دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی درباره کرامت انسانی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، امروز ششم مهرماه در پیامی تصویری به همایش ملی صیانت از کرامت انسانی در اندیشه حقوق اسلام که پیش از ظهر امروز در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، همگان را به حفظ کرامت انسانیت دعوت کرد.
وی اظهار داشت: صیانت از کرامت انسانی در اندیشه حقوق اسلامی، کرامت از آن فضائل برجسته‌ای است که خدای سبحان فرشتگان را به این وصف ستود و انسان‌های وارسته را به این وصف موصوف کرد و منشأ اتصال فرشته‌ها از یک سو و انسان‌های وارسته از سوی دیگر به این متن ممتاز را تکریم خود دانست.
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان این‌که ذات اقدس اله ذاتا کریم است و درس کرامت می‌دهد و آفرینش او کریمانه است، افزود: اگر خدای سبحان درباره انسان چنین تعبیری دارد «لقد کرمنا بنی آدم» مشابه این تعبیر را درباره فرشته‌ها دارد که «بایدی سفره کراما برره».
وی راز اتصال فرشته‌ها به کرامت و سرّ اتصال انسان‌های وارسته به این وصف ممتاز را به سبب آن دانست که خدای اکرم معلم این‌ها است و گفت: در سوره علق خدای سبحان جوامع بشری را به حضور درس کرامت دعوت کرده و فرموده است «اقرأ و ربک الاکرم الذی علم بالقلم علم الانسان مالم یعلم».
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این‌که خدا در عین حال که اسماء حسنای فراوانی دارد در این آیه به عنوان استاد و معلم جهانی در کلاس درس کرامت حضور یافته و می‌فرماید که که من شما را با قلم تعلیم می‌کنم، ابراز داشت: وقتی گفتند خدای اکرم تدریس و تعلیم می‌کند یعنی درس کرامت می‌دهد و اگر گفتند فلان حکیم و فقیه تدریس می‌کند یعنی درس حکمت و علم به شاگردان منتقل می‌کند.
وی تصریح کرد: اگر گفتند خدای اکرم درس می‌گوید یعنی تعلیم کرامت می‌دهد، همین معنا در ناحیه فرشته‌ها هم هست زیرا خدای سبحان اول فرشتگان را عالم و بعد این‌ها را مأمور می‌کند و این‌طور نیست که درس کرامت را منحصرا به انسان‌ها عطا کند که اگر درس کرامت منحصر در انسان بود فرشته‌ها از کرامت سهمی نمی‌بردند.
این مفسر برجسته قرآن کریم ادامه داد: وصف کرامت که برای فرشته‌ها یاد شده است در زیارت جامعه کبیره برای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نیز یاد شده است که خاندان عصمت و طهارت(ع) عباد المکرم هستند، بنابراین اصل کرامت از آن خدای سبحان است و خداوند در کلاس درس کرامت کریمانه حضور پیدا می‌کند و شاگردان این مکتب شاگردان کریم هستند و کرامت می‌آموزند.
وی گفت: هر وصل و هر حقی که برای انسان و امثال انسان و زیر فرشته ساقط می‌شود مثل هویت خود این‌ها بالغیر است نه بالاصل، اگر هویت موجودی برای خود او نبود، اوصاف او هم از جایی دیگر به او داده شده است و فرشته‌ها هویتشان بر روی عنایت الهی است و انسان‌ها هویتشان را از خدا دارند.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این‌که خداوند متعال هم فرشته را آفرید و هم انسان را خلق کرد، اظهار داشت: اگر اصل اصلی فرشته و انسان برای خود او نیست و از ناحیه غیر است، کرامت او هم از ناحیه غیر است و ممکن نیست اصل هویت بالغیر باشد، اما وصف کرامت یا وصف دیگر ذاتی باشد؛ بنابراین خدا انسان و فرشته‌ها را کریم کرد.
وی با طرح این سؤال که منشور کرامت انسان و فرشته چیست، افزود: انسان که کرامت را از خدا می‌گیرد به استناد خلافت او است، چون انسان ذاتا هویت و کرامت ندارد و هویت او برای خلافت از ناحیه خدای سبحان است، کرامت او هم به استناد خلافت اوست، انسان خلیفةالله است و خلیفه کریم، کریم خواهد بود، از این‌رو انسان سهمی از کرامت دارد و همگان باید کرامت انسانیت را حفظ کنند.
این مرجع تقلید با بیان این‌که انسان موظف است کرامت خود را پاس بدارد و هم افراد دیگر موظفند به عنوان یک وظیفه متقابل و متعامل کرامت یکدیگر را پاسداری کنند، تصریح کرد: راز کرامت انسان در این است که خلیفه کریم است و اگر کسی خلیفه کریم شد برای حفظ کرامت نباید حرف خودش را بزند که اگر کسی قائم مقام یک شخصیت ممتاز شد و از طرف او سخن گفت و به جای او نشست باید حرف، اراده، افکار، اندیشه و حقوق او را بفهمد، باور کند و عمل کند.
وی متذکر شد: اگر انسان خلیفه کریم شد و حرف مستخلف عنه را زد از کرامت طرفی می‌بندد، او را در حضور درس اکرم راه می‌دهند، چراکه کرامت مراتبی دارد و آن مرتبه والا که قله بخش کرامت است مخصوص انبیا و معصومین(ع) است و مراحل میانی و ناظرش بهره اوصافی از اهل ایمان خواهد بود.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این‌که کرامت انسان به استناد خلافت او و خلافت او رهن آن است که حرف مستخلف عنه را بفهمد، باور کند، متعلق شود و بیان کند، ابراز داشت: اگر کسی در کنار سفره خلافت نشست و نام خلافت را برد و خواست از این رهگذار بهره‌ای از کرامت ببرد اما حرف و اندیشه خود را زد و کار خود را انجام داد، قاصر است و خلیفه نیست.
وی با اشاره به بحث اخلاقی و حقوقی کرامت، خاطرنشان کرد: سخن صیانت از کرامت انسان در اندیشه حقوق اسلامی است نه اخلاق اسلامی، باید عنایت داشت به این‌که حقوق علمی است که مواد حقوقی دارد و این مواد حقوقی از مبانی حقوقی گرفته شده و آن مبانی از منابع استنباط می‌شود.
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان این‌که مواد حقوقی در فقه در رساله‌های عملی آمده است، از عدل به عنوان مهم‌ترین مبنا در بین مبانی مسأله نام برد و اظهار کرد: هرچیزی را در جای خود قرار دادن معنای عدل است، کسانی که اندیشه حقوق اسلامی ندارند و تنها در محدوده کرامت انسان از نظر اندیشه حقوقی سخن می‌گویند نه حقوق اسلامی، دستشان بسته است.
وی افزود: در واقع کسی که به جهان‌بینی الهی باور نیافت و به وجود خدا عقیده پیدا نکرد به این‌که علوم الهی فراوان است و ذاتی خداست دسترسی پیدا نخواهد کرد؛ زیرا این خدا است که انسان را خلق و برای او حقوقی مشخص کرده، اما این فرد این را نمی‌داند که این حقوق چیست؛ پس کسی که بدون منبع بخواهد از مبنا شروع کند و از مبنا بخواهد فروع را استنباط کند، ره به جایی نخواهد برد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این‌که در اندیشه اسلامی مواد حقوقی از مبانی گرفته شده و مبانی حقوقی از منابع استنباط می‌شود، گفت: کسی که از وسایل اسلام طرفی نبسته و حقوق بشر را به درستی ادراک نکرده، توان تعلیم حقوق بشر و حقوق جوامع اسلامی را نخواهد داشت چراکه نمی‌داند مهم‌ترین مبنا را که عدل است از کجا بگیرد. /920/پ202/ج