سید نعمت الله جزایری قائل به ولایت فقیه از باب نصب و نیابت بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سید نعمت الله جزایری در جای جای کتاب هایش، مبنای خود و ادله مسأله را بررسی کرده و در نتیجه طبق مبنای او، ولایت و ملک در انحصار خداست که آن را به پیامبران و ائمه معصومین(ع) تفویض فرموده است. ائمه هدی(ع) هم فقها را در عصر غیبت به عنوان نیابت عامه منصوب فرموده اند.

بر این معنی، عبارت های زیادی از کتب سید، دلالت می کنند که در این جا به نمونه هایی از چهار کتاب، از کتب وی اکتفا می شود.

الف) کتاب «الانوار النعمانیه»: این کتاب در چهار جز به چاپ رسیده است و مباحث مختلف عقیدتی، فقهی، تاریخی، اخلاقی و سیاسی دارد. مباحث مربوط به ولایت فقیه در جزء سوم، ضمن دو باب آمده است. یکی، «نور یکشف عن تحریم معونة الظالمین» و دیگری «نور فی احوال الملوک و الولاة».

سید نعمت الله جزایری تصریح می‌کند که فقها و محدثان، نایبان امام معصوم(ع) هستند؛ این همان مبنای نصب و نیابت است که رأی مشهور فقهای شیعه است. اما نکته سؤال برانگیز، آن است که سید، بر فقهاء، محدثین را عطف کرده است. اگر مقصود از عطف محدثان بر فقها، عطف تفسیری باشد، مشکلی ندارد، اما اگر مقصود از آن، عطف تفسیری نباشد و بیان صنف دیگری غیر از فقهاء باشد، یعنی صرف کسانی که نقل حدیث می‌نمایند، حتی اگر مجتهد نباشند، اشکال دارد.

مواضع عملی سید نعمت الله جزایری نسبت به ولایت فقیه

برای تبیین مواضع عملی مرحوم سید نعمت الله جزایری، لازم است نظری اجمالی به شرایط سیاسی اجتماعی دوران سید نعمت الله(ره)، که همان عصر صفویه می‌باشد و نیز عملکرد ایشان در آن زمان، داشته باشیم.

در این دوره، علمای شیعه در جامعه و عرصه‌های سیاسی، قدر و منزلت والایی پیدا کردند که به دنبال گرایش بیشتر مردم ایران زمین به مذهب تشیع، به برکت اقتدار سلاطین شیعه صفوی و ورود علمای شیعه به عرصه‌های اجتماعی و سیاسی جامعه آن روز، به تدریج زمینه طرح عملی ولایت فقیه به صورت نیم بند و نسبی مهیا شد. تا آن زمان، بیشتر فقهاء به خاطر مهیا نبودن شرایط سیاسی ـ اجتماعی، آن مسأله را فقط در کتاب های فقهی و اعتقادی مطرح می‌کردند و اثر معتنابهی از طرح عملی آن نظریّه‌های فقهی نبود.

اولین فقیهی که در این زمینه به میدان آمد، بزرگترین مرجع شیعه در آن زمان، محقق ثانی کرکی متوفای 940، بود که محدث بزرگوار سید نعمت الله جزایری در آغاز کتاب شرح «غوالی اللّئالی» پس از نقل این مطلب می‌نویسد: «من بعضی از فرمان‌ها و دستوراتی که محقق ثانی به حکام و زمامداران نواحی کشور نوشته و همه متضمن قوانین عدل و کیفیت سلوک حکام با مردم و راجع به اخذ مالیات و مقدار آن است، دیده ام و در آن فرامین دستور داده که در هر شهر و دهی باید پیش نمازی تعیین شود، تا با مردم نماز گزارد و احکام، یعنی مراسم اسلامی را به آنان بیاموزد.»

در آن دوران علمای شیعه، به اذن عالی‌ترین مقام روحانی در مرکز کشور، به اقامه نماز جمعه می‌پرداختند. از این رو امام جمعه، یکی دیگر از عناوین روحانی شد.

در زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، مقام صدر و شیخ الاسلامی پایتخت کشور، یعنی اصفهان به عهده علامه مجلسی، استاد سید نعمت الله جزایری بود. عنوان صدر و شیخ الاسلام، نماد جایگاه ولایت فقیه در کشور بود و در مراکز استان ها، علمای بزرگ با فرمان سلطان به عنوان شیخ الاسلام و نائب صدر منصوب می‌شدند. نائب صدر در استان ها به مثابه نماینده ولی فقیه بود.

یکی از علمای بزرگ ایران که به این عنوان، یعنی: شیخ الاسلام و نیابت صدر رسید، مرحوم سید نعمت الله جزایری بود.

اگر در پایان بخواهیم شخصیت محدث کبیر علامه سید نعمت الله را مورد بررسی قرار دهیم، باید بگوییم که جایگاه سید نعمت الله یک جایگاهی فقهی و علمی بوده و از نخستین کسانی که به مسأله ولایت فقیه پرداخت، علامه سید نعمت الله جزایری بود.

نماینده خبرگان رهبری؛

محسن حیدری

/9465/703/ر