نشست هنجارگریزی در پدیده‌های صرفی و نحوی برگزار شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، در این نشست محمد فاضلی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، روز گذشته با اشاره به نادیده گرفتن یا عبور از هنجار در کلمات و سخن گفتن، به عنوان موضوع بحث گفت: عبور از هنجار در همه پدیده‌های زندگی جاری است و هر روز و حتی در محیط خانواده هم دیده می‌شود.
وی افزود: عبور از هنجار گاهی کمال هنجار را می‌رساند و گاهی هنجار را زیر پا می‌نهد. در آیات قرآن کریم و سخنان بزرگان نمی‌توان به آن هنجارشکنی گفت بلکه اسم آن را فراهنجاری و آن سوی هنجار می‌گذاریم.
فاضلی تأکید کرد: اگر فردوسی از سر ضرورت یا غفلت از هنجار عبور می‌کند اما در قرآن اینطور نیست. قرآن کلام خداوند است و بستری است که همه بخش‌های آن با هدف انتخاب شده‌اند. پس در مورد قرآن کریم باید گفت آن سوی هنجار و نباید عبارت هنجارشکنی را بکار برد.
وی خاطرنشان کرد: انتقال پیام در قرآن با انتقال پیام انسان‌ها فرق دارد. قرآن برای خود اصطلاحات و ظرفیت‌های خاصی دارد. پیام‌های قرآنی در محدوده لفظ و گفتار معمولی نمی‌گنجد و هرکدام پیام‌های خاص خود را دارند.
فاضلی در مثالی عبارت «علی استحیاء» در آیه «فجائت اهداهما تمشی علی استحیاء قالت ان ابی یدعوک... » را نمونه‌ای از عبور از هنجار دانست و توضیح داد: در این عبارت که مربوط به داستان حضرت موسی و دختر حضرت شعیب است 3 فعل جائت، تمشی و قالت را داریم. فاعل هر 3 فعل دختر شعیب است و جار و مجرور و فعل‌ها درست سر جای خود هستند.
وی تصریح کرد: استحیاء باب استفعال است. یعنی حیا برای او اجباری نبوده بلکه او علاقه‌مند به آن شرم و شکوه بوده است زیرا در فضایی پرورش یافته است که دارای فضای متعارف دینی آن زمان و خانه نبی بوده است. احتیاجی نیست که قرآن برای ما نوع حیاء او را تفسیر کند بلکه سیاق جمله نوع حیاء او را می‌رساند. انسان نجیب همیشه برای حرف پدر و مادر احترام قائل است هرچند برای او خوشایند نباشد. دختر شعیب نیز در برابر پدر خود تسلیم است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: جار و مجرور «علی استحیاء» نوع خروج دختر شعیب از خانه را هم می‌رساند. او پوشیده و با حجاب متعارف آن روزگار از خانه بیرون آمده است. وقتی از خانه بیرون آمده هم از این مأموریت نگران بوده است. زیرا باید با مردی بیگانه روبه‌رو می‌شده است.
وی افزود: عبارت «علی استحیاء» قبل از فعل سوم آمده است اما به گونه‌ای چیده شده است که به هر 3 فعل می‌خورد. زیرا فاعل هر 3 دختر شعیب است و او با حیاء این 3 فعل را انجام داده است.
فاضلی تصریح کرد: همچنین استعمال «علی» به جای «فی» به این دلیل بوده است که فی به معنی دامن‌گیر شدن و در محدوده و فضای بسته قرار گرفتن است اما علی در فضای تسلط‌آمیز و با اختیار استعمال می‌شود. حیاء یک سکه با دو روی متضاد است. حالت افراط آن انسان‌ساز است اما حالت تفریط آن انسان را پایین می‌کشد زیرا توان عمل را از انسان می‌گیرد و انسان کارهای معمولی را هم نمی‌تواند انجام دهد.
وی تأکید کرد: افراط در حیاء، شخصیت‌ساز و تفریط آن شخصیت‌باز است و نیزاعتدال حیاءانسان را به سوی خود جذب می‌کند. در چنین فضایی استعمال علی برای استحیاء به منزله تاجی است که باعث سربلندی حیاء می‌شود.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: چنین مواردی از روی هدف و اراده در قرآن بکار می‌رود و اگر بکار نمی‌رفت زیبایی‌های داستان‌های قرآنی پدیدار نمی‌شدند اما الان می‌توانیم زیبایی آن داستان‌ها را برای خود ترسیم کنیم.
وی در پایان گفت: قرآن معجزه‌ای است که برای آخرالزمان نازل شده است و انسان‌ها در هر عصر و زمانی می‌توانند بعد از بررسی تفسیرهای نوشته شده برای آن به ترکیبات و نظم آیات بنگرند و مسائل جدیدی را مشاهده کنند.
قابل ذکر است، در این جلسه مثال‌های متعدد دیگری از قرآن کریم در خصوص عبور از هنجار مطرح و بررسی شد. علاقه‌مندان می‌توانند تفصیل این بحث را در مقالاتدکتر فاضلی پیدا کنند./931/پ201/س