به مناسبت سالروز قیام 15 خرداد؛
ویژه نامه اینترنتی «نقطه عطف» منتشر شد
خبرگزاری رسا ـ ویژه نامه اینترنتی «نقطه عطف» به مناسبت سالروز قیام 15 خرداد در پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون منتشر شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ویژه نامه اینترنتی «نقطه عطف» شامل پرسش و پاسخ، بانک صوت و فیلم و سایر مقالات در پایگاه اینترنتی راسخون منتشر شد.
از جمله مقالات این ویژه‌نامه می‌توان به ریشه‌ها و دیتاوردهای قیام 15 خرداد 42، بسترها و دستاوردهای قیام 15 خرداد 42، یادداشتی در باره 15 خرداد 42، قیام 15 خرداد و نهضت‌های سده پیشین، قیام 15 خرداد نقطه عطف، 15 خرداد در آئینه اسناد، 15 خرداد ظهور گفتمان تازه در جنبش‌های اجتماعی ایران، تأثیر جنگ سرد بر پیدایش قیام 15 خرداد و تأثیر قیام 15 خرداد بر روند انقلاب اشاره کرد.
15 خرداد
در این مقاله از ویژه نامه نقطه عطف می‌خوانیم:ساعت چهار صبح روز 12 محرم(15 خرداد 1342) نیروهای امنیتی و انتظامی، پس از محاصره منزل امام در قم و ورود به منزل از طریق دیوار، ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند و در یکی از بازداشتگاه‌ها نگه داشته و پس از مدتی به پادگان عشرت‌آباد بردند، قبل از طلوع آفتاب خبر دستگیری امام در قم و سپس در سایر شهرها منتشر و سبب تشدید هیجان مردم شد، وضعیت فوق‌العاده‌ای بر قم، تهران و دیگر شهرها حاکم گردید و درگیری‌های گسترده به تدریج از ساعت 10 صبح در تهران و قم آغاز شد و کشتار در خیابان‌های اطراف صحن مطهر حضرت معصومه(س) تا ساعت پنج بعد از ظهر ادامه یافت.
تعداد زیادی از مردم در روز پانزده و شانزده خرداد بازداشت و بعضی از آنها پس از مدتی مرخص و عده‌ای نیز به حبس‌های طولانی مدت محکوم شدند وحکومت نظامی اعلام شد، دستگیری، زندان، حصر و آزادی امام تا نیمه دوم فروردین 1343 ادامه یافت و طی این 10 ماه ایران دست‌خوش رویدادهای فراوانی بود.
رژیم با وجود امکانات تبلیغاتی وسیع و به رغم مصرف میلیون‌ها تومان از سوی سفارتخانه‌های خود در کشورهای خارجی به منظور خرید صفحات جراید و سانسور شدید مطبوعات داخلی، نتوانست بر اراده مردم مسلمان ایران فایق آید و دستگیری علما، روحانیان و دیگر قشرهای ملت نتیجه‌ای نبخشید.
رژیم که گمان می‌کرد با دستگیری امام و یارانش، سرکوب خونین قیام 15 خرداد و دستگیری و تبعید یاران امام، به رویارویی خاتمه داده شد، به تدریج متوجه شد هیچ تغییری نه در مواضع امام صورت گرفته، نه از محبوبیت ایشان کاسته شده و نه مردم صحنه را خالی کرده‌اند، به ویژه این‌که بار دیگر سخنرانی‌های افشاگرانه امام که اینک در جایگاه رهبری نهضت کاملا مورد قبول عامه بودند، ادامه یافته بود.
ویژگی‌های قیام 15 خرداد
در مقاله دیگری از این ویژه‌نامه ویژگی‌های قیام 15 خرداد به این شرح آمده است:
اسلامی شدن مبارزه
پانزده خرداد سرآغاز جنبشی در میان مردم ایران شد که صد در صد اسلامی بود، اسلامی بودن این جنبش به صورت کاملا مشخص در شخصیت رهبر آن که مرجع تقلید و فقیه و زعیم حوزه علمیه قم بود جلوه‌گر شده بود، با رهبری امام خمینی افسانه جدایی دین از سیاست که دهها سال از سوی رژیم و دشمنان اسلام تبلیغ شده بود، عملا باطل شد و مردم مسلمان ایران در مبارزه‌ای قدم نهادند که ادامه آن برای آنها همچون نماز و روزه، شرعا واجب بود، ایدئولوژی و مکتب این مبارزه، اسلام بود و اصول و مبانی و انگیزه‌های آن از قرآن و سنت پیامبر و معصومین به دست آمده بود.
اخلاص و قاطعیت در رهبری
رهبری امام خمینی یکی از ویژگی‌های مهم نهضت اسلامی ایران بود، رهبری امام، اگرچه برای همیشه به جدایی دین از سیاست خاتمه داد، اما انگیزه آن هیچ گونه شباهتی با انگیزه‌های سیاستمداران حرفه‌ای دنیا نداشت، بلکه قیامی الهی بود که از سر اخلاص و برای انجام وظیفه و تکلیف شرعی صورت گرفته بود و به قصد قربت به پروردگار آغاز شده بود، امام در طول این نهضت بارها فرموده‌اند که ما همانند رسول خدا(ص) و سایر انبیای الهی موظف به ادای تکلیف هستیم، آنچه برای ما در درجه اول اهمیت قرار دارد، همین ادای تکلیف است نه پیروزی.
در حقیقت پیروزی واقعی ما در این است که توانسته باشیم به وظیفه دینی خود عمل کنیم، این اخلاص به نوبه خود در رهبری امام خمینی قاطعیتی پدید آورد که از عوامل مهم پیروزی نهضت بوده است، از آنجا که امام مبارزه را یک تکلیف شرعی می‌دانند در راه آن هرگز سازش ومماشاتی نشان نداده‌اند، همچنان که سازش در انجام عبادات معنی ندارد.
مردمی شدن مبارزه
نهضت پانزده خرداد نهضتی کاملا مردمی بود، این نهضت به هیچ قشر خاصی تعلق نداشت، بلکه همه قشرها از شهری و روستایی و بازاری و دانشگاهی و زن و مرد و پیر و جوان در آن شرکت داشتند، آنچه همه اقشار را به میدان مبارزه کشاند و آنها را به هم پیوند داده بود، اسلام بود، مردمی بودن نهضت نتیجه عمومی بودن و ریشه‌دار بودن مکتب آن بود، رابطه رهبری و توده‌های مردم از طریق روحانیان برقرار می‌شد که همه جا بودند و در عمق زندگی توده‌های مردم با آنان حشر و نشر داشتند، پایگاه اصلی برقراری این ارتباط نیز مساجد، مجالس دینی و سایر اماکن مذهبی از قبیل زیارتگاه‌ها و حسینیه‌ها بود.
مخالف با اصل سلطنت
خصوصیت مهم دیگر نهضت پانزده خرداد این بود که برخلاف عموم حرکت‌ها و مبارزه‌های قبل، هدف اصلی را نشانه گرفته بود و شاه را مقصر اصلی می‌دانست، پیش از این نهضت، سیاستمداران و مبارزان سیاسی یا جرأت مخالفت با اصل رژیم سلطنتی را نداشتند و یا اصولا به براندازی آن معتقد نبودند و یا احیانا با مطرح کردن شعار «شاه باید سلطنت کند نه حکومت« به وجود شاه مشروعیت می‌دادند، آنان درصدد بودند تا با انتقاد از دولت و با قوانین انتظامی، آزادی‌هایی کسب کنند و روزنامه و نشریه‌ای داشته باشند و بتوانند نمایندگانی به مجلس بفرستند، آنان می‌خواستند با بودن ریشه، با شاخه مبارزه کنند.
اما ویژگی حرکتی که به رهبری امام خمینی آغاز شد این بود که حرف دل مردم را که شاه و دربار را عامل فسادهای داخلی و خیانت‌های بیگانگان می‌دانستند، شعار خود قرار داده بود و تیشه بر ریشه رژیم پوسیده وکهن و فاسد سلطنتی می‌زد.
بیگانه ستیزی
ویژگی چهارم نهضت اسلامی پانزده خرداد این بود که هیچ نوع گرایشی، نه در مکتب و نه در عمل، به بیگانه نداشت، این نهضت به دلیل اسلامی بودنش از بطن مردم جوشیده بود، از آنجا که در اندیشه اسلامی نهضت، انحرافی از صراط مستقیم الهی وجود نداشت، در خط مشی سیاسی و مبارزاتی آن نیز انحرافی به سوی شرق و غرب در کار نبود.
امام خمینی از همان آغاز آمریکا، انگلیس و شوروی را عامل بیچارگی مردم ایران معرفی کرده و مبارزه با بیگانگان را آغاز کردند، مردم ایران عالی‌ترین جلوه استقلال سیاسی را که ناشی از استقلال مکتبی بود در نهضت امام خمینی مشاهده می‌کردند.
حضور روحانیت در صحنه مبارزات
خصوصیت دیگر این نهضت حضور بسیاری از روحانیان در صحنه مبارزه بود، این ویژگی نتیجه مستقیم اسلامی بودن مبارزه بود که در درجه اول در شخصیت رهبری نهضت جلوه‌گر شده بود و به همین دلیل بسیاری از روحانیان را به صحنه مبارزه آورده بود، حضور این روحانیان در نهضت سبب گستردگی و فراگیری نهضت بود، زیرا آنان با همه قشرهای مردم ارتباط داشتند و در سراسر کشور، از شهرهای بزرگ تا بسیاری از روستاهای دورافتاده در کنار مردم زندگی می‌کردند و به دلیل اخلاق اسلامی و تقوای خود نزد مردم مورد احترام و اعتماد بودند، روحانیان به این ترتیب در برقراری ارتباط میان توده مردم و رهبری نهضت تأثیر بزرگی داشتند.
تأثیرات سیاسی و اجتماعی قیام 15 خرداد
در این مقاله از ویژه نامه نقطه عطف با عنوان تأثیرات سیاسی و اجتماعی قیام 15 خرداد چنین آمده است: نهضت اسلامی پانزده خرداد در جامعه ایران آثار عمیقی به جای گذاشت و در حقیقت سرنوشت سیاسی و اجتماعی آینده ایران را ترسیم کرد، پنج تأثیر مهم این نهضت به شرح زیر است:
محو شدن جاذبه گروه‌های سیاسی
پس از پانزده خرداد، بازار فعالیت‌های سیاسی و غیراسلامی و به ویژه جریان چپ و ملی‌گرایی از رونق افتاد، امام خمینی در مبارزه، آخرین کلام راکه همانا سرنگونی رژیم بود، آشکارا اعلام کرده بود، بنابر این همه گروه‌های سیاسی که به کمتر از این حد قانع بودند جاذبه سیاسی خود را از دست دادند.
کمونیسم نیز که می‌رفت تا با گذشت ده سال از حوادث 28 مرداد و قبل از آن، دوباره در ایران نفسی تازه کند با قیام امام خمینی، با مانع پرقدرتی مواجه شد که نیروی آن برخاسته از ملت مسلمان بود و برخلاف کمونیست‌ها به هیچ نیروی خارجی تکیه نداشت.
تکامل مبارزات سیاسی و رشد توده مردم
نهضت پانزده خرداد سبب تکامل مبارزه سیاسی مردم شد و رشد و بینش آنان را در تشخیص هدف اصلی مبارزه افزایش داد، در اثر همین تکامل بود که پس از پانزده خرداد شعار براندازی رژیم، شعار کلیه گروه‌هایی شد که قصد مبارزه سیاسی داشتند و اگر گروهی پیدا می‌شد که می‌خواست درچارچوب قانون اساسی و از طریق آزادی‌های سیاسی مبارزه کند در نظر ملت محافظه کار و سازشکار تلقی می‌شد، شعار براندازی رژیم، پس از پانزده خرداد هدف کلیه حرکت‌هایی شد که می‌خواستند برای خود پایگاهی مردمی پیدا کنند.
مذهب، مکتب و اسلام به عنوان یک سیستم حکومتی
پیش از پانزده خرداد مذهب درمیان بسیاری از دانشجویان و تحصیل‌کرده‌ها و روشنفکران به عنوان مکتبی که اساس و راهنمای مبارزه محسوب می‌شد، مورد توجه نبود، تبلیغات چند ده ساله استعمار به دست رضاخان و فرزند او و تبلیغات کمونیست‌ها که مذهب را افیون ملتها می‌دانستند از یک سو و کوتاهی بعضی از روحانیان از سوی دیگر، در ذهن جوانان تصویر غلطی از اسلام به وجود آورده بود.
آنان اسلام را مکتبی جامع که بتواند همه نیازهای فردی و اجتماعی انسان را برآورده سازد، نمی‌دانستند و حداکثر تصور می‌کردند دین مجموعه‌ای از آداب و عبادت‌های فردی است که ارتباطی با مسایل اجتماعی و حوادث جدید روزگار ندارد، وقتی با قیام پانزده خرداد عالی‌ترین مقام مذهبی اسلامی، مرجع تقلید، عالی‌ترین هدف یعنی براندازی رژیم و تأسیس حکومت اسلامی را وجهه همت خود قرار داد و عملاً با تحمل زندان و تبعید، قدم در میدان مبارزه نهاد، تبلیغات دیرینه استعمارگران وکمونیست‌ها باطل شد و مذهب مانند آتشی که در زیر خاکستر خرافات و اتهامات پنهان مانده باشد، شعله‌ور گردید و توجه بسیاری از جوانان دبیرستانی و دانشگاهی و بسیاری از نویسندگان و روشنفکران را به خود جلب کرد.
وحدت مقدس روحانی و دانشگاهی و فیضیه و دانشگاه که از آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی و از اصول اجتماعی مبارزه امام خمینی است، در حقیقت با قیام پانزده خرداد پایه گذاری شد.
برملا شدن چهره منافقانه شاه
با نهضت پانزده خرداد پرده ریاکاری از چهره شاه و حکومت او برافتاد و شاه ناچار شد ماهیت ضددینی و ضداسلامی خود را آشکار کند و همین امر یکی از عوامل مهم آگاهی مردم و یکی ازموجبات سقوط وی شد.
پیش از پانزده خرداد، از آنجا که تضاد میان اسلام و سلطنت به صراحت اعلام نشده بود شاه و ایادی او می‌توانستند در فرصت‌های مناسب خود را طرفدار اسلام و مرجعیت و روحانیت وانمود کنند و با تظاهر به مذهبی بودن، برای خود در میان توده مردم مسلمان، کم و بیش پایگاهی دست و پا کنند.
اما پس از پانزده خرداد برای رژیم شاه دو راه بیش باقی نمانده بود، یا قبول شکست در برابر نهضت اسلامی و یا مبارزه صریح با اسلام و روحانیت و مرجعیت، و شاه ناچار برای نجات خود راه دوم را انتخاب کرد، هرچند که این راه، با آنکه در ابتدا برای او پیروزی‌های زودگذری فراهم آورد، ولی وی رابه صورت قطعی در سراشیب سقوط قرار داد زیرا ماهیت منافقانه وی را برملا ساخت و دشمنی وی را با اسلام علنی کرد.
افزایش رشد سیاسی در روحانیت و حوزه‌های علمیه و مردم
با قیام امام خمینی، روحانیان به سرعت و به مراتب بیش از گذشته وارد صحنه مسایل سیاسی، اجتماعی شدند و با مسایل مبارزاتی و اجتماعی آشنا گشتند، قبل از آن، به دلایل گوناگون، مسائل سیاسی و اجتماعی برای بسیاری از طلاب و روحانیان حوزه‌ها، اولویت نداشت، اما وقتی امام، با آن سابقه طولانی علم و تقوی و ایمان و تسلط بر معارف اسلامی و فقاهت، با استناد به قرآن و سنت، چهره سیاسی، اجتماعی اسلام را معرفی کرد، اندیشه و عمل وی همچون چراغی فراراه حوزه‌های علمیه و روحانیانی که بسیاری از آنها از شاگردان خود ایشان بودند قرار گرفت و این روحانیان به نوبه خود رشد سیاسی خود را در ارتباط وسیعی که بامردم داشتند در مراسم و فضاهای مذهبی به توده مردم مسلمان انتقال دادند و از این طریق حساسیت و آگاهی سیاسی هم در حوزه‌های علمیه و هم در میان توده مردم مسلمان اندک اندک افزایش یافت و تکامل پیدا کرد.
ویژه نامه اینترنتی «نقطه عطف» به مناسبت سالروز قیام 15 خرداد در پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون منتشر شده است و علاقمندان به مشاهده و استفاده از این ویژه‌نامه می‌توانند به نشانی اینترنتی www.rasekhoon.net مراجعه کنند./907/پ202/ن
ارسال نظرات