با تهاجم فرهنگی
«یک نظام حکومتى نمى‏تواند تمام تلاش خود را تنها براى تضمین امتیازات سیاسى، اقتصادى و سازندگى جامعه بکار گیرد و فکر و ذهنیت مردم را در معرض تصرف و تهدید کسانى رها کند که مى‏خواهند مردم را به اصل دین، ولایت و انقلاب و اصل میهن دوستى بدبین و مردد کنند و تأکید اینجانب بر اهمیت مقابله با تهاجم فرهنگى دشمنان نیز از همین مسأله ناشى مى‏شود».(9)

اعزام مبلغ
«سازمان تبلیغات اسلامى با تشکیل دوره‏هاى کوتاه مدت مى‏تواند شیوه ‏ها و روش هاى مؤثر تبلیغى را به مبلغین اعزامى به روستاها و کارخانه‏ها و نهادهاى مختلف آموزش دهد و از این رهگذر آنان را به عنوان مبلغین کارآمد و زبده به هر منطقه‏اى که لازم باشد اعزام کند».(10)

تشکیل صندوق عمران مساجد
«براساس یک سنت صحیح، با برکت و رایج در میان شیعیان، مسجد و حسینیه با پول مردم ساخته، تعمیر و آباد مى‏شود و به این ترتیب مردم دلبستگى خود را به مسجد و حسینیه ابراز مى‏کنند و براى این منظور لازم است کمکهاى مردم به این صندوق(صندوق عمران مساجد) هدایت شود».(11)

پرهیز از موازی کاری
«سازمان تبلیغات اسلامى و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى باید از انجام کارهاى موازى بپرهیزند و هر یک به طور مشخص وظایف ذاتى خود را انجام دهند. البته نباید حوزه هنرى را دست بزنید، چون تشکیلاتى است که روى آن خیلى کار شده و حقى هم به هنر مذهبى و دینى دارد و باید به عنوان یک پایگاه، همیشه حزب‏اللهى بماند و در کار نفوذ ارزشها و معارف دینى در بدنه هنر، از همه جلوتر باشد.

سازمان تبلیغات اسلامى همچنین مسؤول انجام هر کار تبلیغى بر زمین مانده و بدون متصدى است و خوشبختانه این سازمان در همین جهت حرکت مى‏کند و انتظار مى‏رود در فعالیتهاى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و سازمان تبلیغات اسلامى مسأله "تبلیغ" تنها وجه مشترک میان آن دو باشد و فعالیتهاى هر یک در قلمرو اختصاصى مربوط به آن انجام شود».(12)

(1)- روند شکل گیری سازمان تبلیغات اسلامی، سایت تبیان.
(2)- صحیفه امام، ج‏21، ص: 339.
(3)- روند شکل گیری سازمان تبلیغات اسلامی، سایت تبیان.
(4)- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، دیدار مسؤولان سازمان تبلیغات اسلامى، 28/3/1375.
(5)-حکم انتصاب حجت الاسلام محمود محمدى عراقى به سمت ریاست سازمان تبلیغات اسلامى، 8/4/1371.
(6)- همان،‌ دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى‌،‌ 29/10/1388.
(7)-همان، دیدار مسؤولان سازمان تبلیغات اسلامى ، 26/3/1376.
(8)- همان، دیدار رییس‌ سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌ و مسؤولان‌ دفاتر این‌ سازمان، 10/4/1374.
(9)-همان، دیدار مسؤولان سازمان تبلیغات اسلامى ، 26/3/1376.
(10)، (11)، (12)- همان،‌دیدار مسؤولان سازمان تبلیغات اسلامى، 28/3/1375.
/919/ی702/ر